دلارهای سعودی به دنبال حذف ایران از بازار انرژی هند

«اندرو کوریبکو» تحلیلگر مقیم روسیه و متخصص مسائل ژئوپلتیک است. وی بیشتر روی مطالعه درباره تاکتیک های تغییر رژیم، انقلاب های رنگی و جنگ های ترکیبی در سراسر دنیا تمرکز دارد. وی عضو شورای تخصصی موسسه مطالعات استراتژیک روسیه و نویسنده کتابی با عنوان «جنگ های هیبریدی(ترکیبی): رویکرد انطباقی و غیرمستقیم برای تغییر رژیم» است. وی در این کتاب به شکل ویژه وضعیت سوریه و اوکراین و تلاش آمریکا برای تغییر رژیم در این کشورها را تجزیه و تحلیل کرده است.

در پی تلاش های اخیر عربستان برای جایگزین کردن خود به عنوان فروشنده انرژی به هند –به عنوان یکی از اصلی ترین مشتریان ایران- پایگاه بصیرت با این متخصص مسائل سیاسی، در این مورد با وی گفت و گویی اختصاصی انجام داده که در ادامه می خوانید.

بصیرت: عربستان سعودی به دنبال توسعه روابط خود با هند از طریق سرمایه گذاری است. این سرمایه گذاری ها قرار است در چه حوزه هایی باشد؟

- براساس گزارش رویترز که پس از ملاقات نخست وزیر مودی با شاهزاده سعودی محمد بن سلمان در محل اقامت خود در بوینس آیرس (پایتخت آرژانتین)، درست قبل از اجلاسG20منتشر شد، سعودی می خواهد در صندوق سرمایه گذاری ملی کشورهای جنوب آسیا و صندوق زیربنایی هند سرمایه گذاری کند. اما همچنین علاقه خود را برای گسترش حضور در بخش انرژی، فناوری و کشاورزی هند نیز اعلام کرده است.

بصیرت: بنظر شما هدف اصلی از این سرمایه گذاری ها چیست؟

- طبق آنچه هند بطور رسمی اعلام کرده هدف این کشور دنبال کردن سیاست «تعادل چندجانبه» است و تلاش می کند میان رابطه با قدرت های بزرگ تعادل ایجاد کند به طوری که رابطه با هر کدام، علیه دیگری نباشد. با این وجود این موضوع درباره سرمایه گذاری عربستان سعودی صادق نیست. هیچ کشوری حاضر به سرمایه گذاری در زیرساخت های کشور دیگر نیست، بخصوص که آن کشور، کشوری با زیرساخت های فرتوت و خطرناک مانند هند باشد. اما به هرتقدیر این موضوع روابط دو کشور را تقویت کرده و باعث می شود سعودی در آینده در بخش های انرژی، تکنولوژی و کشاورزی هند نیز سرمایه گذاری کند.

سرمایه گذاری در بخش اول (انرژی) می تواند بیشترین نگرانی را برای منافع استراتژیک جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته باشد. چرا که عربستان سعودی از این طریق می کوشد خود را جایگزین ایران در تامین نفت مورد نیاز کشورهای جنوب آسیا سازد و به تدریج هند از واردات نفت ایران بکاهد. این مسئله بخصوص در دوره تحریم های آمریکا اهمیت دارد. چشم پوشی هند از خرید نفت ایران در ازای سرمایه گذاری در بخش های زیرساختی، تکنولوژی و کشاورزی. امریکا با افتخار از برنامه های خود برای دخالت در صادرات نفت ایران و ایجاد بی ثباتی اقتصادی در ایران از طریق تحریم های می گوید و هند ممکن است در برابر برنامه های عربستان اغوا شود؛ چنانچه سعودی پیشنهاداتی چنان جذاب ارائه دهد که قابل رد کردن نباشد.

بصیرت: نخست وزیر هند–مودی- در این سرمایه گذاری های بالقوه چه منافعی دارد؟

-همه کارهایی که هند تا کنون انجام داده است و تا انتخابات عمومی ماه «می» (اردیبهشت 98) انجام می دهد، باید از طریق منشور سیاست های انتخاباتی داخلی دیده شود، بنابراین سرمایه گذاری های عربستان سعودی به عنوان حمایتی ارزشمند از مودی، به او اجازه می دهد تا آن را به عنوان سودی ملموس به لابی بانفوذ کشاورزی در هند و بقیه جمعیت عمدتاً فقیر هند ارائه کند. این به نوبه خود می تواند چشم انداز انتخاب مجدد وی را تقویت کند. چرا که خشم داخلی از سیاست های اقتصاد نئولیبرالی او را می کاهد و با این سرمایه گذاری ها او می تواند رای ها را از افراد تحت حوزه آن سرمایه گذاری بخرد.

برای هند فرقی ندارد که نیازهای انرژی خود را از ایران، عربستان سعودی یا هر کس دیگری تامین کند، البته تا زمانی که قیمت رقابتی باشد و واردات منابع مذکور هیچ هزینه اضافی را به همراه نداشته باشد. از لحاظ همکاری های انرژی فعلی خود با ایران، در حالی که قیمت ارائه شده ممکن است در ابتدا جذاب تر از عربستان سعودی باشد، هزینه های سیاسی و اقتصادی مرتبط با نقض رژیم تحریم های جدید آمریکا که اخیرا وضع شده اند، می تواند هند را به تدریج بسوی برنامه ریزی برای کاهش خرید نفت ایران و به طور همزمان جایگزینی آن با واردات نفت از سعودی، برنامه سوق دهد.

