رابطه‌ای استراتژیک در سایه پیچیدگی‌های دیپلماتیک

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/11/15 ـ شماره 565 ـ صفحه 14)

چرایی تلاش روسیه برای ارتقای رابطه

پوتین درست از زمانی که بر کرسی ریاست تکیه زد، مقدمات افزایش حضور و قدرت‌نمایی روسیه در خاورمیانه را فراهم کرد، از همین‌رو بر دشمنی‌های سنتی پایان داد و رابطه مسکو با بازیگران خاورمیانه را براساس منافع بلند مدتش بازتعریف کرد. بهبود رابطه روسیه و رژیم صهیونیستی در سال 1990 تحت تاثیر فشارهای پوتین کلید خورد. یوگنی پریماکوف که زمانی عهده‌دار پست وزیر خارجه و نخست وزیری در روسیه بود تحت فشارهای پوتین و به‌رغم نزدیکی با کشورهای عربی مقدمات احیای رابطه با تل‌آویو را فراهم کرد. به نوشته مارک کاتز، سیاست‌های روسیه در خاورمیانه از نسخه سیاست‌های ایالات متحده الگوبرداری نشده است، بلکه مجموعه این سیاست‌ها براساس منافع تعریف شده توسط شخص پوتین تعریف شده است. طبیعتا در چنین چارچوبی احیای رابطه با رژیم صهیونیستی فارغ از تنش‌های حاکم میان این رژیم با کشورهای عربی در دستور کار قرار می‌گیرد. در سال‌های نخستین ریاست پوتین، مقابله با مبارزات جدایی‌طلبانه چچنی‌ها در شمال قفقاز ذهن رئیس جمهوری روسیه را درگیر کرده بود. بااین‌حال در برهه زمانی دیگری، تروریسم به‌عنوان تهدیدی مشترک برای دو طرف موجب شد تا همبستگی و مشارکت میان مسکو و تل‌آویو ایجاد شود. آریل شارون از این فرصت استفاده کرده و بستر را برای تحکیم روابط دو طرف هموار کرد.

تمرکز بر توسعه اقتصادی

یکی از مهم‌ترین اهداف مسکو برای بازتعریف رابطه‌اش با تل‌آویو بحث توسعه روابط اقتصادی بود. از همین‌رو مقام‌های روس طرحی ارائه کردند که برمبنای آن زمینه‌ها برای تجارت پیشرفته با رژیم صهیونیستی و در زمینه‌های مختلف چون فناوری نانو فراهم می‌شد. براساس داده‌های ارائه شده توسط سازمان تجارت جهانی، تجارت روسیه و رژیم صهیونیستی در سال 2005 یک میلیارد دلار افزایش یافت، این رقم تا سال 2014 به 3.5 میلیارد دلار رسید که در قیاس با درآمد حاصل از تجارت میان روسیه و مصر در همان سال رقمی بالا بود. علاوه بر این از سال 2014 روسیه در کنار قزاقستان و آذربایجان بزرگ‌ترین تامین‌کننده نفت خام بود تا جایی که در سال 2016 روسیه در این ارتباط عنوان نخست را به خود اختصاص داد. علاوه بر این صنعت گردشگری نیز در راستای بحث توسعه اقتصادی مورد توجه رهبران دو طرف قرار گرفت. بسیاری از صهیونیست‌ها در سال‌های اخیر روسیه را به‌عنوان مقصد سفرهای گردشگری‌شان برگزیدند، در مقابل تل‌آویو نیز به‌دلیل شرایط آب‌وهوایی‌اش برای شهروندان روس مقصدی پرطرفدار است. براساس نتایج نظرسنجی‌های انجام شده میزان رضایت شهروندان روس از سفر به سرزمین‌های اشغالی بالاتر از حد میانگین اعلام شده است. بااین‌حال صنعت گردشگری در سال 2015 به دلیل بحران اقتصادی حاکم بر روسیه و کاهش ارزش روبل درگیر چالش شد. بسیاری از شهروندان روس به‌دلیل همین بحران اقتصادی نتوانستند به اراضی اشغالی سفر کنند، این مسئله هم صنعت گردشگری دو طرف را درگیر کرد و هم روابط اقتصادی‌شان را تحت تاثیر قرار داد.

