رفتارشناسی آمریکا در منطقه ؛ از گسترش نفوذ تا جنگ‌افروزی (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات – 1396/11/16 – شماره 26934 – صفحه 12)

اخیرا چهار دیپلمات پیشین آمریکایی در سخنانی خطاب به کمیته نیروهای مسلح سنای این کشور، اظهارات صریحی را درباره اقدامات آمریکا در خاورمیانه مطرح و بدین ترتیب برخی اسرار دیپلماسی آمریکا را فاش کردند.

این چهار دیپلمات پیشین آمریکایی بر اهمیت مساله نفت خاورمیانه تاکید و سخنان انتقاد آمیزی را درباره ضعف راهبرد آمریکا مطرح کردند. آنها همچنین سخنانی تند علیه شرکای آمریکا در خاورمیانه به زبان آوردند و نشان دادند که نگرانی چندانی درباره ادامه خشونت‌ها در خاورمیانه ندارند. این دیپلمات‌های سابق آمریکایی همچنین خواستار برقراری نظم بیشتر در سراسر منطقه شدند. یکی از این دیپلمات‌های پیشین به نام «جیمز جفری»، دولت باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین آمریکا را به دلیل خارج کردن نیروهای آمریکایی از عراق در سال ۲۰۱۱ مورد انتقاد قرار داد.

وی بر این باور است که دولت اوباما باید به توافق پنهانی در خصوص حفظ یک شبکه مخفی از پایگاه‌های نظامی در کشور عراق ادامه می داد. جفری، که زمانی از مقامات عالیرتبه دولت جرج بوش رئیس جمهوری اسبق آمریکا بود، در این باره گفت: حتی امروز هم زمانی که نیروهای آمریکایی در درگیری‌ها کشته می‌شوند، مقامات واشنگتن نباید پا پس بکشند و ابعاد فعالیت‌های خود را کاهش دهند. وی در ادامه گفت که مقامات آمریکایی باید این موضوع را بپذیرند که همواره "بنغازی‌های جدید و نیجرهای جدید” می تواند به وجود بیاید. اشاره وی در این سخنان، به رویدادهایی بود که طی آن، نیروهای آمریکایی در لیبی و نیجر کشته شده اند. این چهار دیپلمات پیشین آمریکایی همچنین شرکای آمریکا در منطقه را هدف انتقاد شدید قرار دادند. موضوع انتقاد آنها نیز مدیریت ضعیف متحدان آمریکا، ناکافی بودن دموکراسی و ناتوانی آنها در ایجاد هماهنگی در خصوص اهداف راهبردی مشترک بود.

برخی از شدید اللحن ترین این انتقادها، توسط جفری مطرح شد. وی مقامات عالی کردستان عراق را به تبدیل کردن این منطقه به یک معضل دیگر در خاورمیانه متهم کرد. او همچنین از این موضوع شکایت کرد که مقامات آمریکایی مجبور هستند با بسیاری از انتقادها و رفتارهای نامناسب دولت ترکیه در خصوص حمایت آمریکا از نیروهای کرد که علیه داعش در سوریه می جنگیدند، کنار بیایند. دیگر اعضای این گروه چهار نفره دیپلمات‌های پیشین آمریکایی، شامل «رایان کروکر»، «اریک ادلمن» و «استورات جونز» بودند. کروکر پیشتر سمت سفیر آمریکا در شش کشور مختلف را بر عهده داشته است. ادلمن و جونز نیز هر دو از دیپلمات‌های آمریکایی درخاورمیانه بوده اند و سمت‌هایی عالی را در دولت‌های مختلف آمریکا در اختیار داشته اند.

هر چهار دیپلمات مذکور طی چند دهه اخیر، نقشی مهم را در تدوین و اجرای سیاست‌های آمریکا در منطقه ایفا کرده اند. بنا به گفته ادلمن، آنها غول‌هایی بودند که روی زمین راه می رفتند. این چهار دیپلمات پیشین آمریکایی، از دولت ترامپ درخواست کردند نقشی قاطع تر در خاورمیانه ایفا کند. آنها ادعا کردند که به طور کلی داعش طی دو سال و نیم اخیر به میزان قابل توجهی تضعیف شده است و بدین ترتیب یک چالش عمده در برابر قدرت آمریکا از بین رفته است. با وجود این، دیپلمات‌های مذکور اعلام کردند همچنان چالش‌هایی از ناحیه ایران و روسیه وجود دارد و مشکلات میان آمریکا و متحدان آن هم رو به افزایش است. آنها همچنین خواهان تضمین این موضوع شدند که آمریکا موقعیت مناسب خود را در منطقه خاورمیانه حفظ کند تا در صورت نیاز، ابتکار عمل مربوط به هر گونه اقدام را در دست داشته باشد و نظم منطقه ای به سرکردگی آمریکا را حفظ کند.

جفری در این باره گفت: "شفافیت در خصوص طرح‌ها و اهداف آمریکا و به ویژه موفقیت در برابر ایران، به بسیج متحدان آمریکا کمک خواهد کرد، اما آمریکا باید این سیستم را نظم دهد و همواره شرکای خود را تحت نظارت داشته باشد.”

