با شکل‌گيري و آغاز به کار مجلس شوراي اسلامي، شاهد شکل‌گيري دسته‌بندي‌هاي درون مجلس هستيم که حضور خود را با تأثيرگذاري بر تصميمات مجلس آشکار می‌کنند. طبيعي است که نمايندگان پارلمان گرايش سياسي داشته و بخش عمده‌ای از آنان با حمايت احزاب و گروه‌هاي سياسي و لااقل با در دست گرفتن پرچم يک جريان سياسي به قدرت رسيده باشند، از این رو پس از انتخاب به عنوان نماينده مجلس به تدريج يکديگر را يافته و شاهد شکل‌گيري فراکسيون‌هاي سياسي مجلس هستيم. اين اتفاق در ادوار مجالس جمهوري اسلامي ايران تکرار شده و در 10 مجلس گذشته شاهد شکل‌گيري فراکسيون‌هاي مختلف بوده‌ايم. مجلس دهم را مي‌توان مجلسي با فعاليت سه فراکسيون سياسي دانست. اين سه فراکسيون عبارتند از: فراکسيون اميد، فراکسيون نمايندگان ولايي، فراکسيون مستقلين ولايي. نکته قابل ملاحظه آنکه هيچ یک به تنهايي اکثريت مجلس را در اختيار ندارند. اين امر موجب شده است تعاملات ميان فراکسيون‌ها در ترکيب مسئوليت‌هاي مجلس اعم از هيئت‌رئيسه و کميسيون‌ها اثرگذار باشد.
فراکسيون اميد: اصلاح‌طلبان شرکت‌کننده در انتخابات زمستان 1394 با شعار «اميد» توانستند به مجلس دهم راه یابند و پس از آغاز به کار مجلس در قالب شکل‌گيري فراکسيون اميد به حيات سياسي خود ادامه دهند. در اولين نشست‌هاي اين فراکسيون محمدرضا عارف به عنوان رئيس برگزيده شد و آمار اعضا حتي 167 نفر هم اعلام شد (158 نفر ميثاق‌نامه را امضا کردند) که نشان مي‌داد عارف خواهد توانست رياست مجلس را برعهده گيرد؛ اما روند حوادث به نحو ديگري پيش رفت و بخشي از افرادی که با ليست اميد وارد مجلس شده بودند، در فراکسيون اميد مجلس عضو نشدند و به فراکسيون مستقلين پيوستند يا ترجيح دادند به اقتضا تصميمات متفاوتي از فراکسيون اميد بگيرند. حاصل آن موفق نشدن رئیس فراکسيون اميد در تکيه زدن بر کرسي رياست مجلس بود! البته نواب رياست به اميدي‌ها رسيد و پزشکيان و مطهري در کنار لاریجانی به عنوان رئیس در صدر مجلس نشستند.
فراکسيون نمايندگان ولايي: در فضاي رقابت‌هاي دو قطبي کشور، دومين فراکسيون متعلق به جريان اصولگرا بود که با شکل دادن به فراکسيون ولايت در مجلس حضور خود را به عنوان رقيب اميد معرفي کرد. اين فراکسيون خيلي زود دچار اختلاف شد و يک سال بعد (13 تير 96) به دو فراکسيون نمايندگان ولايي و فراکسيون مستقلين ولايي تجزيه شد. با اين نگاه دومين فراکسيون سياسي مؤثر در مجلس دهم فراکسيون نمايندگان ولايي است که به واقع اعضاي آن را مجمع نمايندگان جريان اصولگراي مجلس تشکيل مي‌دهند. اين نمايندگان با آنکه تعدادشان به 70 نفر نرسيد، توانستند اساسنامه و مرامنامه فراکسيون خود را به تصويب اعضا برسانند و ساختار خود را سامان دهند. رياست اين فراکسيون بر عهده حميدرضا حاجي‌بابايي گذاشته شد. اين فراکسيون اقليتي در طول سه سال گذشته ترجيح داده است در انتخاب هيئت‌رئيسه با ائتلاف با فراکسيون مستقلين به نفع علي لاريجاني عمل کند تا مانع از انتخاب عارف شود؛ اما در انتخابات نايب‌رئيسي مجلس ناکام مانده و در مجموع در مديريت هيئت‌رئیسه مجلس نقش مؤثري داشته است.
