تولد‭ ‬مطبوعات‭ ‬چپ‭ ‬در‭ ‬دوران‭ ‬سازندگي

جريان چپ را كه امروز به «اصلاح‌طلبان» شهرت يافته‌اند، مي‌توان جزء فعالان رسانه‌اي دهه 1370 دانست كه كار خود را در دوران سازندگي با انتشار چند نشريه آغاز كردند و همين روند را با آغاز دوران دوم خرداد به اوج رساندند. پس از شكل‌گيري «مجمع روحانيون مبارز» در سال 1366، اين مجمع از داشتن رسانه‌اي مستقل و در اختيار بي‌بهره بود. مدتي به طول انجاميد تا چند نشريه همسو با تفكر اين مجمع فعاليت مطبوعاتي خود را آغاز كنند؛ اين اتفاق در سال 1369 رخ داد. نشريات اصلي اين جريان در ابتداي دهه 1370 را مي‌توان به شرح زير برشمرد:

1ـ ماهنامه بيان: اولين نشريه سياسي كه منسوبان به مجمع روحانيون مبارز منتشر كردند، «ماهنامه بيان» با صاحب امتيازي و مدير مسئولي «محتشمي‌پور» بود كه زير نظر شوراي سردبيري اداره مي‌شد. اين ماهنامه هر چند به طور رسمي ارگان مجمع نبود؛ ولي در عمل مخاطبان سخنان اين مجمع را از اين نشريه دنبال مي‌كردند. اولين شماره آن در خرداد ماه 1369 همزمان با اولين سالگرد ارتحال حضرت امام(ره) منتشر شد و 18 شماره ادامه يافت. آخرين شماره آن (فروردين 1371) در آستانه انتخابات مجلس چهارم منتشر شد و پس از شكست جناح چپ در انتخابات مجلس و همزمان با توقف غير رسمي فعاليت سياسي مجمع روحانيون مبارز اين ماهنامه نيز منتشر نشد.

سال‌ها بعد در دوران رياست‌جمهوري «سيدمحمد خاتمي» و دوران اوج فعاليت مطبوعات زنجيره‌اي روزنامه «بيان» كه مدعي تداوم راه ماهنامه «بيان» بود، بار ديگر به مدير مسئولي محتشمي‌پور آغاز به كار كرد.

2ـ روزنامه جهان اسلام: اواخر سال 1369 يك روزنامه ديگر به جمع مطبوعات كشور پيوست كه به نيروهاي چپ وابسته بود. روزنامه «جهان اسلام» با مديريت «سيدهادي خامنه‌اي» كه بعدها عملاً سخنگويي مجمع نيروهاي خط امام را بر عهده گرفت. سيدهادي خامنه‌اي هرچند عضو رسمي مجمع روحانيون نبود؛ ولي از نظر فكري‌ـ سياسي مي‌توان روزنامه جهان اسلام را رسانه جناح چپ، به ويژه مجمع روحانيون مبارز دانست. اين روزنامه در بهمن ماه 1373 پس از انتشار گفت‌وگويي از علي‌اكبر محتشمي، براي هميشه توقيف شد.

3‌ـ روزنامه سلام: بي‌شك اين روزنامه را مي‌توان ارگان مجمع روحانيون مبارز دانست كه اولين پيش شماره آن در روز 20/11/1369 به مدير مسئولي «سيدمحمد موسوي‌خوئيني‌ها» منتشر شد. روزنامه «سلام» زماني منتشر شد كه خوئيني‌ها رياست مركز تحقيقات استراتژيك رياست‌جمهوري در دولت هاشمي‌رفسنجاني را برعهده گرفته بود. «سلام» در سال‌هاي اول در همان ساختماني منتشر شد كه مركز تحقيقات استراتژيك نيز در آن واقع بود. در اين زمان تحولاتي در مديريت «كيهان» رخ داد و كساني كه همراه با سيدمحمد خاتمي از آن بيرون آمده بودند، به دنبال جايي بودند كه بار ديگر فعاليت خود را از سرگيرند. گروهي از آنان مجله «كيان» را راه‌اندازي كردند و گروهي نيز راهي «سلام» شدند. برخي از اعضاي سابق سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي نيز كه به آرامي در فكر تجديد سازمان گذشته خود بودند، به ياري «سلام» آمدند، چنانكه «فيض‌الله عرب‌سرخي» تا اواخر انتشار اين روزنامه از اعضاي شوراي سردبيري آن بود.

