سفر اخیر یک هیات بلند پایه سعودی به بغداد در چارچوب تلاش این کشور برای ایجاد شکاف میان تهران و بغداد قابل ارزیابی است. در این سفر هیات سعودی پیشنهاد کرد که با هزینه بسیار نازلی نیازهای انرژی عراق را تامین کند مشروط بر اینکه بغداد از خرید انرژی برق و گاز از ایران خودداری کند. هر چند برخی جریان های عراقی تلاش دارند تا عراق را از دایره مذهبی خارج و این کشور را وارد دایره عربی کنند اما وجود مرجعیت و هوشمندی جریان های سیاسی عراق تمام این تلاش ها را نقش بر آب ساخت.
ابتدای هفته جاری عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق در راس هیاتی بلندپایه از مقامات رسمی و فعالان بخش خصوصی وارد تهران شد و با مقامات ارشد کشورمان از جمله رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار و گفت و گو کرد. با توجه به اهمیت این سفر درباره ابعاد و نتایج آن و روابط ایران و عراق با آقای دکتر حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل گفت و گو کرده ایم که در ادامه می خوانید. بصیرت: با توجه به تلاش ها و فشارهای آمریکا در زمینه تحریم علیه ایران، روابط ایران و عراق در خنثی سازی آن چقدر می تواند راهگشا باشد و از این منظر سفر اقای عادل عبدالمهدی به تهران چه اهمیتی دارد؟روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق از سال 2003 میلادی یعنی از زمان سرنگونی رژیم بعث عراق وارد فاز جدیدی شد که این فاز در چارچوب مناسبات و پروتکل های متعارف قابل تجزیه و تحلیل نیست. آمریکا در طول 16 سال اخیر تلاش کرد تا بدون توجه به ریشه های عمیق مذهبی، تاریخی و فرهنگی موجود میان دو ملت ایران و عراق، مناسبات تهران بغداد را در یک دایره تنگ روابط تعریف کند اما با شکست مواجه شد. شکل گیری مجموعه های شبه نظامی مردمی الحشد الشعبی، النجباء و عصائب اهل الحق به عنوان مجموعه های ضد تروریستی که کارائی و قابلیت های نظامی، امنیتی و میدانی خود را در مقابله با داعش به خوبی نشان داد،د. خشم آمریکا، عربستان ورژیم صهیونیستی را بر انگیخته است.
تحلیل آمریکا این است که وجود جنبش های مبارز فلسطینی، حزب الله لبنان و انصار الله یمن و نیز شبه نظامیان عراقی دایره مانور سیاسی امنیتی و نظامی مشترک اسرائیل، عربستان و آمریکا در غرب آسیا را بشدت محدود خواهدکرد. لذا به دلیل این محدودیت ها، آمریکا سلسله تحریم های گسترده ای را علیه ایران اغاز کرد و با کمک عربستان تلاش کرد تا حجم مناسبات اقتصادی ایران و عراق را تحت تاثیر قرار دهد اما دولت های عراق در برابر فشارهای آمریکا ایستادگی کردند. حیدر العبادی نخست وزیر سابق عراق که گرایش بیشتری نسبت به آمریکا در همراهی با تحریم های اعمال شده آمریکا علیه ایران از خود نشان داد از صحنه سیاسی عراق برکنار شد. برکناری حیدر العبادی از پست نخست وزیری موجب شد تا جریان های سیاسی عراق اقبال بیشتری برای همراهی با ایران از خود نشان دهند سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به عراق و سفر متقابل رئیس جمهوری ونخست وزیر عراق به تهران نشان داد که دولت و ملت عراق در صدد تقویت روابط تهران- بغداد بربیایند. علیرغم پیشنهادهای مالی گسترده عربستان به عراق و فشارهای و تهدیدات آمریکا دولت عراق تمایل دارد تا حجم مبادلات تجاری خود را از 12 میلیارد دلار در شرایط فعلی به 20 میلیارد دلار افزایش دهد
سفر اخیر عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به تهران در تقویت سطح همکاریهای اقتصادی و تجاری و امنیتی و سیاسی میان دو کشور کاملا موثر خواهد.
