تقليل تعهدات برجام به اينستكس!

فرداي اعلام توقف و كاهش مرحله‌اي تعهدات برجامي ايران در پاسخ به خروج آمريكا از برجام و تعلل اروپا براي تامين منافع ايران در توافق هسته‌اي، اروپايي‌ها از ايران خواستند تا همچنان به برجام پايبند باشد. از اين‌رو، اگر چه  آنها تعيين ضرب‌الاجل چند مرحله‌اي از سوي جمهوري اسلامي را به رسميت نشناختند؛ اما تعيين ضرب‌الاجل و مرحله‌بندي گام به گام روند كاهش و توقف تعهدات برجامي از سوي ايران كه مصوبه شوراي عالي امنيت ملي ايران پس از يك سال صبر راهبردي بود، اثر نسبي خود را گذاشت و اروپايي‌ها را كمي به جنب و جوش ديپلماتيك واداشت. اين موضوع را مي‌توان در ترافيك ديپلماسي بين مسئولان اروپايي و ايراني ديد. آخرين اين ديدارها نشست كميسيون مشترك برجام به رياست «سيدعباس عراقچي» معاون سياسي وزير امور خارجه كشورمان و «هلگا ‌اشميد» معاون مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا بود كه با حضور معاونان و مديران كل سياسي ايران و گروه 1+4 (آلمان، فرانسه، روسيه، چين و انگليس) عصر جمعه گذشته در هتل كوبورگ وين برگزار شد و با صدور بيانيه‌اي نُه‌بندي به كار خود پايان داد.

اگرچه ارزيابي اوليه آقاي عراقچي از نتايج نشست مانند هميشه مثبت بوده و در قياس با 14 ماه بي‌عملي و حركت كُند و بطئي اروپايي‌ها از زمان خروج آمريكا از برجام چه بسا تحرك مهمي به شمار آيد، اما مسلماً مطابق با تعهدات برجامي اروپايي‌ها در قبال ايران و حقوق مردم عزيزمان نيست. مضاف بر اين، تلاش‌هايي از آنها ديده مي‌شود كه اروپايي‌ها دنبال تقليل تعهدات برجامي خود به كانال ناقص‌الخلقه اينستكس هستند. اين نكته اگر از سوي دستگاه ديپلماسي كشور جدي گرفته نشود، مي‌تواند پاشنه آشيل بعدي ما قرار گيرد. 

مرور بخشي از بندهاي بيانيه كميسيون مشترك برجام كه در وين برگزار شد، نكات بيشتري را روشن خواهد كرد. در بندي از آن آمده است: «با توجه به تحولات و بيانيه‌هاي نگران‌‎كننده اخير، اعضا اهميت ادامه اجراي كامل و مؤثر برجام از سوي تمامي طرف‌ها را خاطر نشان ساختند.» ضرورت مرور تعهدات طرفين برجام و يادآوري اين مطلب كه رفع تحريم‌ها بخش اساسي برجام است و ابراز تأسف نسبت به خروج آمريكا از برجام و اعمال مجدد تحريم‌ها و لزوم تلاش‌هاي معطوف به كاهش آثار منفي اين خروج از ديگر بندهاست. آنها تأييد كردند كه برخي دولت‌هاي عضو اتحاديه اروپايي در حال پيوستن به سهامداران اينستكس، كه يك سازوكار خاص معطوف به تسهيل تجارت قانوني با ايران است، هستند. آنها همچنين در تلاشند تا اينستكس را به روي فعالان اقتصادي كشور‌هاي ثالث نيز باز كنند. 

به نظر مي‌رسد اعضاي اروپايي برجام در اقدامي توهين‌آميز به ملت ايران، تعهدات برجامي خود را به بسته پر از خالي اينستكس تقليل داده‌اند. اين در حالي است كه اينستكس هيچ ارتباطي با تعهدات برجامي اروپا نداشته و صرفاً سياست مبادله پول نفت ديگر كشورها با غذا و دارو است! نكته قابل توجه اينجاست كه اين كانال مالي، به هيچ عنوان اقلام تحريمي آمريكا را پوشش نمي‌دهد. به همين دليل وزارت خارجه آمريكا چندي پيش با صدور بيانيه‌اي به صراحت اعلام كرد، انتظار نداريم كانال‌هايي از اين دست به هيچ نحو بر كارزار فشار حداكثري ما عليه ايران اثرگذار باشند.

