وداع با دوقطبی

«حسن روحانی» در حالی آخرین جمله سخنانش در میدان «امیر چخماق» یزد را به «سلام می‌کنیم به سید‌محمد خاتمی، افتخار این دیار و ایران» اختصاص داد که او آخرین بار نام لیدر جریان اصلاحات را در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم نزدیک به سه سال پیش بر زبان آورده بود! گفتن این جمله 24 ساعت مانده به حضور «رحمانی‌فضلی» در ستاد انتخابات کشور و آغاز به کار رسمی فرایند انتخابات را نمی‌توان تنها یک تصادف تلقی کرد. این عبارت خبر از آن می‌دهد که نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان در دو انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته، هنوز نیم‌نگاهی به ائتلاف با این جریان برای انتخابات اسفندماه سال جاری دارد! اما این همه ماجرا نیست.

جمله‌ای که شنیده نشد!

اظهارات چهره‌های اصلاح‌طلب و فضای رسانه‌ای این جریان در ساعات و روزهای پس از سخنرانی روحانی در جمع مردم یزد به گونه‌ای است که گویا رئیس دولت دوازدهم اصلا آن عبارت را در پایان سخنانش بر زبان نیاورده است! سکوت و بی‌تفاوتی نزدیک به مطلق در برابر ابراز ارادت روحانی به خاتمی! و در مقابل، اعتراض به سخنان وی درباره «مبارزه با فساد» را می‌توان تصویری از مختصات صف‌بندی‌های انتخابات مجلس یازدهم دانست.

روحانی در یزد در عباراتی تعجب‌برانگیز، که البته منتقدانش بر این باورند که نمی‌تواند بی‌ارتباط با پرونده «حسین فریدون» باشد، اقدامات دستگاه قضا در مبارزه با فساد را زیر سؤال برده و مدعی برخورد جناحی و سیاسی با فساد از سوی قوه قضائیه می‌شود! و برخلاف انتظارش نه تنها اصلاح‌طلبان از این عبارات و ادبیات استقبال نکردند، بلکه به جای سکوت زبان به انتقاد چرخاندند!

«صادق زیباکلام» از مهم‌ترین چهره‌های حامی روحانی در انتخابات‌های 1392 و 1396 نیز از او پرسید «اگر با نزدیکانش برخورد نمی‌شد، باز هم چنین سخنانی بر زبان می‌آورد؟» «محمدعلی ابطحی» رئیس ‌دفتر رئیس دولت اصلاحات هم نوشت: کاش آقای روحانی ابتدا از مبارزه با فساد تشکر می‌کرد، بعد درباره جناحی نشدن برخوردها سخن می‌گفت. «عباس عبدی» نیز اعلام کرد این شیوه هیچ کمکی به حسن روحانی نخواهد کرد؛ «حجت‌الاسلام هریسی»، «محمود صادقی»، «محمد عطریانفر» و «غلامحسین کرباسچی» تنها چند نام دیگر از فهرست بلند بالای اصلاح‌طلبان منتقد گفته‌های رئیس دولت اعتدال در یزد هستند؛ انتقاداتی که وقتی آنها را کنار گفته‌های «غلامحسین کرباسچی» درباره ناکارآمدی دولت مبتنی بر اینکه «مشکل دولت دوم روحانی بیش از آنکه با عوامل خارجی و آمدن ترامپ یا مسائل داخلی بیرون دولت و کارشکنی‌های مخالفان داخلی نسبتی داشته باشد، به خود این دولت و عملکردش مربوط است»، قرار می‌دهیم به تلاش‌های روزافزون جریان اصلاحات برای فاصله‌گذاری با دولت مورد حمایت‌شان پی می‌بریم. راهبرد اصلاح‌طلبان برای انتخابات پیش رو که «محمود صادقی» از آن به عنوان «لیست خالص» یاد می‌کند، از سوی «مصطفی تاجزاده» اینگونه توضیح داده می‌شود که «‌شرایط امروز با شرایط سال 1396 متفاوت است و دیگر نمی‌توانیم سیاست‌ورزی نیابتی کنیم». همچنین؛ «علی صوفی» وزیر تعاون دولت اصلاحات، به طور شفاف درباره این راهبرد می‌گوید «در انتخابات شرکت می‌کنیم؛ اما تن به لیست حداقلی یا لیست ائتلافی نخواهیم داد.» و «محمد‌رضا عارف» چنین توضیح می‌دهد که «ما در انتخابات سال 1398 با پرچم اصلاح‌طلبانه وارد می‌شویم؛ یعنی ائتلاف نمی‌کنیم، به اندازه کافی هم نیرو داریم». این مواضع مشخص می‌کنند که حسن روحانی و همراهان سیاسی او از جمله حزب «اعتدال و توسعه» اگر می‌خواهند جایگاه خود در سپهر سیاست ایران را حفظ کنند، باید به عنوان «ضلع سوم» وارد انتخابات شوند! اما آیا حسن روحانی و نزدیکانش در این مسیر تنها هستند؟