بصیرت: آمریکا سعی زیادی دارد که دولت عراق را از ایران دور کرده و با سیاست فشار و تحریم خود همراه سازد. به نظر شما واشنگتن در این مورد چه اهرم هایی را بکار گرفته و نتیجه آن چیست؟آمریکا در عراق اهرم های فشار زیادی در اختیار ندارد و اگر داشته باشد خیلی موثر نیست زیرا روابط دو کشور خارج از اراده سیاسی دولت عراق است و مراجع تقلید و شیعیان عراق اجازه نخواهند داد که آمریکا از اهرم های فشار علیه دولت استفاده کند. عربستان بارها به نیابت از آمریکا پیشنهاد کمک مالی به دولت عراق ارائه داد تا بتواند روابط ایران وعراق را در دو حوزه سیاسی و اقتصادی تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر عربستان اخیرا تلاش کرد تا از رهگذر ایجاد مراکز تفریحی و فرهنگی در مناطق جنوبی عراق به نوعی شیعیان جنوب عراق را جذب و آنان را از ایران دور کند. اما سابقه دخالت تخریبی عربستان در مسائل داخلی عراق موجب شده که شیعیان عراق تمایلی به همکاری با عربستان از خود نشان ندهند.
بصیرت: به تازگی شاهد سفر هیاتی بلند پایه از عربستان به عراق بودیم و وعده های اقتصادی فراوانی هم در این سفر به بغداد داده شد. عربستان در عراق به دنبال چیست و نسبت آن با ایران چگونه است؟سفر اخیر یک هیات بلند پایه سعودی به بغداد در چارچوب تلاش این کشور برای ایجاد شکاف میان تهران و بغداد قابل ارزیابی است. در این سفر هیات سعودی پیشنهاد کرد که با هزینه بسیار نازلی نیازهای انرژی عراق را تامین کند مشروط بر اینکه بغداد از خرید انرژی برق و گاز از ایران خودداری کند. هر چند برخی جریان های عراقی تلاش دارند تا عراق را از دایره مذهبی خارج و این کشور را وارد دایره عربی کنند اما وجود مرجعیت و هوشمندی جریان های سیاسی عراق تمام این تلاش ها را نقش بر آب ساخت.
بصیرت: رهبر انقلاب در دیدار با نخست وزیر عراق فرمودند امریکا دل خوشی از سیاستمداران فعلی عراق ندارد و به دنبال حذف آنان است. علت این مسله چیست و امریکا در عراق چه چیزی را در بلند مدت دنبال می کند؟رهبر معظم انقلاب اسلامی در جریان دیدار اقای عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق با معظم له، دو موضوع کلیدی و راهبردی را مورد توجه قرار دادند. نخست نگاه آمریکا به ساختار حاکمیتی عراق است که به دلیل پر رنگ بودن جنبه های دینی موجود در دولت و پارلمان سایرجنبه ها را تحت تاثیر قرارداده و این امر خشم آمریکا را بر انگیخته است. آمریکا تمایل دارد تا عراق به دایره عربی خود که در دوران حاکمیت حزب بعث سابق وجود داشت ، بازگردد و تحت تاثیر جنبه های دینی و مذهبی قرار نگیرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی به خوبی تاکید کردند که نگاه آمریکائی ها به حاکمیت عراق نگاه مثبتی نیست و به همین دلیل آمریکا در صدد تغییر حاکمیت عراق است. موضوع دیگر مساله حضور نا مشروع نیروهای آمریکا در عراق است که رهبری تاکید کردند که این نیروها باید از عراق خارج شوند زیرا وجود این نیروها در عراق مفید نیستند.
