شورای فرهنگي بریتانیا چگونه از یک دانشجو جاسوس ساخت؟

دو روز پیش بود که سخنگوی قوه قضاییه از صدور حکم 10 سال حبس برای یکی از عناصر نفوذی انگلیس در ایران خبر داد.غلامحسین اسماعیلی با اعلام این خبر گفت: فرد مذکور یک دانشجوی دختر ایرانی بود که پس از جذب در شورای فرهنگی بریتانیا وطی دوره‌های لازم از سوی سازمان‌های جاسوسی انگلیس، به عنوان مسئول میز ایران در شورای فرهگی بریتانیا منصوب شده‌ بود که پس از چند مرتبه ورود به کشور و رصد اطلاعاتی، سال گذشته دستگیر می‌شود.
هرچند سخنگوی دستگاه قضایی نامی از فرد به میان نیاورده‌است اما برخی رسانه‌های خارجی از جمله بی بی سی اعلام کرده‌اند که وی همان "ارس امیری" است که فروردین ماه سال گذشته در ایران دستگیر شد. امیری پس از سپردن و ثیقه از زندان آزاد می‌شود و دوباره در شهریور ماه سال 97 دستگیر می‌شود.

اما به راستی شورای فرهنگی بریتانیا یا ( british council) چیست و چه اقداماتی در سراسر جهان و به ویژه ایران انجام داده است؟
شورای فرهنگی بریتانیا از سال 1934(1313) فعالیت خود را آغاز و در سال 1940(1319) در انگلیس به رسمیت شناخته شده و وزارت خارجه انگلیس پشتیبانی مالی از این نهاد را برعهده می‌گیرد.
در نگاه اول هدف از تاسیس این نهاد ارائه فرصت‌های آموزشی برای فراگیری زبان انگلیسی در سایر کشورها و همچنین تحصیل در انگلیس عنوان می‌شد اما در حقیقت هدف اصلی از تاسیس شورای فرهنگی بریتانیا توسعه نفوذ فرهنگی و اجتماعی در پوشش آموزش و ترویج زبان انگلیسی در سایر کشورها است.
این موضوع آنجایی آشکارتر می‌شود که بدانیم انگلیس برای توسعه نفوذ خود در دنیا، تمرکز روی چهار حوزه را در اولویت کاری خود قرار داده است. این 4 حوزه عبارتند از ترویج زبان انگلیسی، دانشگاه، عنصر پادشاهی و فعالیت‌های بی.بی.سی.
شورای فرهنگی بریتانیا از آغاز تاسیس خود تمرکز خود را بر توسعه و ترویج زبان انگلیسی در سایر کشورها از طریق برگزاری کلاس‌های آموزشی، آزمون‌های تخصصی و ارائه بورس‌های تحصیلی در انگلیس قرار داده است تا از این طریق بتواند همراه با آموزش زبان انگلیسی ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی خود را به کشورهای هدف تحمیل کند و زبان ملی آنها را نیز تضعیف کند.
این شورا در حال حاضر بیش از ده‌ها دفتر در بیش از 100 کشورجهان دارد. تعداد کارمندان نیز در حدود 7000 هزار نفر است که بیش از 2000 نفر از آنان استاد زبان انگلیسی هستند. هم اکنون قریب به 500 هزار نفر به صورت حضوری در دفاتر و مراکز آموزشی شورای فرهنگی بریتانیا مشغول فراگیری زبان انگلیسی هستند و 10 ‌ها میلیون نفر نیز از طریق مراجعه به وب سایت، اپلیکیشین و شبکه‌های اجتماعی که این شورا فراهم کرده، مشغول یادگیری زبان انگلیسی هستند.
فعالیت این شورا در حوزه جذب دانشجو و ارائه بورس‌های تحصیلی هم قابل توجه است. به صورتیکه در حال حاضر حدود 500 هزار دانشجوی خارجی در انگلیس در حال تحصیل هستند که رشد قابل توجهی نسبت به سالیان گذشته داشته‌ است و این شورای با برنامه‌های آموزشی خود در صدد تاثیرگذرای بر فرهنگ و عقاید آنها است.
این شورا در سال 1321 ( پس از اشغال ایران بدست متفقین در زمان پهلوی اول) برای اولین بار وارد ایران شد و حدود 400 دانش آموز را تحت پوشش خود قرار داد. پس از آن در سال1327 دفاتری را همراه با کتابخانه و مرکز آموزشی در شهرهای شیراز، اصفهان، مشهد و تبریز دایر می‌کند که 4 سال بعد به دلیل برخی مشکلات مالی آنها را تعطیل می‌کند. در سال 1329 و در پی ملی شدن صنعت نفت در ایران و اختلاف بین ایران و بریتانیا دولت وقت دفتر شورای فرهنگی بریتانیا در ایران را تعطیل و تمامی کارکنان آن را نیز اخراج می‌کند.
با اجرای کودتای 28 مرداد 1332 در ایران و سرنگونی دولت مصدق دوباره فضا برای بازگشت این شورا به ایران فراهم می‌شود و دوسال بعد در سال 1334 دوباره شورای فرهنگی بریتانیا به ایران باز می‌گردد. از جمله فعالیت‌های مهم این شورا از سال 34 تا سال 57 می‌توان به برگزاری تورهای علمی و گردشگری برای دانش آموزان و دانشجویان ایرانی در انگلیس اشاره کرد.
در این بازه زمانی شورای فرهنگی بریتانیا بیش از 10000 نفر از دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی را با هدف آشنایی با فرهنگ و مناسبات اجتماعی بریتانیا به انگلیس می‌برد تا از این طریق و با استفاده از فضای مساعد ایران در آن روزها بتواند مقاصد فرهنگی و اجتماعی خود را از طریق همین دانشجویان در ایران اجرا کند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت این شورا در ایران متوقف می‌شود اما با روی کار آمدن دولت اصلاحات در اواسط دهه 70 شورای فرهنگی بریتانیا مجددا به ایران باز می‌گردد و فعالیت‌های خود را تحت پوشش بخش فرهنگی سفارت انگلیس از سر می‌گیرد.

