- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
به نظر شما بودجه سالانه کشور چه اشکالاتی دارد که رهبر معظم انقلاب دستور اصلاح ساختاری آن را داده‌اند؟
زمان تنظیم بودجه، سعی بر این است که تراز بودجه حفظ شود و درآمدها و هزینه‌هایی را پیش‌بینی می‌کنند. هزینه‌ها همیشه وجود داشته و واقعی بوده؛ اما درآمدها غیر واقعی هستند و بیشتر آرمان‌گرایانه و خوش‌بینانه در نظر گرفته می‌شوند؛ به ویژه در شرایط کنونی که در تحریم‌های اقتصادی به سر می‌بریم. در مورد اینکه ساختار بودجه باید اصلاح شود، هیچ شکی نیست و همواره سیاست‌گذاران ما درباره این ساختار صحبت کرده‌اند که بودجه را بر اساس واقعیات و عملیاتی تدوین کنند.
اصلاحات ساختاری بودجه باید ثبات اقتصاد کلان، درآمدزایی پایدار، کارایی و بازدهی شرکت‌های دولتی را که سه برابر بودجه عمومی، بودجه در اختیار دارند و همچنین تقویت نهادهای بودجه را هدف قرار دهد. از سوی دیگر، درآمدهای نفتی طی سال‌ها از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت در بودجه‌ها بوده است و دولت‌ها را در هزینه کرد منابع دست و دلباز کرده و سبب اسراف در هزینه‌های جاری دولت شده است. همچنین ضمن هدر رفتن درآمدها، بسیاری از پروژه‌های عمرانی یا شروع نشده یا ناتمام مانده است.
از مسائل مهم دیگر اصلاح ساختاری بودجه که باید تنظیم‌کنندگان همواره آن را مد نظر قرار دهند، چالش‌های عمده‌ای است که در پایان هر سال به ناترازی بودجه یا همان کسری بودجه منجر می‌شود؛ مثل هزینه‌های ناشی از مسائل مربوط به محیط زیست، مسائل نظام بانکی، بدهی‌های دولت، معضلات و مشکلات در صندوق‌های بازنشستگی، تغییرات در نرخ ارز که سبب ناپایداری نرخ ارز و در نتیجه منجربه بی‌ثباتی اقتصاد می‌شود.
دولت با دست‌اندازی به منابع صندوق توسعه ملی و بانک مرکزی که موجب بروز تورم و گرانی می‌شود، یا با استفاده از افزایش خدمات دولتی مثل افزایش نرخ بنزین در هفته‌های اخیر، سعی در تأمین کسری بودجه از درآمدهای مردمی کرده و مردم را بیشتر به سمت فقر سوق داده است. بی‌شک اگر در منابع بودجه اهداف توسعه‌ای و زیربنایی را در نظر نگیرند، رشد اقتصادی، یعنی حجم تولید ناخالص داخلی تنزل می‌یابد و نه تنها اشتغال ایجاد نمی‌شود، بلکه بر کثرت لشکر بیکاران هم افزوده می‌شود.
در بودجه امسال کمی تغییرات انجام شده؛ برای نمونه در مورد عدم وابستگی به نفت. این موضوع به نوعی اجبار و الزام است؛ چرا که ما به دلیل کاهش صادرات نفت نمی‌توانیم درآمدهای نفتی بالایی را پیش‌بینی کنیم. با وجود این درآمدهای غیرواقع‌بینانه و خوش‌بینانه برای صادرات نفت پیش‌بینی شده است و به ظاهر 1 میلیون بشکه در روز و با قیمت حدود 50 دلار پیش‌بینی کرده‌اند.
سایر درآمدهایی نیز که دولت تعیین کرده نمی‌تواند چندان واقع‌بینانه باشد؛ برای نمونه مهم‌ترین درآمدهایی که دولت در بودجه سال 1399 به آن تکیه دارد، درآمدهای مالیاتی است که 195 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است؛ اما راه‌های وصول و اینکه مودیان مالیاتی چه کسانی هستند مشخص نیست. همچنین با توجه به کاهش رشد اقتصادی و کم شدن درآمدها از حقوق بگیران و صاحبان حرَف نمی‌توانند مالیات اضافه بگیرند؛ بنابراین باید طیف مودیان مالیاتی را مشخص کنند که شرکت‌های فرادولتی هستند که فرارهای مالیاتی بزرگی دارند.
درآمدهای دیگری مانند فروش اموال منقول و غیر منقول، درآمدهای حاصل از مالکیت دولت، اخذ جرایم و خسارات، افزایش فروش کالا و خدمات دولتی و انتشار اوراق مالی اسلامی در مجموع کمتر از حدود 109 هزار میلیارد تومان است که اگر این رقم را به 195 هزار میلیارد مالیاتی اضافه کنیم، این درآمدها 304 هزار میلیارد تومان می‌شود که در تحقق آنها شک و تردید بسیار است.
