پاسخ ایران به تصمیم ترامپ

قبل از اعلام تصمیم ترامپ در خصوص برجام ، اندیشکده هاو موسسات امریکایی به بررسی آثار و پیامد های این اقدام پرداختند که دارای نکات قابل توجه و با اهمیتی است که می تواند ما را در نزدیک شدن دیدگاه ها در داخل کشور کمک کند در این گزارش نگاهی به دو اندیشکده درامریکا داشته ایم :

موسسه واشنگتن

موسسه واشنگتن که به لحاظ سنتی، صدای صهیونیسم در محافل تصمیم سازی آمریکا است، در حال حاضر به دلیل قرابت گفتمانی، از تأثیرگذاری بالایی در دولت ترامپ برخوردار است. این اندیشکده راهبردی در گزارش اخیر خویش پیرامون برجام، تصمیمات و واکنش های دیگر طرف های مذاکره را بررسی کرده است. در میان، تصویری که این موسسه از اقدام احتمالی ایران در صورت خروج آمریکا ارایه میدهد، بسیار مهم و راهبردی است.

کارشناسان این موسسه شانس اصلی پیشبرد تصمیم ترامپ را اختلاف بین ایرانی ها می داند؛ در این گزارش، به وجود شکاف گفتمانی در میان تصمیم گیران ایران اشاره شده است. از نظر آن ها، مقامات ایرانی نسبت به اینکه چه پاسخی به خروج آمریکا باید داد، اختلاف نظر دارند و این شکاف گفتمانی می تواند کار آمریکا را برای تحت فشار قرار دادن ایران، ساده کند. از سوی دیگر، ترامپ می تواند اروپا را نیز برای همراهی با خویش تحت فشار قرار دهد. مهم ترین اقدام احتمالی اروپا، وضع قوانین بلوک کننده است که با مشکلات و چالش های پرشماری مواجه است و به نظر نمی رسد حتی اگر این قوانین وضع شوند، بتوانند کارآمدی لازم را داشته باشند. اروپا در نهایت، کنشگری همسو با دیدگاه های آمریکا باقی خواهند ماند، چرا که ابزارهای لازم برای کنشگری در برابر آمریکا را ندارد.

موسسه واشنگتن به عنوان بازوی فکری نومحافظه کاران آمریکایی، تلاش می کند تا تحلیل دقیقی از این شرایط ارایه دهد. پاتریک کلاوسون که چهره شناخته شده ای در میان تصمیم سازان سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران است، نکات مهم و تأثیرگذاری را در این گزارش ارایه می دهد. از نظر وی، آمریکا اگرچه می تواند تحریم ها را بازگرداند، اما باید نسبت به رفتارهای احتمالی ایران، آمادگی لازم را داشته باشد. او معتقد است که هیچ از طرف های مذاکره، غیر از ایران نمی تواند اقدام درخور توجهی برای پاسخ به تحریم های آمریکا داشته باشد. ایران تلاش می کند تا با استفاده از ظرفیت های منطقه ای و موشکی خود پاسخ هایی متناسب با وضعیت آینده به رفتار آمریکا بدهد. این رفتارها می تواند طیفی از اقدامات درون برجامی و فرابرجامی را شامل شود.

در بخش دیگری از این گزارش دو دیدگاه در مقابل برجام را در ایران نام می برد : در ایران دو دیدگاه در مورد اقدام متقابل در برابر آمریکا وجود دارد.  برخی در ایران هستند که معتقدند این کشور باید به برخی یا تمامی تعهدات خود به برجام پایبند بماند تا به اروپا نشان دهد که کنشگری مسئول است. در حالی که عده دیگری بر این باورند که در صورت خروج آمریکا ایران باید یک پاسخ سخت و دندان شکن به رفتار آمریکا بدهد. اگر ایران بخواهد تعهدات خود به برجام را کنار بگذارد، می تواند این گزینه ها را در دستورکار قرار بدهد:

اولین اقدامی که ایران در این شرایط انجام خواهد داد، اعلام به عدم اجرای پروتکل الحاقی است.  ایران تلاش خواهد کرد تا مانع از نظارت و بازرسی تحت برجام شود. در گام بعدی، ایران تعداد سانترفیوژهای فعال خود را افزایش خواهد شد. اقدام بعدی ایران، افزایش غنی سازی از 3.67درصد به 20درصد است. ایران در گام بعدی، فردو را راه اندازی خواهد کرد. راه اندازی فردو می تواند اقدامی تهدیدآمیز برای آمریکا باشد. چرا که این تأسیسات در اعماق زمین قرار دارد و در صورت فعالیت، نمی توان به سادگی آن را تحت حمله قرار داد. اقدام دیگری که ایران در پاسخ به آمریکا انجام خواهد داد، احیای مجدد راکتور آب سنگین اراک است.

این اقدامات در واقع نشان میدهد که عزم ایران برای بازگشت به دوران پیش از برجام جدی است و این کشور می تواند در کم ترین سرعت ممکن، خود را به وضعیت قبل از برجام بازگرداند. در واقع این اقدامات نشان میدهد که میان سیاست اعلامی و اعمالی ایران اتحاد و همبستگی وجود دارد. به نظر می رسد در صورت بازگشت تحریم ها علیه ایران، تهران به سمت گزینه اقدام منطقه ای پیش خواهد رفت. فعال سازی ظرفیت های نبرد غیرهمتراز در منطقه با کمک وکلای منطقه ای مانند حماس و حزب الله در سوریه، یمن، عربستان و... می­تواند نشان دهنده اراده تهران برای افزایش هزینه­های آمریکا برای  اعمال مجدد تحریم­ها است. 

اندیشکده بروکینگز

بروکینگز در گزارش خود آورده است: باید در نظر داشت که ترامپ از گفتگو و مذاکره با ایران، ناامید نیست و معتقد است خروج از برجام می تواند زمینه ساز یک توافق بزرگ تر و بهتر برای آمریکا و متحدان منطقه ای و فرامنطقه ای این کشور باشد. این دیدگاهی است که سوزان مالونی به عنوانی یکی از کارشناسان مسائل ایران در ایالات متحده، به شدت با آن مخالف و معتقد است که هرگونه اقدام ترامپ برای خروج از برجام نه تنها ایران را به مذاکره با آمریکا ترغیب نمی کند، بلکه بر عکس این کشور را در تداوم سیاست خویش در قبال آمریکا، مصر می سازد. ترامپ گزینه دیگری برای کنترل رفتار هسته ای ایران ندارد و خروج از برجام، می تواند گزینه فعلی را نیز از دسترس خارج سازد.

همچنین کارشناسان بروکینگز معتقدند که خروج از برجام، ایران را در اعتقاد به غیرقابل اعتماد بودن به آمریکا جدی تر خواهد کرد 

ادبیات تحلیلی بروکینگز نشان می دهد آمریکایی ها نسبت به پیامدهای خروج این کشور از برجام، نگران اند و معتقدند وضعیت آینده لزوماً بهتر از شرایط کنونی نیست.