اما در سال 88 و در پی آشکار شدن نقش سفارت انگلیس در فتنه سال 88 و در نتیجه کاهش سطح روابط ایران و انگلیس، فعالیت‌های این شورا در ایران متوقف و تمامی دفاتر وابسته به آن نیز بسته می‌شوند.از آن زمان به بعد شورای فرهنگی بریتانیا با تقویت بخش آموزش‌های مجازی و غیر حضوری خود؛ به فعالیت در ایران ادامه می‌دهد.
از جمله فعالیت‌های این نهاد در ایران می‌توان به برگزاری آزمون تخصصی و عمومی زبان انگلیسی، مشاوره‌های آموزشی به اساتید و دانشجویان، اعطای بورس‌های تحصیلی به نخبگان دانشگاهی، مدیران، کارمندان و روزنامه‌نگاران برای تحصیل در انگلیس اشاره کرد. این بورسیه‌ها کاملا هدفمند بود و برای جذب تخبگان جامعه برای ایجاد یک خط فکری جدید و همچنین نفوذ در کشور صورت می‌گیرد.
یکی دیگر از فعالیت‌های مهم این شورا، برگزاری جشنواره های فرهنگی و هنری بین ایران وانگلیس در لندن در مناسبت‌های مختلف، همچنین تهیه نرم‌افزاهای کاربردی تلفن همراه وهچنین ارائه بسته‌های آموزشی در راستای سند آموزشی 2030 برای دانش آموزان دبستانی ایرانی اشاره کرد.

برای نمونه در سال 2015 این شورای جشنواره‌ای تحت عنوان "شور نوروز" را در انگلیس برگزار می‌کند و در آن بسته‌ای آموزشی برای کودکان 7 تا 11 سال ایرانی ارائه می‌دهد که شامل بخش‌های آموزش انگلیسی، جغرافیا و تاریخ بوده و سعی داشته به ترویج فرهنگ غربی و نشان دادن چهره‌ای وارونه از انگلستان به دانش‌آموزان ایرانی بپردازد.
از دیگر اقدامات این نهاد، انتشار مجله هنری آندرلاین است. شورای فرهنگی بریتانیا در این نشریه با تکیه بر برجسته‌سازی نقش زنان در فعالیت‌های فرهنگی و هنری در ایران و همچنین معرفی فعالیت‌های هنری پیش از انقلاب در ایران، سعی در ترویج فرهنگ غربی در سبک زندگی زنان ایرانی داشته و از این طریق می‌خواهد بر اثرگذار ترین قشر در جامعه ایرانی و نهاد خانواده تاثیراتی متناسب با اهداف خود بگذارد.

ارائه بور‌س‌های تحصیلی برای جذب دانشجویان و نخبگان ایرانی یکی دیگر از برنامه های شورای فرهنگی بریتانیا با هدف جذب نخگبان کشورهای مختلف از جمله ایران است. در بخش فارسی سایت شورای فرهنگی بریتانیا( اخیر این بخش از سوی شورا با بهانه بروز رسانی بسته شده است) بخشی تحت عنوان بورس‌های تحصیلی وجود دارد که در این بخش از متقاضی خواسته می‌شود تا رشته مورد علاقه و سوابق تحصیلی خود را برای پذیرش در مراکز آموزشی انگلیس وارد کند. با این کار شورای فرهنگی بریتانیا، همواره اطلاعات وسیعی از نخبگان علمی کشورها در اختیار دارد تا بتواند در تصمیم‌گیری‌ها مورد استفاده قرار دهد.

نکته جالب توجه در اینجا آن است که عامل نفوذی که سال گذشته در کشور دستگیر شده و اخیرا پس از سیر مراحل قضایی به 10 سال حبس محکوم شده است نیز به همین شیوه جذب شورای فرهنگی بریتانیا و در نهایت سرویس‌های امنیتی انگلیس شده است.
آنطور که سخنگوی قوه قضاییه گفته است: فرد مذکور یک دانشجوی دختر ایرانی بوده که از طریق فرا خوانی که شورای فرهنگی بریتانیا ارائه می‌دهد، جذب این شورا شده و به استخدام آن در می‌آید. در ادامه با اشراف سرویس امنیتی انگلیس، آموزش‌های لازم به او داده شد و بعد از اعتمادی که به او شد، در انگلیس توانست به عنوان مسئول میز ایران در شورای فرهنگی انگلیس دربیاید و فعالیت‌های مختلفی را ساماندهی کند.
این فرد با ورود به کشور، با گروه‌های مختلف به ویژه در زمینه هنر و تئاتر ارتباط گیری می‌کند تا در این راستا بتواند پروژه‌های نفوذ و شبیخون فرهنگی را عملیاتی کند.
اسماعیلی همچنین گفته است‌: البته با اعترافاتی صریحی که این فرد در رابطه با آموزش‌هایی که به وی ارائه شده بوده و همچنین توضیحاتی که در رابطه با سایر افراد مرتبط با شورای فرهنگی بریتانیا در ایران داده است، آنها نیز تحت رصد و اشراف اطلاعاتی دستگاه‌های امنیتی ایران هستند و در زمان مقتضی اطلاعات کافی از این افراد نیز در اختیار مردم قرار خواهد گرفت.