سهم اسد پیروزی سیاسی، مرکل و ماکرون؛ آجیل!

ابتدای هفته جاری رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و امانوئل مکرون، رئیس جمهورفرانسه در شهر استانبول نشستی را با هدف بررسی روند تحولات سوریه و پیشبرد مذاکرات سیاسی با هدف پایان دادن به جنگ داخلی سوریه برگزار کردند.

در پایان این نشست 2 ساعت و 45 دقیقه ای بیانیه ای مشترک صادر شد که اهم محورهای آن به این شرح است؛

1- پایبندی بر حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه

2- تاکید بر مذاکرات برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی منطبق با قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل

3- ادامه جنگ با گروه های تروریستی مانند القاعده، جبهه النصره و داعش

4- ادامه آتش بس در ادلب

5- فراهم کردن شرایط بازگشت آوارگان سوری

6- تشکیل کمیته تدوین قانون اساسی جدید و به دنبال آن برگزاری انتخابات

اختلافات و اولویت های هر کشور در نشست خبری مشترک بازتابی اشکار داشت. پوتین به نوعی آتش بس در ادلب را موقتی و بر پاکسازی آن تاکید کرد. اولویت و دغدغه اردوغان مقابله با کردهای شمال سوریه و احتمال خودمختاری آنها و دائمی کردن اتش بس در ادلب بود و مرکل و ماکرون به دنبال خلاص شدن از آوارگان سوری بالفعل و بالقوه و بازگشت اعضای اروپایی داعش به خانه بودند.

در ارزیابی نشست استانبول باید به این نکته توجه داشت که بحران سوریه را به نوعی می توان پیچیده ترین بحران کنونی جهان دانست. بحرانی با بازیگران متعدد داخلی و خارجی که هر کدام مواضع، منافع و اولویت های خاص خود را دارند. دو کشوری که در یک مسئله اهداف مشترکی دارند، در مسئله ای دیگر تضاد منافع دارند. برای نمونه ترکیه و آمریکا هر دو مخالف دولت بشار اسد هستند اما کردهای سوری تحت حمایت آمریکا قرار دارند در حالی که اصلی ترین دغدغه امنیتی آنکارا بشمار می آیند. چنین وضعیت پیچیده و بغرنجی باعث شده است گره های کور و سوالت سختی در میدان سوریه مطرح شود که نشست استانبول در برابر این پیچیدگی ها، دست خالی بود.

مسئله دیگر آنکه دولت سوریه در حال حاضر دست برتر را در میدان دارد و هیچ دلیلی نمی بیند به دغدغه ها، توصیه ها و تصمیمات طرف هایی همچون ترکیه و اروپایی ها تن دهد. همانطور که چندی پیش ولید معلم وزیر خارجه سوریه به دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه اعلام کرد دمشق با طرح و چینش کمیته تدوین قانون اساسی جدید مخالف است. در این طرح قرار بود 150 نفر عضو این کمیته باشند که اعضا به طور مساوی بین دولت سوریه، مخالفان و سازمان ملل تقسیم می شد، یعنی هر طرف 50 عضو. دولت سوریه عضویت سازمان ملل در این کمیته را رد کرده است.

یکی از مهم ترین نکات این نشست آن بود که فرانسه و آلمان به عنوان دو کشور تاثیرگذار اروپایی با شرکت در این نشست و قبول بیانیه پایانی، عملاً ادعای پیشین خود مبنی بر لزوم کناره گیری اسد را کنار گذاشتند. طی 7 سال اخیر اولین و اصلی ترین موضع آنها به رسمیت نشناختن دولت قانونی سوریه و تاکید بر ترک قدرت از سوی اسد بوده است. نشست استانبول اعلام رسمی پایان این سیاست بود و به قول روزنامه آلمانی تاگس اشپیگل، از این منظر بشار اسد برنده بزرگ این نشست بود.

غیبت ایران در استانبول نیز جای نگرانی ندارد. پاریس میزبان نخستین نشست های مربوط به سوریه بود که در اوایل بحران با نام مضحک «دوستان سوریه» تشکیل می شد و اعضای آن گروه های تروریستی و کشورهای حامی آنها و دستور جلسه نیز هماهنگی برای سرنگونی دولت دمشق بود. پس از 7 سال نبرد آنکه عقب نشینی کرده و در رسیدن به اهداف سیاست های خود ناکام بوده اروپاست.

تنها دستاورد عملی مرکل و ماکرون از نشست استانبول هدایایی بود که از پوتین دریافت کردند. دمیتری پسکوف سخنگوی ریاست جمهوری فدراسیون روسیه، گفت پوتین به همتایان خود در استانبول «ماهی، دانه های جنگلی، توت، آجیل و تنقلات دیگر» هدیه داده است. تعبیر روزنامه واشنگتن پست از نشست استانبول جالب توجه است؛ جایی برای قدرت نمایی روسیه و فرصتی برای گرفتن عکس یادگاری سطح بالا.

بازی در سوریه اگر چه به مراحل پایان خود رسیده اما هنوز تمام نشده است. آمریکا و رژیم صهیونیستی که شکست مفضحانه و سنگینی در سرنگونی دولت دمشق به عنوان یکی از حلقه های زنجیز مقاومت خورده اند، تمرکز خود را روی بیرون راندن ایران از سوریه گذاشته اند.