نگرانی‌های راهبردی

برخی از تکان دهنده ترین مواردی که افشا شده، مربوط به این موضوع اصلی است که چرا مقامات آمریکایی همچنان تمرکز فراوانی را بر خاورمیانه معطوف کرده اند. مقامات آمریکایی معمولا ادعاهایی چون مشکلات تروریسم و مسائل امنیتی را بزرگنمایی می‌کنند، این در حالی است که برخی از این دیپلمات‌های پیشین آمریکایی اذعان کرده اند همواره مهمترین نگرانی‌های آمریکا نفت منطقه خاورمیانه، موقعیت آن و همچنین عملکرد این منطقه در اقتصاد جهانی بوده است.

ادلمن، شفاف ترین اظهارات را در خصوص این مسائل مطرح و طی بیانیه ای که از قبل نوشته شده بود، اعلام کرد محاسبات جغرافیایی-راهبردی، عناصر اصلی در سیاست آمریکا از زمان پایان جنگ جهانی دوم بوده است. وی در این باره گفت: "سیاستگذاران آمریکایی، دسترسی به منابع انرژی منطقه برای متحدان آمریکا در اروپا و در نهایت برای خود آمریکا را موضوعی حیاتی می دانند. به علاوه، موقعیت راهبردی منطقه خاورمیانه –که اروپا و آسیا را به یکدیگر متصل می کند- باعث شده است این منطقه از دیدگاه جغرافیای سیاسی، از اهمیت ویژه و فوق العاده ای برخوردار باشد. ادلمن در ادامه اعلام کرد که اقدامات آمریکا در منطقه، همواره بر این عناصر جغرافیای راهبردی استوار بوده است.

وی به «دکترین کارتر» در سال ۱۹۸۰ اشاره کرد که بر اساس آن، خلیج فارس به عنوان یک منطقه بسیار حیاتی برای منافع آمریکا تعیین شده است به گونه ای که آمریکا به منظور بیرون راندن نیروهای مخالف از این منطقه، باید مداخله نظامی انجام دهد. وی همچنین به مساله جنگ اول خلیج فارس علیه عراق اشاره کرد که طی آن، ارتش آمریکا به منظور بیرون راندن نیروهای عراقی از کویت، به مداخله نظامی متوسل شد. ادلمن در این باره گفت: "عناصر جغرافیای راهبردی و اقتصادی که باعث شده بود خاورمیانه در گذشته برای امنیت ملی ما پراهمیت باشد، امروز هم به همان اندازه معتبر است. حتی با وجود افزایش میزان تولید انرژی آمریکا که در نتیجه انقلاب در شیوه ایجاد ترک‌های مصنوعی در لایه‌های سنگی زمین و استخراج سوخت‌های فسیلی رخ داده است، اختلال واقعی یا حتی بالقوه در جریان نفت خام در هر جای جهان، پیامدهای منفی شدیدی را بر اقتصاد ما وارد خواهد کرد.”

ادلمن با طرح این سخنان، به وضوح اعلام کرد که مقامات آمریکایی همچنان به دلیل نفت خاورمیانه برای این منطقه ارزش قائل هستند. وی در این باره گفت منطقه خاورمیانه "حاوی نیمی از ذخایر اثبات شده نفت جهان است و یک سوم تولید و صادرات نفت خام جهان از آن این منطقه است و همچنین سه مورد از چهار گذرگاه ترانزیت بزرگ نفت جهان در این منطقه قرار دارد.” زمانی که ادلمن این مطالب را در جریان سخنرانی خود مطرح می کرد، هیچ کس با وی مخالفت نکرد. نه همکاران وی و نه اعضای کمیته سنا، دیدگاه‌های او را در خصوص علت اهمیت منطقه خاورمیانه به چالش نکشیدند.

اظهارات وی، چنان به دور از جنجال تلقی شد، که هرگز مورد بحث و مناظره قرار نگرفت. در عوض، مقامات کنونی و پیشین دولت آمریکا، موضوع بحث خود را بر مهمترین چالش‌های آمریکا در دسترسی به منطقه خاورمیانه متمرکز کردند. نگرانی اصلی آنها این بود که روسیه و ایران در حال همکاری با یکدیگر هستند تا بدین ترتیب نظم منطقه ای به سرکردگی آمریکا را به چالش بکشند، به این امید که بتوانند نوعی نظام جایگزین را به وجود بیاورند. ادلمن در این باره هشدار داد: "در واقعیت، هم روسیه و هم ایران خواهان از بین بردن هر چه بیشتر نفوذ آمریکا در منطقه هستند و هر یک از این دو کشور برای تحقق این موضوع، به کمک طرف دیگر تکیه دارد.”