لازم است درک شود اگر چه هند از اصطلاح «تعادل چندجانبه» می گوید و با صدای بلند تعهد خود به چندقطبی گرایی را تکرار می کند، به عنوان قدرتی استراتژیک و نوظهور توجهش به سوی آمریکاست و نخست وزیر آن نیز به دنبال توافق برای تجارت آزاد با این کشور است. نخست وزیر مودی که حزبBJPرا رهبری می کند، ایران را مانند آمریکا بازاری برای کالا و خدمات خود نمی بیند. از نظر او ایران یک جایگاه تامین سوخت ارزان و یک بزرگراه مناسب برای تسهیل صادرات به آسیای مرکزی و روسیه است.

به طور خلاصه، مراوده حوزه صنعتي هند با ايران كمتر و با آمريكا بسيار بيشتر است، به ويژه اگر بخش انرژی از مقایسه این مراوده کنار گذاشته شود. بنابراین اگر عربستان نفت را با قیمت ماشبه ایران ارائه کند، بعید است هند به واردات انرژی از ایران ادامه دهد البته بدون ریسک دخالت عوامل سیاسی در این ماجرا. از منظر هند واردات نفت از هند منفعت دارد و در راستای تعادل چندجانبه است که با توجه به شرایط انتخابات داخلی قابلیت مذاکره دارد.

بصیرت: نقش آمریکا در این بازی چیست؟

-شواهد مستقیمی مبنی بر اینکه ایالات متحده در تلاش برای جابجایی نفت عربستان با ایران در هند است، وجود ندارد اما واضح است که موفقیت این طرح کاملاً در راستای استراتژی اصلی آمریکا برای محروم کردن ایران از میلیاردها دلار درآمد بالقوه نفت در بلند مدت است. با این شرایط اگر شنیدید که آمریکا در پشت صحنه هند را برای پذیرش پیشنهاد عربستان تشویق می کند، تعجب نکنید. آمریکا احتمالاً به هند می گوید معافیت تحریم نفتی ایران تمدید نمی شود مگر آنکه دهلی نو در کاهش واردات از ایران و جایگزین کردن آن با نفت عربستان سعودی پیشرفت جدی داشته باشد.

آمریکا با این تاکتیک، از سلاح تحریم علیه متحد خود، هند استفاده می کند همانگونه که در حال اعمال تحریم ها علیه ایران است. آمریکا این تهدید را مانند شمشیر داموکلس بالای سر مودی نگه می دارد و یادآوری می کند این شممشیر ممکن است با لغو معافیت هند از تحریم نفت ایران، پیش از انتخابات ماه می فرود آید.

بصیرت: نظر شما درباره «دیپلماسی دلاری» عربستان چیست و این رویکرد در دراز مدت چقدر می تواند موفق باشد؟

-آنچه اصطلاحاً دیپلماسی دلاری عربستان نامیده می شود که از طریق دلار و شاید در آینده با ارزهای دیگر اعمال شود، موفق خواهد بود چرا که سعودی پول مازاد خود را در سایر کشورها هزینه می کند. البته هند تبدیل به کشوری ضدایرانی نخواهد شد. اما می تواند بشدت با سیاست های ضدایرانی عربستان در حوزه انرژی وسوسه شود و همچنان ادعا کند کاری بیش از پیگیری سیاست «تعادل چندجانبه» نکرده است.

در نگاهی عمیق تر، رویکرد جدید عربستان به هند کمتر مربوط به «دیپلماسی دلاری» است و به نظر می رسد مربوط به مشارکتی دوجانبه و منفعت آمیز در چند حوزه اقتصادی است. ریاض صرفاً به دنبال خرید دهلی نو نیست تا از طریق سرمایه گذاری، فقط به سود سیاسی دست یابد. این رویکرد در میان مردم هند هم کمتر بحث برانگیز خواهد بود و در طولانی مدت نسبت به «دیپلماسی دلاری» پایدارتر است.

بصیرت: قتل خاشقجی چه تاثیری بر دیپلماسی دلاری عربستان گذاشته؟ ایا آن را تشدید کرده است؟

-دشوار است بگویم که قتل خاشجقی بر روی «دیپلماسی دلاری» عربستان سعودی تاثیر گذاشته و این که آیا از آن زمان تشدید شده است. تنها نمونه برجسته ای که در این مورد وجود دارد تلاش برای سرمایه گذاری در هند است. اما می توان انتظار داشت این مدل به شکل فزاینده ای تبدیل به یک رویه شود. مردم کشورهای مختلف جهان نیز خود را هم راستا با استقبال دولتهایشان از گشاده دستی عربستان می بینند. هدف عربستان در خریدن شرکای جدید تغییر نخواهد کرد اما شکل آن تغییر می کند و از حالتی عریان و زننده به شکل مشارکتی دوجانبه درمی آید. در وضعیت جدید، دریافت کننده این گشاده دستی می تواند از رفتار خود به عنوان «تعادل چندجانبه» دفاع کند.

مصاحبه از گروه بین الملل