بصیرت: نکته مهم دیگر رهبر انقلاب اسلامی درباره لزوم خروج نیروهای آمریکایی بود و فرمودند: باید کاری کنید که آمریکایی ها هر چه زودتر نظامیان خود را از عراق خارج کنند زیرا آن ها در هر کشوری که برای مدت طولانی حضور نظامی داشته اند،روند بیرون راندن آن ها دچار مشکل شده است. بغداد چقدر برای عملی کردن این هدف اولا انگیزه و دوما توان دارد؟ طبیعی است رهبر معظم انقلاب تجربه گران سنگی از متغیرات منطقه ای و جهانی دارند. تاکید ایشان بر ضرورت اخراج نیروهای آمریکائی نشان می دهد که آمریکا اهداف پنهانی زیادی در عراق دارد و تلاش می کند تا با سازماندهی مجدد نیروهای فراری حزب بعث سابق ساختار سیاسی موجود در عراق را به قبل از سال 2003 بازگرداند. آمریکا بشدت در پی نفوذ در نهادهای سیاسی و نظامی عراق بر آمده است و سعی دارد تا به هر شکلی که هست مدیریت خود را در عراق اعمال کند. تمرکز آمریکا بر روی روابط ایران و عراق بویژه در حوزه های نظامی، امنیتی و اقتصادی قرار دارد اما تاکنون آمریکا در تغییر نگرش حاکمیت عراق نسبت به ایران ناکام بوده است لذا دولت عراق تمایل دارد که نیروهای آمریکا از این کشور خارج شوند اما ابزارهای کافی برای اخراج نیروهای آمریکا ندارد لذا این نیروها همچنیان در عراق باقی خواهند ماند.
بصیرت: سوال اخر اینکه بین ایران و عراق سه دهه پیش جنگی خونین و طولانی رخ داد که صدها هزار تن قربانی داشت. روابط گرم و عمیق دو ملت و دولت فعلی با آن سابقه که خیلی هم دور نیست، عجیب به نظر نمی رسد؟ بنظر شما علت اصلی این پیوند در چیست؟ایران و عراق شاهد یک جنگ خونین 8 ساله بودند اما ملت عراق نقشی در شکل گیری این جنگ نداشتند. رژیم بعث با هدایت آمریکا و قدرت های غربی و کشورهای عرب منطقه جنگ ظالمانه ای را نه تنها بر ملت ایران بلکه بر ملت عراق تحمیل کرد استراتژی رژیم بعث عراق و برخی رژیم های مرتجع عرب این بود که یک جنگ شیعه– شیعه در منطقه بر دو ملت ایران و عراق تحمیل کنند و تا اندازه ای هم موفق شدند اما سرنگونی رژیم بعث عراق شرایط را تغییر داد و عوامل ارتباط دهنده دو ملت ایران و عراق یعنی بعد مذهبی را بروز داد و در فرایند زمانی کوتاهی کینه های ناشی از جنگ 8 ساله به دوستی و وفاق بین دو ملت ایران و عراق تبدیل شد. با اینکه مردم عراق به لحاظ روانشناختی ملتی بشدت هیجانی و عاطفی است و دارای خصوصیاتی پنهان و ناشناخته است اما بهر حال اکنون ملت عراق به این نتیجه رسیده که ایران تکیه گاه قابل اطمینانی برای ملت عراق تلقی میشود. اگر وجود ایران نبود قطعا شیعیان عراق از چرخه حاکمیت خارج می شدند و طیف هایی که بیش از 8 دهه بر عراق حاکمیت داشتند بار دیگر قدرت را در دست می گرفتند و شیعیان را به حاشیه می راندند. طبیعی است ایران با هوشیاری تحولات عراق را زیر نظر دارد و اجازه نخواهد داد آمریکا و برخی رژیم های مرتجع عرب مثل عربستان، امارات و بحرین از رهگذر سازماندهی عناصر فراری حزب بعث اقلیتی را بر اکثریت عراق بار دیگر مسلط کنند.
مصاحبه از وحید قاسمی