اما بخش عمده متوليان روزنامه «سلام» را اعضاي قديمي شاخه دانشجويي جريان چپ(دفتر تحكيم وحدت) از جمله «عباس عبدي»، «ابراهيم اصغرزاده»، «محسن ميردامادي» و «محمد نعيمي‌پور» تشكيل مي‌دادند. اين روزنامه در دهه 70 مهم‌ترين ارگان جناح چپ بود كه بسياري از نوشته‌ها و آثار قابل بررسي اين طيف را در آن بايد جست‌وجو كرد.

روزنامه سلام در تير ماه 1378 به خاطر چاپ عنواني در صفحه اول خود درباره قانون مطبوعات و ارتباط آن با «سعيد امامي» توقيف شد. توقيفي كه ماجراي كوي دانشگاه تهران در 18 تير را در پي داشت.

4‌ـ ماهنامه كيان: با تغيير و تحولاتي كه در مديريت مؤسسه «كيهان» به وجود آمد، عده‌اي از نويسندگان آن مجموعه از جمله «ماشاءالله شمس الواعظين» كه «كيهان فرهنگي» را مديريت مي‌كرد، از آنجا جدا شده و ماهنامه‌اي را شكل دادند كه «كيان» نام گرفت. اولين شماره آن در آبان 1370 منتشر شد و در حوزه مسائل فكري‌، فرهنگي‌ و سياسي فعاليت مي‌كرد.

اين ماهنامه ارگان محفلي بود كه با عنوان «حلقه كيان» مشهور شد و بر محور انديشه‌هاي «دكتر عبدالكريم سروش» شكل گرفت. اين ماهنامه و محفل پشت سر آن هرچند از خاستگاه متفاوتي نسبت به جريان چپ برخوردار بود؛ ولي گردش روزگار سرنوشت ديگري را براي اين دو رقم زد و بعد از انتخابات دوم خرداد 1376 اين دو را در ائتلافي در كنار هم قرار داد. بي‌شك، تغيير و تحول بخشي از طيف چپ به سوي ليبراليسم و گرايش‌هاي راستگرايانه را بايد نتيجه اين ائتلاف دانست.

5‌ـ دوهفته‌نامه عصرما: دوهفته‌نامه «عصرما» را بايد آخرين حلقه اين مجموعه دانست كه در دوران فترت جريان چپ در 10/7/1373 با تأخير دو سه ساله از ديگر مطبوعات جريان چپ آغاز به كار كرد. اين رسانه ارگان رسمي سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي بود و با مدير مسئولي «محمد سلامتي» و سردبيري «محسن آرمين» اداره مي‌شد. اين هفته‌نامه كه ارگان سازمان مجاهدين به حساب مي‌آمد، نشريه كاملاً سياسي‌ـ جناحي بود و عميق‌ترين تحليل‌هاي اردوگاه چپ در اين نشريه منتشر مي‌شد. سال‌ها بعد در آذر ماه 1380 «عصر ما» به حكم دادگاه انقلاب تعطيل شد و محمد سلامتي، مدير مسئول آن، به 26 ماه زندان محكوم شد.

6‌ـ ديگر مطبوعات: در همين دوران مطبوعات جديد ديگري شكل گرفتند كه البته در طيف چپ قرار نمي‌گيرند، ولي نماينده جريان‌هاي فكري ديگري هستند كه بعدها كم و بيش با جريان به همگرايي رسيدند. ماهنامه «ايران فردا» به مدير مسئولي «عزت‌الله سحابي» از اعضاي همسو با نهضت آزادي كه در تابستان سال 1371 منتشر شد؛ «روزنامه همشهري» با مدير مسئولي «غلامحسين كرباسچي»، شهردار تهران، در تاريخ 8/9/1371 بيرون آمد كه از حاميان دولت سازندگي بود.