آقای نوبخت گفته بود که بودجه سال 1399 از نظر اصلاحات ساختاری با سال‌های قبل متفاوت خواهد بود، نظر شما در این باره چیست؟
به اعتقاد بنده درآمدها خیلی خوش‌بینانه است و کارشناسان و بودجه‌ریزان داخلی باید با استناد از وزارت دارایی، قوای سه‌گانه، کمیسیون‌های تخصصی مجلس و کارشناسان مرکز پژوهش‌ها، شیوه بودجه‌نویسی را با هدف کاستن از هزینه‌های غیر ضروری دولت، نگاه دو سالانه به بودجه و کارایی و بازدهی شرکت‌های دولتی که سهم بزرگ اقتصاد ایران را در اختیار دارند، انجام دهند.
بحث دیگر به صفر رساندن برداشت از حساب ذخیره ارزی و قطع وابستگی به منابع درآمدهای نفتی است، وابسته نبودن به نفت در سیاست‌های کلی نظام بوده که هیچ گاه اجرا نشده است. امسال نیز با توجه به وضعیت خاصی که داریم 47 هزار میلیارد تومان از فروش نفت پیش‌بینی کرده‌اند و گفته‌اند که دولت حق تصرف به بودجه جاری را ندارد و این مبلغ باید به بودجه عمرانی اختصاص یابد، بودجه عمرانی را هم 77 هزار میلیارد تومان تعیین کرده‌اند؛ در حالی که هیچ گاه بودجه‌های عمرانی در جای خود هزینه نشده و همیشه از بودجه‌های جاری برداشت شده و صرف بودجه عمرانی شده است.
مهم است که دولت از الان به این فکر باشد که با کسری هنگفتی روبه‌رو می‌شود و باید بداند که این کسری را از کجا تأمین کند. اگر قرار باشد این کسری از بانک مرکزی تأمین شود سبب افزایش پایه پولی، رشد نقدینگی و تورم و تحمیل هزینه بسیار زیادی به مردم می‌شود. اگر قرار باشد این بودجه به خوبی اجرا نشده و منابع به موقع دریافت نشود، اقتصاد ما بیشتر در بی‌ثباتی فرو می‌رود که منجر به نارضایتی مردم و بی‌ثباتی اجتماعی خواهد شد.
اصلاح ساختار بودجه مسئله‌ای نیست که در عرض یکی دو سال آن هم در زمانی که در جنگ اقتصادی هستیم، بتوان به آن دست یافت. این بودجه، بودجه‌ای نیست که بتواند نیازهای اقتصادی جامعه را به ویژه زمانی که با تحریم‌های اقتصادی شدید روبه‌رو هستیم و این تحریم‌ها با تحریم‌های اتحادیه اروپا افزایش پیدا می‌کند، تأمین کند.
با توجه به صحبت‌های شما و آنچه با عنوان اصلاح ساختاری بودجه از سوی دولت مطرح شده، آیا این مسئله می‌تواند تأمین‌کننده مطالبه مدنظر رهبر معظم انقلاب باشد و اشکالات ساختاری را برطرف کند؟
مسلماً خیر؛ زیرا در حقیقت باید ثبات اقتصادی، رشد اقتصادی و رفاه مردم در نظر باشد که با این بودجه به هیچ کدام نمی‌رسیم. در حال حاضر حدود 5/8 تا 5/9 درصد رشد اقتصادی منفی داریم، چگونه می‌خواهیم رشد اقتصادی مثبت پیدا کنیم؟ البته 70 هزار میلیارد تومان هزینه‌های عمرانی داریم و قرار شده که شرکت‌های دولتی هم 200 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کنند که 270 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری می‌شود، اگر این مبلغ در جای خود سرمایه‌گذاری شود و توأم با فساد نباشد، همچنین دولت به منابع بودجه عمرانی دست‌اندازی نکند، بخشی از این مشکلات اقتصادی حل می‌شود؛ اما در حال حاضر مشکلات اقتصادی ما بسیار بزرگ‌تر از آن چیزی است که این بودجه بتواند پاسخگوی آن باشد.
مسئله دیگر اجرای بودجه است که همین بروکراسی دولت باید آن را اجرا کند. که البته این بروکراسی هم توأم با فساد است که مانع اجرای صحیح حتی یک قانون خوب می‌شود. اگر قبول کنیم این بودجه، بودجه اصلاح شده است، باید در اجرای آن شک کنیم؛ چراکه آد‌م‌ها عوض نشده‌اند و همان‌هایی هستند که بودجه‌های سال‌های قبل را اجرا کرده‌اند.
