موفقیت در ایستادگی

«هر جا مقاومت کردیم، به پیش رفتیم، هر جا تسلیم شدیم، ضربه خوردیم». این عبارت یکی از کلیدی‌ترین نکته‌هایی بود که در بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره) مطرح شد. امام خامنه‌ای در همین باره تأکید کردند: «تسلیم شدن در مقابل دشمن موجب پیشروی او می‌شود؛ اما اگر در مقابل زیاده‌خواهی و باج‌خواهی دشمن مقاومت شود، پیشروی او متوقف خواهد شد؛ بنابراین از این زاویه نیز «صرفه با مقاومت» است.» ایشان افزودند: «تجربه جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته نیز مؤید همین مطلب است؛ زیرا هر جا ایستادگی کردیم، موفقیت و پیشرفت نصیب ما شده است و هر جا که بر اساس میل طرف مقابل حرکت کردیم، ضربه خوردیم.»

این توصیف رهبری از کارکردهای نظریه مقاومت در حالی بیان می‌شود که در دوره‌های متعدد و بر اثر تبلیغات و القائات برخی گروه‌ها و افراد، که نگاه‌های مبتنی بر هضم شدن در نظام جهانی و سازش با قدرت‌های بزرگ را راهکار توسعه می‌دانند، بر این گزاره متمرکز شده بودند که مسیر در پیش گرفتن مقاومت از سوی جمهوری اسلامی ایران، دستاوردی جز افزایش هزینه‌ها و به مخاطره افکندن منافع ملی ندارد! هر چند نیاز به تفصیل بیشتری در این باره وجود دارد، در این نوشته به اجمال بر این موضوع تأکید می‌شود که تجربه تاریخی ایران قبل و بعد از انقلاب نشان می‌دهد اتخاذ و اعمال رویکردهای مبتنی بر مقاومت، دستاوردها و فرصت‌هایی را برای مردم ایران خلق کرده است. در این باره به طور گذرا به چند نکته اشاره می‌شود:

1ـ گام نخست را در اینکه چگونه مقاومت، موفقیت را در پیش دارد، باید در این نکته یافت که تصور و برداشت عمومی و حتی نخبگانی از مقاومت، بر واقعیت موجود در مفهوم مقاومت منطبق نیست. مقاومت نه به معنای انفعال، انجماد و ایستایی است و نه به معنای اقدامات احساسی و هیجانی و تحمیل هزینه‌های گوناگون بر کشور، بلکه در ذات خود متصف به عقلانیت محسوب می‌شود و مشتمل بر اوصافی مانند پویایی، تحرک، داشتن ابتکار عمل و استفاده از ظرفیت‌های در دسترس است. مفهوم مقاومت در برگیرنده مفاهیمی است، برای تجمیع امکانات و هم‌افزایی در فرصت‌هایی که در درون نظام سیاسی وجود دارد.

2ـ اگر بپذیریم بیشترین کاربرد و استعمال مفهوم مقاومت و تبیین آن در اندیشه، بیانات و رفتار سیاسی امام و رهبری معظم انقلاب بوده است‌ـ که حقیقتاً هم همین گونه است‌ـ اکنون باید پاسخ به این پرسش را که مقاومت چه ابعادی دارد و اساساً این مفهوم چه نسبتی با پیشرفت دارد در کلام و مواضع حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) و رهبر حکیم انقلاب جست‌وجو کرد. بر این مبنا، مقاومت در بخش فرهنگ به معنای اهتمام ویژه به جنبه‌های اسلامی و ایرانی جامعه و دوری جستن از اقدامات و رویکردهای تقلیدی معنادهی می‌شود. مقاومت در حوزه سیاست تکیه بر اسلامیت و جمهوریت نظام و نیز کوشش برای استحکام ساخت درونی قدرت قابل تفسیر است. رویکرد نظریه مقاومت در بخش امنیت نیز اتکا بر بازدارندگی نظامی از طریق ابزارهای نوین دفاعی و طراحی‌های هوشمند به منظور ائتلاف‌سازی در محیط منطقه‌ای است؛ در بیان و مواضع حضرت امام خمینی و رهبر فرزانه انقلاب، مقاومت در عرصه اقتصاد، در پیش گرفتن رویکردهای مبتنی بر اقتصاد درون‌نگر و فعال کردن ظرفیت‌های ملی و همسایگی است. همچنین مقاومت در حوزه روابط خارجی قائل به در پیش گرفتن رویکردهای متوازن در تعامل با کشورها و بهره‌گیری بیشتر از همه ظرفیت‌های همسایگی و منطقه‌ای است. در جمع‌بندی این بخش و با معناکاوی مفهوم مقاومت از منظر امام و رهبری باید گفت این تفسیر از مقاومت کاملاً منطبق با پیشرفت همه‌جانبه‌ای است که هر نظام سیاسی علاقه‌مند است برای رسیدن به اهداف خود از آن بهره‌مند شود. 