به طور مسلم آنچه ايران بايد انجام دهد، در مصوبه لازم‌الاجراي شوراي عالي امنيت ملي آمده و هيچ نهاد و شخصي هم نمي‌تواند خلاف آن عمل كند و آن، اجراي قاطعانه سياست اعلامي جمهوري اسلامي در توقف و كاهش گام به گام تعهدات هسته‌اي ايران مطابق با برجام است؛ از اين رو وعده اميدبخش و اقدام عملي جديدي در بندهاي نه‌گانه كميسيون مشترك ديده نمي‌شود و چشم آبي‌ها مي‌خواهند با زرنگي كانال مالي تعامل با ايران را كه هنوز نفع و عايدي براي ايران نداشته، جايگزين برجام كنند؛ نكته‌اي كه مذاكره‌كنندگان ما بايد به آن توجه كامل داشته باشند و محور و راهنماي مذاكره خود را مبتني بر تعهدات برجامي گروه 1+5 به ايران تنظيم كنند. در برجام برداشتن تحريم‌هاي ايران در سه حوزه بانكي، نفتي و مالي مورد توافق طرفين قرار گرفته و با قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل تأييد شده است؛ از اين رو فعال‌سازي اينستكس امتياز مهمي براي نگه داشتن ايران و مهم‌تر از آن حل مشكلات تحريمي‌اش نخواهد بود، بلكه كمترين وظيفه اروپاست اگر واقعاً مي‌خواهد برجام را سرپا نگه دارد كه ظاهراً مي‌خواهد؛ چرا كه برخي كشورهاي اروپايي، همانند اتريش، بلژيك، فنلاند، هلند، اسلووني، اسپانيا و سوئد با انتشار بيانيه‌اي بر لزوم حفظ برجام‌ـ بخوانيد اجراي يك طرفه توافق از سوي ايران‌ـ تأكيد كردند و آن را يك ابزار كليدي براي رژيم كنترل تسليحات و يك عامل اصلي براي حفظ ثبات در منطقه خواندند. از اين رو، ضرورت منافع و مصالح ملي امروز ايجاب مي‌كند مقامات ارشد دولت بدون كمترين عقب‌نشيني و سستي پاي اولتيماتوم 60 روزه به اروپا براي كاستن از تعهدات برجامي و اجراي مرحله دوم آن در صورت عدم همراهي و اجراي تعهدات از سوي اروپا بايستند.

آينه عبرت برجام مقابل ديدگان ما قرار دارد. بسته توخالي و توهين‌آميز اينستكس بعد از 14 ماه نبايد به بسته فريب مجدد اروپايي‌ها تبديل شود. در اين مقطع كه چند روز بيشتر به موعد اجراي مرحله دوم كاهش و توقف تعهدات برجامي از سوي ايران نمانده، ارسال هر نوع پيام دوگانه يا سينگال سياسي مبني بر سستي در تصميم واحد و عمل قاطعانه مورد تأييد ايران يكپارچه از مردم و مسئولان بر اساس مصوبه شوراي عالي امنيت ملي بازي در زمين دشمن و به نفع آن خواهد بود. حرف و موضع جمهوري اسلامي ايران روشن، قاطع، صريح، قانوني و مطابق با عرف و رويه حقوق بين‌الملل است. اين روند بايد همزمان با خروج عهدشكنانه ترامپ انجام مي‌شد؛ ولي به هر دليل ايران به ديپلماسي فرصت داد و اگرچه مورد سوءاستفاده طرف مقابل اعم از آمريكايي‌ها و اروپايي‌ها با هدف مشترك ولي تاكتيك‌هاي متفاوت قرار گرفت، اكنون لازم است ايران با قاطعيت بر سر حقوق مردم خود بايستد و تا زماني كه تضمين مستحكم حقوقي اطمينان‌بخشي از اروپايي‌ها نگرفته، عبور از مرز غني‌سازي 3/67 درصدي و ذخيره‌سازي بيش از 300 كيلوگرمي اورانيوم غني شده و همچنين راه‌اندازي و بازفرآوري نيروگاه آب سنگين را از سر بگيرد. اين اقدام در چارچوب برجام و حق مسلم جمهوري اسلامي ايران در برابر پيمان‌شكني آمريكا و تعلل عامدانه و ناشي از بي‌ارادگي اروپايي‌هاست و در هر محكمه وجداني و حقوق بين‌المللي قابل دفاع و اقناع‌سازي است.