پیامدهای ادامه حضور نظامی آمریکا در عراق چیست؟

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/ محمدرضا بلوردی

موضوع خروج نیروهای خارجی و مشخصا امریکایی ها از عراق جزو مباحثی است که از سوی گروه های سیاسی عراقی حاضر در پارلمان و دولت دنبال می شود. اخیرا پایگاه خبری العربی الجدید به نقل از یک مسئول بلندپایه عراقی درباره جزئیات تصویب قانون «بیرون راندن نیرو‌های بیگانه» از این کشور مطلبی منتشر کرده است که بر اساس این قانون نیرو‌های بیگانه باید تا پیش از فرا رسیدن ژانویه ۲۰۲۱ (دی ماه ۱۳۹۹) از عراق خارج شوند. به نوشته این پایگاه خبری، موضوع خروج نیرو‌های آمریکایی از عراق، روی میز قرار دارد. نمایندگان و اعضای چهار حزب از احزاب سیاسی عراق یعنی حزب دولت قانون، سازمان بدر، مجلس اعلای اسلامی و همچنین ائتلاف سائرون نشست هایی را برگزار کرده اند تا بخش‌های پایانی پیش نویس قانون مذکور را تصویب کنند. براساس اخبار منتشر شده از منابع نزدیک به یکی از گروه‌های سیاسی شرکت کننده در تهیه پیش نویس قانون مذکور، این قانون بند‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن بیرون راندن هر گونه گروه بیگانه پیش از فرا رسیدن ژانویه ۲۰۲۱ است. این بدان معناست که درصورت تصویب این قانون، دولت عراق حدود یک سال و نیم فرصت دارد، مسئله بیرون راندن نیرو‌های خارجی از کشور را اجرایی کند.
طرح موضوع لزوم خروج نیروهای امریکایی از عراق درحالی مطرح می شود که درخصوص ضرورت انجام این کار و موانع پیش روی آن و نیز پیامدهای ادامه حضور امریکایی ها در عراق موارد متعددی قابل بحث است.
ضرورت های خروج امریکا از عراق
درجریان سفری که عادل عبد المهدی در فروردین 98 به ایران کرد ملاقاتی نیز با رهبر معظم انقلاب اسلامی داشت که در این ملاقات رهبر انقلاب با اشاره به ادامه حضور امریکایی ها درعراق، حضور نظامیان آمریکایی در کشورهای منطقه را به ضرر کشورها و ملت‌های منطقه دانستند و خطاب به نخست وزیر عراق تأکید کردند: باید کاری کنید که امریکایی‌ها هرچه زودتر نظامیان خود را از عراق خارج کنند زیرا آنها در هر کشوری که برای مدت طولانی حضور نظامی داشته‌اند، روند بیرون راندن آنها دچار مشکل شده است. ایشان هدف آمریکا از حضور در عراق را فراتر از حضور نظامیِ صرف خواندند و گفتند: آنها به دنبال حضور و منافع بلندمدت و تشکیل دولتی همچون دولت های نظامی در اوایل اشغال عراق هستند.
با توجه به سخنان مقام معظم رهبری روشن است که حضور نیروهای امریکایی چه پیامدهای برای ملت و دولت عراق در پی دارد و از همین رو بخش عمده نیروهای سیاسی عراقی به دنبال اجرایی کردن ساز و کاری قانونی برای پایان دادن به حضور نظامیان امریکایی در کشورشان هستند؛ به ویژه اینکه با پایان یافتن سیطره گروه تروریستی داعش بر مناطقی از عراق و محقق شدن امنیت نسبی در این کشور، برای حفظ امنیت نیازی به حضور امریکایی ها نیست و بهانه هم از دست آنها گرفته شده است.
اما به رغم آنچه که گفته شد، اکنون این سوال مطرح می شود که آیا امکان و زمینه خروج امریکایی ها از عراق فراهم است و چه موانعی برای آغاز و اجرای این روند وجود دارد؟
موانع خروج نیروهای امریکایی از عراق
برای یافتن موانع بیرون راندن امریکایی ها از عراق لازم است به دلایلی پرداخته شود که در عراق برای آنها جلب توجه می کند و باعث می شود تا آنها برای ادامه حضور نظامی در این کشور برنامه ریزی داشته باشند. در این خصوص چند نکته لازم به ذکر است:
1.به رغم درهم شکستن سیطره داعش بر مناطقی از عراق،  این گروه هنوز هم فعالیت هایی در مناطق مختلفی از این کشور  انجام  می دهد که توجیه اصلی امریکایی ها برای ادامه حضور در عراق است و آنگونه که روزنامه امریکایی نیویورک تایمز در گزارش خود آورده،  از زمان اعلام شکست گروه داعش در دوره حیدر العبادی،  این گروه تروریستی بیش از 1200 حمله در مناطق مختلف این کشور انجام داده است. از سوی دیگر اعلام خروج نیروهای امریکایی از سوریه عامل دیگری است که باعث شده واشنگتن به بهانه ادامه حملات خود علیه بقایای داعش در سوریه و عراق، به دنبال حفظ پایگاه های نظامی اش در عراق باشد.