3ـ نگاهی به واقعیت‌های موجود مبین آن است که به میزان اتکا بر سازوکارها و الزامات مقاومت، منافع و دستاوردهایی برای جمهوری اسلامی تولید شده است. در مقابل، در هر موضوعی که از منطق و لوازم مقاومت دوری کرده، متأسفانه هزینه‌هایی برای کشور به وجود آورده است. صرف نظر از اینکه پدید آمدن اصل انقلاب اسلامی و برآمدن نظامی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی نتیجه مقاومت امام و ملت بر عقیده خود و دفع استکبار و استبداد تلقی می‌شود، آیا پیروزی در جنگ هشت ساله رژیم بعث و قدرت‌های بزرگ خارجی همراه با صدام، به غیر از تمسک به مقاومت‌ (به معنای حضور مؤمنانه، معتقدانه و با انگیزه رزمندگان‌) آیا عامل دیگری داشته است؟ آیا توانمندی‌های راهبردی ایران در حوزه موشکی و دیگر ابزارهای نظامی، نتیجه تکیه بر مقاومت بوده یا سازش در مقابل بیگانگان؟ گذشته از همه اینها، برخی اقدامات اقتصادی و سازندگی کشور در عرصه‌های زیرساختی، پالایشگاهی و صنعتی که در چند سال اخیر و در شرایط تحریم عینیت یافته، در نتیجه روحیه مقاومت و جهاد اقتصادی به فعلیت رسیده است. حتی نشاندن ایران در علوم و فناوری‌های برتر مانند هوافضا، سلول‌های بنیادین، پزشکی، نانو و هسته‌ای، آن هم در جمع کشورهای برتر دنیا و در شرایطی که صاحبان چنین فناوری‌هایی کمترین کمکی به ایران نکردند، به مساعدت متوسل شدن به ابزارها و شرایط مقاومت تحقق یافته است؛ ضمن اینکه جایگاه ثبات‌بخش و مقتدرانه ایران در محیط منطقه‌ای و جهانی و توان برجسته کشورمان در زمینه شبکه‌سازی و ائتلاف‌سازی منطقه‌ای، به مدد به کار بستن روحیه و قواعد مقاومت بارور شده و استحکام پیدا کرده است.

3ـ مقاومت در همه این دوره‌ها و تا آنجا که در روحیه‌های کارگزاران کشور و در سیاست‌ها و رویکردها بروز و ظهور یافته، به مثابه رمز و راز موفقیت و پیشرفت ملت ایران است. در نهایت اینکه مقاومت اگر در حوزه داخلی، اتکا بر اقتصاد تک‌محصولی را پرهزینه و خطرآفرین می‌داند، در عرصه خارجی نیز تمرکز و سویه‌گیری به یک یا چند کشور غربی را مخاطره‌آمیز معرفی می‌کند. این دو نقطه، نقاط کانونی تهدیدات کنونی کشور است که باید با متعهد شدن به الزامات و قواعد مقاومت آنها را به فرصت مبدل کرد.