همکاری‌های نظامی

تل‌آویو و مسکو در حوزه نظامی توافقنامه‌های متعدد دوجانبه یا چندجانبه‌ای را منعقد کردند، در سال 2004 توافقی میان رژیم صهیونیستی، روسیه و هند امضا شد، توافقی که براساس مفاد آن رژیم صهیونیستی بیش از 1.1 میلیارد دلار رادار EL/W را در اختیار نیروی هوایی هند قرار داد، علاوه بر این تل‌آویو رادارهایی با قابلیت نصب بر ایلیوشین ایل-۷۶ را به روسیه فروخت. آوریل 2009 روسیه که درگیر پس‌لرزه‌های جنگ در گرجستان بود طی توافقنامه‌ای اولین مجموعه از هواپیماهای بدون سرنشین را از رژیم صهیونیستی خریداری کرد. این معامله که در جریان آن تل‌آویو دو ناوشکن MK02 را در اختیار مسکو قرار داده بود 53 میلیون دلار ارزیابی شد. در پایان همان سال روسیه 36 پهپاد(هواپیمای بدون سرنشین) دیگر را از رژیم صهیونیستی خریداری کرد، معامله‌ای که ارزش آن 100 میلیون دلار ارزیابی شد. روسیه و رژیم صهیونیستی در راستای همکاری‌های نظامی‌شان در سال 2010 موافقتنامه نظامی پنج ساله‌ای را امضا کردند. در همان سال روسیه طی توافقی که 400 میلیون دلار ارزیابی شد، هواپیماهای بدون سرنشین را از تل‌آویو خریداری کرد، از همان زمان مقدمات تولید هواپیماهای بدون سرنشین روسی- صهیونیستی کلید خورد، مهمی که در سال 2012 انجام شد. در سال 2015 و به‌دنبال افزایش تنش‌ها در شرق اوکراین، ارتش روسیه 300 میلیون دلار هواپیماهای بدون سرنشین را از تل‌آویو خریداری کرد.

پیچیدگی روابط 2 بازیگر

فارغ از افزایش روابط دیپلماتیک میان ایالات متحده و رژیم صهیونیستی در جریان این سال‌ها، دو بازیگر در روابطشان پیچیدگی‌های زیادی را تجربه کردند، ماه مارس 2006 رهبران حماس به دعوت ولادیمیر پوتین به روسیه سفر کردند، این دعوت رهبران رژیم صهیونیستی را برآشفت چراکه مسکو بدون توجه به تنش‌های حاکم میان حماس و رژیم صهیونیستی با رهبران این گروه مذاکراه کرده بود، مذاکراتی که به گفته رهبران مسکو در راستای منافع استراتژیک و بلند مدت مسکو تعریف و تبیین شده بود. علاوه بر این، حمایت روسیه از ایران و همچنین همگامی و هم صدایی این دو بازیگر در جنگ سوریه، زمینه را برای افزایش تنش در روابط مسکو و تل‌آویو فراهم کرد. در راستای این فشارها بود که روسیه تحت فشارهای اعمال شده توسط مقام‌های رژیم صهیونیستی فروش سامانه اس 300 به ایران را به تعویق انداخت. بااین‌حال پس از تحقق برجام، مذاکرات میان مقام‌های تهران- مسکو در ارتباط با اجرای توافق 800 میلیون دلاری فروش سیستم دفاع هوایی اس 300 از سرگرفته شد تا نهایت روس‌ها این سیستم دفاعی را در اختیار تهران قرار داد. حضور نظامی روسیه در جنگ داخلی سوریه رابطه دو بازیگر را پیچیده‌تر کرد. در راستای این مسئله بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی 21سپتامبر 2015 با ولادیمیر پوتین دیدار کرد، دیداری که محور اصلی آن نگرانی‌های تل‌آویو از حضور ایران در سوریه و حمایت مسکو از تاکتیک‌های تهران بود. فارغ از پیچیدگی‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، رابطه تل‌آویو- مسکو، رابطه‌ای استراتژیک است، نه رابطه‌ای تاکتیکی- راهبردی موقت.

https://asemandaily.ir/post/13211

ش.د9604931