نفت به منزله کالایی اساسی برای همه کشورهای جهان، به ویژه کشورهای توسعه‌یافته، شمرده می‌شود؛ از این رو نوسانات در قیمت آن، حتماً بر شاخص‌های کلان اقتصادی جوامع اثرگذار خواهد بود. تأثیر افزایش یا کاهش قیمت نفت بر کشورهای مختلف، یکسان نیست. اگر قیمت نفت رو به فزونی گذارد، کشورهای واردکننده نفت را دچار مشکل می‌کند، به گونه‌ای که این امر موجب افزایش هزینه‌های تولید و خدمات، کاهش اشتغال و در نهایت افزایش رکود همراه با تورم می‌شود. بنابراین آنها به دنبال بازار با ثباتی هستند تا بتوانند برنامه‌ریزی کرده و دچار کمبود منابع مالی و هزینه‌کرد اضافی نشوند؛ زیرا در آن صورت نارضایتی‌های عمومی را در پی دارد؛ برای نمونه، در سال‌های گذشته در پی افزایش قیمت نفت و به تبع آن افزایش قیمت بنزین در جایگاه‌های سوخت آمریکا شاهد نابسامانی بزرگی در این کشور بودیم. از سوی دیگر، افزایش قیمت نفت بر کشورهای صادرکننده آن اثرات مثبتی می‌گذارد؛ چرا که با فروش نفت با قیمت بالا، ارز قابل توجهی وارد کشورهای صادرکننده می‌شود و در این صورت می‌توان در ازای آن، کالاها و خدمات مورد نیاز خود را با سهولت بیشتری به دست آورد و همچنین ارزش پول ملی خود را در مقابل ارزهای دیگر کشورها تقویت کرد.
جمهوری اسلامی ایران چهارمین کشور دارنده بیشترین ذخایر نفتی و ششمین تولیدکننده آن است؛ از این رو در تعیین و نوسانات قیمت نفت نقش مهم و تأثیرگذاری دارد. این شرایط سبب می‌شود تا نه تنها تحریم‌های فلج‌کننده بر کشورمان تأثیر بسزایی نداشته باشد؛ بلکه می‌تواند به کشورهای تحریم‌کننده آسیب جدی وارد کند؛ چرا که تحریم نفت ایران با توجه به جایگاه جمهوری اسلامی ایران در تأمین نفت جهان و اثرگذاری بر حمل‌ونقل مسیرهای نفتی، اثرات مستقیمی بر قیمت نفت جهانی می‌گذارد. باید توجه کرد به صورت روزانه از منطقه خلیج فارس ۱۷ تا ۲۰ میلیون بشکه نفت به بازارهای جهانی انتقال می‌یابد که جمهوری اسلامی ایران در تأمین امنیت این انتقال و توقف یا تداوم آن نقش راهبردی دارد.
افزون بر ایران، کشورهای عضو «اوپک» می‌توانند اثرات تعیین‌کننده‌ای بر قیمت نفت جهانی داشته باشند که این کار را با مدیریت عرضه تنظیم می‌کنند و در ادامه می‌توانند میزان تقاضا را نیز در دست خود نگه دارند.
این اعضا شامل عربستان، قطر، عراق، ونزوئلا، نیجریه و... می‌شود که حدود ۷۵ درصد از ذخایر کل نفت دنیا و ۵۰ درصد تولید نفت کل دنیا را در انحصار خود دارند و می‌توانند سیاست‌های اعلامی خود را در تعیین مقدار عرضه و تأثیر قیمت نفت جهانی به کرسی بنشانند.
پس به طور کلی عواملی که می‌توانند بر قیمت نفت مؤثر باشند، عبارتند از: میزان ظرفیت تولیدی اعضای اوپک و غیراوپک، کشورهایی که بیشترین ذخایر و صادرات نفت را دارند، جنگ و ناآرامی سیاسی و اجتماعی، کاهش ارزش دلار آمریکا و رشد اقتصادی آن و....
در نهایت باید اشاره کرد هر چقدر کشورمان بتواند اتکای خود را از فروش نفت خام کم کند و از دیپلماسی اقتصادی و ظرفیت‌های حقوقی نهایت استفاده را ببرد، می‌تواند بیش از پیش بر معادلات جهانی در حوزه انرژی به ویژه طلای سیاه، خواست‌های خود را بالفعل کند.