2. هرچند در نگاه اول مبارزه با تروریسم توجیهی برای ادامه حضور امریکایی ها در عراق است اما از نگاه صاحب نظران عامل اصلی برای این حضور، موضوع ایران است؛ دولت ترامپ مدعی است که قصد دارد اشتباهاتی که اوباما در خاورمیانه داشته را تکرار نکند و به نحوی عمل نکند که نتیجه آن قدرت گرفتن بیش از پیش ایران در منطقه باشد. براساس پژوهشی که وزارت دفاع امریکا (پنتاگون) در ژانویه 2019 منتشر کرده است ایران پیروز جنگ امریکا در عراق و خروج آن از عراق در سال 2011 بوده و توانسته است علاوه تقویت همپیمانان سیاسی خود، شبکه ای از گروه های شبه نظامی را نیز در این کشور ایجاد کند. رانج علاءالدین کارشناس مرکز بروکینگز تاکید می کند که ایران قدرت موثری برای پرکردن جای خالی است که امریکا در عراق می گذارد و نیروهای سیاسی همسو با خود را در این کشور تقویت می کند؛ امری که باعث می شود تا منافع  امریکا در منطقه به خطر بیفتد و همپیمانان آن تضعیف شوند.
درواقع از نگاه امریکایی ها ادامه حضور در عراق باعث می شود تا آزادی عمل ایران محدود شده و نیروهای سیاسی طرفدار آنها هم قدرت مانور و نفوذ بیشتری پیدا کنند.
3. در کنار عواملی که برای خود امریکایی ها دارای اهمیت است، در داخل عراق هم برخی گروه های سیاسی و قومی و مذهبی هستند که از این حضور استقبال می کنند. از جمله کردها از حضور امریکایی ها در عراق و اقلیم کردستان استقبال می کنند. نیچروان بارزانی رئیس دولت اقلیم کردستان در 27 ژانویه 2019 درخصوص حضور امریکایی ها درعراق اظهار داشت: ما در دولت اقلیم کردستان معتقدیم که حضور نیروهای امریکایی در عراق برای کمک به نیروهای امنیتی ضروری می باشد و تا زمانی که داعش در این کشور وجود دارد، حضور این نیروها هم در راستای منافع عراق است.
در بین نیروهای سیاسی هم دو نگاه نسبت به حضور امریکایی ها در عراق وجود دارد؛ برخی همانند دوره پس از سال 2003 مخالف حضور امریکا در کشورشان هستند، اما بخشی دیگر بر این باورند که تجربه سال های اخیر و قدرت گرفتن گروه های سیاسی نزدیک به ایران و در عین حال محقق نشدن مطالبات سیاسی مورد نظر اهل سنت، عدم مخالفت با امریکایی ها را می طلبد.
پیامدهای ادامه حضور امریکا در عراق
موضوع ادامه حضور امریکایی ها در عراق از سوی گروه های سیاسی و رسانه های همسو با غرب به عنوان امری ضروری برای حفظ ثبات داخلی عراق تبلیغ می شود. اما بدون شک این حضور دارای پیامدهای منفی بسیاری نیز می باشد؛
1.امریکایی ها به واسطه عملکردی که پس از اشغال عراق در سال2003 در این کشور داشته اند بازیگری نامطلوب برای بخش قابل توجهی از جامعه عراق تلقی می شوند و به همین دلیل احتمال برخورد با آنها از سوی گروه های شبه نظامی وجود دارد.
2. بهانه تراشی امریکایی ها برای ادامه حضور در عراق و طرح موضوع لزوم ادامه مبارزه با بقایای گروه های تروریستی، می تواند باعث حساسیت هایی در بین عراقی ها شود که چه بسا هدف اصلی این حضور مقابله با ایران و نه برخورد با بقایای تروریست ها است.
3. ادامه حضور نظامیان امریکایی ها در عراق می تواند بر روابط ایران و عراق نیز تاثیر بگذارد و در همین راستا است که برخی از گروه های سیاسی حاضر در پارلمان به دنبال یافتن ساز و کاری قانونی برای محدود کردن حضور امریکا و پایان دادن هرچه سریع تر به فعالیت آن در کشورشان هستند.
4. نکته ای که نباید از آن غافل شد این است که چنانچه امریکایی ها به دنبال گسترش دامنه عملیات های نظامی خود باشند، احتمال اینکه خشونت و درگیری داخلی در عراق تشدید وجود دارد و با توجه به نفوذی که محور مقاومت در صحنه سیاسی این کشور دارد، این گزینه بیش از پیش محتمل می شود.