تهران- بغداد و یک سفر ظریف

سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق در حالی اتفاق افتاد که با مقایسه سفر ترامپ رئیس جمهور آمریکا و مایک پمپئو وزیر امور خارجه ایالات متحده به عراق، به خوبی می توان جایگاه و توان جمهوری اسلامی ایران را در مقایسه با آمریکا در منطقه خاورمیانه مشاهده نمود. صرف هزینه هفت تریلیون دلاری آمریکا در خاورمیانه امروز دستاوردش این است که رئیس جمهور این کشور سفری سه ساعته به عراق آنهم به صورت مخفیانه داشته باشد البته این سفر به کشوری که در آن آمریکا نیروی نظامی دارد حاکی از افول و سراشیبی قدرت آمریکا در جهان است.

جمهوری اسلامی ایران نگاهی خاص به همسایگان خود دارد. این نگاه موفقیت خود را در گسترش موفقیت همسایگان خود ارزیابی می‌کند. از این روست که جمهوری اسلامی در کمترین زمان ممکن به درخواست بغداد برای کمک به مقابله با تهدید فوری و جدی داعش، پاسخ مثبت داد و وارد عمل شد. اگر نگاه موفقیت همسایگان در سیاست جمهوری اسلامی نبود، امروز بدون شک وضعیت عراق از لحاظ امنیتی بسیار وخیم بود. حال که داعش در کشور عراق از بین رفته است سفر ظریف به عراق را از دو بعد امنیتی و اقتصادی می توان تحلیل و ارزیابی نمود. نخست در بعد امنیتی ارزیابی بر این است که سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق در آشکار سازی و در نتیجه خنثی سازی برنامه های آمریکا برای ناامنی دوباره عراق پساداعش کمک فراوانی خواهد کرد.

ادعای خروج آمریکا از سوریه نشان می دهد که این کشور سعی دارد که بر عراق تمرکز کند و از این رو درصدد افزایش پایگاه های نظامی خود در این کشور بخصوص در مناطق غربی آن است. آمریکا همواره در صدد آن است که با سیاست دخالت در امور کشورها پروژه تضعیف و ناامنی آن کشور را پیش ببرد تا از این طریق بتواند سیاست های خود را بر کشور مورد نظر تحمیل کند. لذا عراق نیز در برنامه کلان آمریکایی از این امر مستثنی نیست.

هدف بعدی سفر ظریف به عراق اقتصادی است. ایران یکی از مهمترین شرکای تجاری عراق محسوب می شود. حجم بالای مراودات اقتصادی بین دو کشور و حضور شرکت های خصوصی ایران در عراق دلیلی بر این ادعاست. امروز بخش مهمی از انرژی مورد استفاده عراق از جمله برق و گاز از طریق جمهوری اسلامی ایران تأمین می گردد. سفر ظریف به بغداد و به تبع آن به اربیل و سلیمانیه باعث گشایش افق های جدید و افزایش میزان تجارت بین دو کشور خواهد شد. این سفر موجب نگرانی آمریکا و برخی از کشورهای منطقه شده است. سفر بدون برنامه ریزی شده وزیر امور خارجه آمریکا بعد از اعلام سفر ظریف نشان داد که آمریکایی ها درصددند که عراق را نیز پایبند به تحریم های یکجانبه خود کنند و مسئولین عراقی را از تجارت با جمهوری اسلامی برحزر دارند. پاسخ منطقی و عاقلانه مقامات عراقی به درخواست های پمپئو ناکامی دیگری برای آمریکا در جهت مهار جمهوری اسلامی ایران بود. از این رو در بعد اقتصادی دو نکته قابل طرح و بیان است: 1- تأمین انرژی عراق توسط کشورمان که در این سفر قرار شد میزان حجم آن افزایش چشمگیری داشته باشد باعث افزایش و پیاداری ثبات عراق خواهد شد و عراقی ها در زمینه برق و گاز در آینده مشکلی نخواهند داشت که این نمونه موفق می تواند به بخش های دیگر نیز تعمیم یابد.

2- سیاست تهدید و تطمیع آمریکا مبنی بر اینکه عراق از طریق جمهوری اسلامی ایران انرژی مورد نیاز خود را تأمین نکند سیاستی برای برهم زدن امنیت عراق است. بر فرض عراق از طریق عربستان برق مورد نظر خود را وارد کند، آیا اعتمادی به عربستان است که در موارد بحرانی نیز کمک کننده عراق باشد؟ رفتار عربستان در قبال داعش و سایر موضوعات در عراق نشان دهنده بی اعتمادی به آل سعود است. در مقابل، ایران مورد اعتماد ترین کشور برای عراق در جهت برآوردن نیازهای انرژی این کشور محسوب می شود.

آنچه می تواند اثرات سفر آقای ظریف به عراق را تکمیل و تضمین کند، پیگیری مذاکرات و توافقات این سفر در دستگاه های دولتی است. بدون پیگیری مستمر و مجدانه، این توافقات به راحتی می توانند صرفاً به مذاکراتی تشریفاتی و روی کاغذ تبدیل شوند. تهران و بغداد علاوه بر پیوندهای عمیق فرهنگی و اعتقادی، توانمندی ها و نیازهای مرتبطی دارند که هر چه رابطه و مراوده میان دو کشور تقویت شود، فواید آن در تبادل توانمندی ها و رفع نیازها نمود بیشتری خواهد یافت.