فراکسيون مستقلين ولايي: سومين فراکسيون که عنوان مستقلين را يدک مي‌کشد، ضلع سوم فراکسيون‌هاي سياسي مجلس است که نقش مؤثري در تصميم‌گيري‌هاي مجلس داشته است. بخش عمده‌اي از اين افراد در ابتدا در فراکسيون ولايت مجلس حضور داشتند، اما خيلي زود اختلافات بالا گرفت و فراکسيون مستقلين ولايي شکل گرفت. بخشي از نمايندگان اين فراکسيون هرچند با نام اميد وارد مجلس شدند، اما خيلي زود ساز جدايي زده و توانستند با تشکيل يک هسته سخت به تدريج چهره‌هاي مستقلي را که مايل نبودند در قالب دو طيف اصولگرا و اصلاح‌طلب شناخته شوند، جذب کنند. اين افراد که آقاي لاريجاني را نيز در ميان خود مي‌ديدند، با محوريت قرار دادن وي توانستند از رقابت سياسي دو فراکسيون اميد و ولايي، بيشترين بهره را برده و در ائتلاف با فراکسيون ولايي آقاي لاريجاني را به رياست مجلس برگزيند! همچنين در ائتلاف با فراکسيون اميد، در انتخاب آقايان پزشکيان و مطهري به عنوان نواب رئيس اثرگذار باشند. يکي از عوامل مؤثر در جدايي اين طيف از فراکسيون نمايندگان ولايي، چگونگي مواجهه با دولت اعتدال بود. اين طيف پرچم همراهي و حمايت از دولت اعتدال را برداشته و خود را جريان حامي دولت نيز معرفي کرد، برخلاف ولايي‌ها که خود را منتقدان دولت مي‌دانند. از ديگر سو، تلاش کرده است خود را نماد «جريان سوم» نيز معرفي کند! از چهره‌هاي مشهور اين فراکسيون مي‌توان به کاظم جلالي، بهروز نعمتي، جعفرزاده ايمن‌آبادي و مهرداد لاهوتي اشاره کرد.
فراکسيون‌هاي گمنام مجلس دهم: مجلس دهم يکي از پر تشکل‌ترين مجالس شوراي اسلامي است. علاوه بر 3 فراکسیون مذکور، حداقل 25 فراکسيون با عناوين گوناگون و بر اساس منافع گروهي و حرفه‌اي تشکيل شده و در حال فعالیتند. فراکسيون‌هاي زيتون و دانه‌هاي روغني، احزاب و تشکل‌هاي مدني، مبارزه با قاچاق کالا و ارز، اقتصاد ديجيتال، فضاي مجازي، پاسخگو، حمايت از کودک و نوجوان، حقوق شهروندي، احياي درياچه اروميه و تالاب‌ها، حقوق بشر، اشتغال و توليد، زنان، ديپلماسي، روحانيت، فرش و صنايع دستي، رسانه، اهل سنت، ورزش، دفاع مقدس و فرزندان شاهد، کارگري، صنايع غذايي، خانواده و ايثارگران از اين جمله‌اند.
برخي از این فراکسيون‌ها نوپا هستند و برخی نیز با داشتن بیشترین فعالیت‌ها در حوزه تخصصی توانسته‌اند مؤثر عمل کنند.
براي به دست آوردن وزن واقعي فراکسيون‌هاي سياسي مجلس شاخصه‌هاي متعددی وجود دارد که مهم‌ترين آن را مي‌توان سهم هر يک در ترکيب يازده نفره هيئت‌رئيسه مجلس دانست که انتخابات آن سالیانه در خرداد ماه برگزار می‌شود.
سخن آخر آنکه آنچه در مجلس مي‌گذرد، همگي معطوف به رقابت‌هاي سياسي فراکسيون‌ها نيست. فراتر از منطق فراکسيوني، توجه به منافع ملي و نيازها و ضرورت‌هاي کشور و مطالبات مردم و موکلان و پذيرفتن نظرات کارشناسي است که منطق اصلی رفتار نمايندگان مجلس را تشکیل می‌دهد.