در جریان این نشست کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا، جفری نیز به موضوع مشابهی اشاره کرد و گفت: "روسیه و ایران و تا حدی هم سوریه، خواهان تغییر ترکیب خاورمیانه هستند.” وی در ادامه گفت که آمریکا و متحدان آن باید نظام کنونی را در خاورمیانه حفظ کنند. این دیپلمات‌های پیشین آمریکایی بدین ترتیب، برخی نگرش‌های قابل توجه و مهم را درباره اساسی ترین دلیل‌هایی مطرح کردند که در پشت اقدامات آمریکا در خاورمیانه وجود دارد. بنا به اظهارات آنها، سیاست اصلی آمریکا در خاورمیانه، حفظ نظم منطقه ای به سرکردگی آمریکا است تا بدین ترتیب، دولت آمریکا بتواند در خصوص نحوه دسترسی سایر نقاط جهان به نفت خاورمیانه، اعمال نفوذ کند.

انتقاد از راهبرد آمریکا

در طول نشست کمیته نیروهای مسلح سنا، این چهار دیپلمات پیشین آمریکایی همچنین انتقادهای شدیداللحن و غیر معمولی را علیه راهبردهای آمریکا مطرح کردند. آنها چنین اعلام کردند که مقامات عالی در واشنگتن و شرکای متعدد آنها در سراسر منطقه، همچنان در حال برداشتن گام‌هایی هستند که باعث ایجاد مشکلات بیشتر می‌شود. جفری به طور خاص، از دولت اوباما انتقاد کرد و آن را در خصوص شکست در دومین جنگ خلیج فارس در برابر عراق، مقصر دانست. جفری در دولت اوباما و زمانی که نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۱ از عراق خارج شدند، سمت سفیر آمریکا را در این کشور به عهده داشت.

وی در این باره گفت که دولت اوباما باید طرح محرمانه در خصوص باقی ماندن نیروهای آمریکایی در عراق را می پذیرفت. جفری در این باره ادعا کرد که مقامات عالی دولت اوباما، طرحی مخفیانه را با نوری المالکی نخست وزیر وقت عراق هماهنگ کرده بودند که موضوع آن، توافق برای ماندن نیروهای آمریکایی در عراق بود و المالکی از این موضوع اطلاع و با آن موافقت داشت. وی در اشاره به نیروهای ویژه عملیاتی آمریکا افزود: "ما نیروهای ویژه عملیاتی سیاه و همچنین نیروهای سفید در اختیار داشتیم، ما هواپیماهای بدون سرنشین داشتیم، ما همه نوع ابزار و وسایل لازم را در اختیار داشتیم.” جفری تمایلی به ارائه جزئیات بیشتر در این خصوص نداشت، اما تاکید کرد در صورتی که مقامات عالی دولت اوباما این طرح مخفیانه را امتحان کرده بودند، چنین طرحی کارآمد و مفید می‌بود. وی همچنین در خصوص این واقعیت که حدود ۱۰۰ هزار نفر در این جنگ کشته شده اند، هیچ گونه ابراز نگرانی نکرد.

جفری در اشاره به برنامه فروش‌های نظامی آمریکا هم اعلام کرد: "این برنامه، یک بسته بسیار هنگفت بود که شامل یک برنامه فروش نظامی به ارزش ۱۴ میلیارد دلار می شد. ما در سراسر این کشور دارای پایگاه بودیم؛ پایگاه‌هایی با ظاهر مبدل که ارتش آمریکا آنها را اداره می کرد.” سایر دیپلمات‌های پیشین در این نشست، عموما در این خصوص متفق القول بودند که دولت اوباما نباید نیروهای آمریکایی را در سال ۲۰۱۱ از عراق خارج می کرد. با وجود این، دیپلمات‌های مذکور متقاعد شدند که بخش عمده‌ای از ادامه خشونت‌ها در منطقه خاورمیانه، تقصیر شرکای آمریکا است. آنها بسیاری از نزدیکترین شرکا و متحدان آمریکا را به انجام اقداماتی متهم کردند که باعث شکل گیری مشکلات می شود.

ادلمن در این باره گفت: "گاهی اوقات آنها برخی اقدامات را به گونه ای انجام می دهند که ما تصور می کنیم بیشتر باعث وخیم تر شدن شرایط می شود تا بهبود آن.” جفری نیز در این خصوص با همکاران خود موافق است و افزود: این مسائل، همگی بهای عملیات در خاورمیانه است. وی گفت: "ما برای حفظ دسترسی خود به منطقه خاورمیانه، باید پنج تکیه گاه داشته باشیم: اسرائیل، عربستان سعودی، ترکیه، پاکستان و مصر.” وی در ادامه گفت: هر یک از این پنج مورد دارای مشکلات قابل توجهی هستند و این مشکلات باعث می شود اقدام در منطقه با مشکل روبرو شود. وی گفت:‌ "اگر با یک خاورمیانه متفاوت روبرو بودیم، این متحدان را انتخاب نمی کردیم، اما اکنون مجبور هستیم با خاورمیانه کنونی سر و کار داشته باشیم.” جفری در سخنان خود به طور خاص از ترکیه که از متحدان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است انتقاد کرد و در این باره گفت: "اقداماتی که ترکیه انجام می دهد، زهر آلود است.” ادامه دارد...

منبع:‌ آنتی وار

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=344957

ش.د9604910