چشم به هیئت رئیسه

تنها ساعاتی پس از انتشار فهرست اولیه اصولگرایان برای انتخابات اسفندماه از زبان «احمد امیرآبادی» در حوزه انتخابیه قم بدون آنکه نامی از «علی لاریجانی» در آن باشد، گمانه‌زنی‌ها برای آینده سیاسی رئیس مجلس شورای اسلامی آغاز شد! اگرچه در انتخابات مجلس دهم نیز علی لاریجانی در فهرست اصولگرایان جایی نداشت؛ اما حکایت اسفند سال جاری با انتخابات دوره گذشته مجلس کاملاً متفاوت است! در آن زمان، اصلاح‌طلبان با اینکه رسماً از کاندیداتوری لاریجانی در قم حمایت نکردند؛ اما در مقابل او نیز کاندیدایی را معرفی نکردند تا لاریجانی بدون نگرانی از جانب رقبای اصلاح‌طلب راهی مجلس شود! اما راهبرد «لیست خالص» اصلاح‌طلبان برای مجلس یازدهم ماجرای انتخابات مجلس آینده را برای رئیس مجلس متفاوت کرده است! شرایطی که روزنامه «ایران» آن را این‌گونه توصیف می‌کند: «آینده سیاسی علی لاریجانی اگر یک گزینه جز بازنشستگی باشد، آن گزینه چیزی نیست جز تبدیل شدن به محور جریانی که نه اصولگراست و نه اصلاح‌طلب»؛ اما  نقطه اصلی و مهم نوشته روزنامه دولت در کلمات بعدی این نوشته است، آنجا که می‌نویسد: «جریانی که حسن روحانی پرچمدار فعلی آن است.» ایران همچنین در ادامه تأکید می‌کند که «در میان گروه‌های سیاسی هم، حزب اعتدال و توسعه واجد ویژگی‌های اعتدالی است که اتفاقاً اعضای آن رابطه حسنه‌ای هم با رئیس مجلس دارند و بیراه نیست اگر گفته شود برگ برنده احتمالی رئیس مجلس اهتمام برای سر و سامان دادن به جریان اعتدالی و مجاب کردن افکار عمومی به این گزاره است که تأمین منافع آنها نه از دوگانه مرسوم اصلاح‌طلبی‌ـ اصولگرایی، بلکه از مسیر میانه‌روی و اعتدال است.» همچنین اضافه می‌کند لاریجانی در این راه تنها نیست و چهره‌هایی چون «مطهری» و «ناطق‌نوری» نیز در کنار او خواهند بود! موضوعی که وقتی آن را در کنار شرکت نکردن مجدد «ناطق‌نوری» در جلسات جامعه روحانیت مبارز قرار دهیم، می‌توان شکل‌گیری ضلع سوم را جدی‌تر دانست.