انتخابات شوراياري‌ها؛ مزايا و معايب

در نظام‌هاي مردم‌سالار انتخابات‌ها يك موهبت و مزيت به حساب مي‌آيند و هر انتخاباتي بنابه نوع برگزاري و نتايجي كه براي مردم و كشور دارد، مي‌تواند محاسن خاص خود را داشته باشد. انتخابات شوراياري محلات تهران نيز از جنبه‌هاي گوناگون فوايدي دارد كه از جمله آنها مي‌توان به امكان كادرسازي براي شوراهاي اسلامي شهر و روستا، شناسايي مديران متخصص و متعهد، تمرين مردم‌سالاري و فعاليت حزبي، مشاهده تأثير رأي و نقش مردم در اداره محلات، برگزاري انتخابات مكانيزه در سطح محدود كه مي‌تواند مقدمه رأي انتخابات‌هاي بزرگ باشد، اشاره كرد.

انتخابات شوراياري‌ها در عين حال ضعف و اشكالاتي دارد كه برخي از مهم‌ترين آنها عبارتند از: 

الف‌ـ نبود نظارت كافي و لازم

نخستين و بزرگ‌ترين عيب اين انتخابات نبود دستگاه نظارتي است تا هم بر صلاحيت حداقلي نامزدها نظارت كند و هم بر روند برگزاري انتخابات، به ويژه نتايج شمارش آراي مردم نظارت كند. نبود اين نظارت سبب مي‌شود تا اولاً، هر فردي با هر سابقه و گرايشي حتي معاندان و مخالفان نظام بتوانند مسير ورود به قدرت را براي خود باز كرده و شاهد ناكارآمدي مديريت شهري باشيم. ثانياً، وقتي مردم متوجه نبود نظارت مي‌شوند، اعتماد كافي نداشته؛ از اين رو با بي‌تفاوتي از كنار اين فرصت رد مي‌شوند؛ به ويژه در اين انتخابات كه ناظر و مجري يكي شده و حتي نقش ستاد شوراياري نيز كاهش يافته است و شهرداري‌ها هم برگزاركننده انتخابات هستند، هم ناظر و هم بهره‌بردار. در اين صورت شائبه سوءاستفاده جناحي شكل گرفته، برخي به خود جرئت مي‌دهند نتيجه انتخابات را به نفع يك جناح سياسي پيش‌بيني كنند. به ويژه آنكه بر روند شمارش آرا نيز نظارت رسمي صورت نمي‌گيرد.

ب‌ـ بي‌توجهي به مشاركت حداكثري

يكي ديگر از آفات اين انتخابات افزايش بي‌حسي جامعه نسبت به رأي‌گيري در نظام اسلامي است. كثرت و تكرار انتخابات بدون ايجاد زمينه كافي براي مشاركت حداكثري موجب مي‌شود از يك سو برخي مردم چنين تصور كنند كه نظام براي نقش و رأي آنها ارزش لازم را قائل نيست و اين گمانه را به ديگر انتخابات‌ها نيز تسري دهند كه اين موضوع مي‌تواند موجب كاهش حضور مردم در پاي صندوق‌هاي رأي شود. از سوي ديگر، عده‌اي از مديران كشور صرفاً به دنبال نتيجه انتخابات بوده و باور كنند كه آنچه مهم است نتيجه انتخابات است نه ميزان مشاركت. اين در حالي است كه انتخابات شوراياري‌ها به دليل اطلاع نداشتن مردم از نقش اين شوراها و كمرنگ بودن اين نقش به هيچ روي نبايد با ديگر انتخابات‌ها مقايسه شود.

ج‌ـ شائبه رانت‌ و سوءاستفاده‌هاي اقتصادي و سياسي

وقتي افكار عمومي مطلع مي‌شود كه براي راه‌يافتگان به شوراياري‌ها هيچ امتياز و حقوق قانوني لحاظ نشده و تنها انگيزه آنها خدمت به مردم بدون مزد و منت است، براي برخي اين شائبه شكل مي‌گيرد كه عده‌اي با اهداف سودجويي اقتصادي و سياسي براي راه‌يابي به شوراياري‌ها تلاش مي‌كنند. آنچه اين شائبه را تقويت مي‌كند، يكي هزينه‌هايي است كه برخي افراد براي رقابت انتخاباتي پرداخت مي‌كنند. در اين زمينه متأسفانه مردم شاهد ريخت و پاش‌ها و بعضاً تخلفاتي نيز هستند كه ظن آنها را دوچندان مي‌كند. دومين عامل تقويت‌كننده اين شائبه، مشاهدات عيني برخي مردم است كه شاهد دسترسي برخي اعضاي شوراياري‌ها به امكانات و امتيازهايي هستند كه براي همه مردم فراهم نيست.

د‌ـ عدم امكان كادرسازي

علاوه بر موارد فوق، يكي از اشكالات بزرگ انتخابات شوراياري‌ها در حضور نداشتن نهادهاي قانوني و احزاب و گروه‌هاي سياسي است. اين مشكل نه تنها شائبه بهره‌برداري جناحي از اين انتخابات را كاهش نداده؛ بلكه شائبه بهره‌برداري جناح حاكم را تقويت مي‌كند؛ به ويژه آنكه امكان كادرسازي حزبي و تربيت نيروهاي متخصص شهري براي احزاب را از بين مي‌برد؛ چرا كه فلسفه راه‌اندازي شوراياري محلات در اصل ايجاد زمينه لازم براي فعاليت‌هاي حزبي در پايين‌ترين سطح و كادرسازي براي سطوح بالاي مديريت شهري در كشور است.