بازیگری شطرنجی ترکیه

واکاوی سند امنیت ملی ترکیه نشان می‌دهد سیاست تنش‌زدایی با همسایگان به عنوان اصلی راهبردی مد نظر ترک‌ها قرار گرفته است؛ اما حمله ترکیه به شمال سوریه اگرچه به بهانه تأمین امنیت ملی ترکیه با عنوان «چشمه صلح» صورت گرفت، سبب واکنش‌های متعددی در مجامع بین‌المللی شد که بیشتر عکس‌العمل‌ها از نوع محکوم کردن اقدام ترکیه بود. در یک طرف کشورهای اروپایی در سیاستی دوگانه‌ که برای تضعیف دولت مرکزی سوریه همواره تلاش می‌کنند، این‌بار به بهانه ترس از به خطر افتادن امنیت خود به این موضوع معترض شدند. در طرف دیگر کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران، روسیه و برخی دیگر از کشورها با درک دغدغه ترکیه مبنی بر تهدید امنیت ملی خود از سوی گروهای تروریستی حاکم در شمال سوریه، از روش ترکیه در مبارزه با تروریست‌ها انتقاد کردند؛ اما همواره اعلام شد که ترکیه می‌تواند از طریق دولت مرکزی سوریه به نگرانی‌های خود در شمال سوریه پایان دهد؛ بنابراین پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با دعوت از رجب طیب اردغان به کشورش، توافقنامه‌ای با ترکیه مبنی بر توقف حمله این کشور به خاک سوریه امضا می‌کند. در خصوص رفتار اخیر ترکیه سه نکته اساسی وجود دارد که به اختصار بیان می‌شود:

۱ـ طبق متن توافق ترکیه و روسیه درباره شمال سوریه، تمامیت ارضی سوریه مورد موافقت دو طرف قرار گرفت و در عین حال باید امنیت ترکیه نیز از طرف شمال سوریه مورد موافقت قرار گیرد. در این زمینه بر اساس توافق آدانا که در سال ۱۹۹۸ از سوی ترکیه و سوریه مورد موافقت قرار گرفته بود، ترکیه می‌تواند تا عمق ۵ کیلومتری در مناطق شمالی سوریه عملیات انجام دهد و دولت روسیه اجرای توافق آدانا را در شرایط فعلی تسهیل خواهد کرد. از سوی دیگر ترکیه اعلام کرد عملیات چشمه صلح را به طور کامل متوقف کرده و دیگر عملیات در شمال سوریه اجرا نخواهد شد؛ موضوعی که مورد استقبال جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت.

۲ـ ترکیه پیش از توافق با روسیه، توافقی با آمریکایی‌ها کرده بود؛ اما به دلیل اعتماد نداشتن به آمریکا، آنکارا به روسیه گرایش یافت؛ موضوعی که علاوه بر حواشی آن، نشان داد ترک‌ها به عنوان بازیگر اصلی با دو کشور روسیه و آمریکا که منافع متضادی در سوریه دارند، که در نوع خود می‌تواند ترکیه را به منزله بازیگر اصلی در میان این دو کشور جا بیندارد.

۳ـ باید دانست که ترکیه به چه میزان از اهدافش در حمله به شمال سوریه رسیده است. با واکای رفتار ترکیه و با در نظر گرفتن رفتارهای گذشته این کشور، به نظر می‌رسد ترکیه دو هدف عمده کوتاه‌مدت و بلندمدت دارد. در هدف کوتاه‌مدت به دنبال دفاع از مرزها و ایجاد سپر امنیتی در مرز خود با سوریه است و در هدف بلند به دنبال اسکان آوارگان در بخشی از شمال سوریه در نزدیکی مرزهای خود با هدف تغییر در بافت جمعیتی آن منطقه است.