درآمدهای پایدار

منابع مالی دولت از راه‌های گوناگونی تأمین می‌شود و یکی از مهم‌ترین راه‌های کسب درآمد برای دولت‌ها اخذ مالیات است. برخی از کشورهای پیشرفته، به ویژه کشورهای اروپایی نزدیک به 46 درصد از درآمدهای خود را از راه مالیات به‌ دست می‌آورند، این در حالی است که این رقم در ایران به 8 درصد می‌رسد.

با توجه به لایحه بودجه سال 1399 قرار است دولت در سال آینده بخش قابل توجهی از درآمدهای کشور را از مالیات به دست آورد. سهم مالیات در بودجه سال گذشته مبلغی نزدیک به 172/5 هزار میلیارد تومان بود که در مصوبه سران قوا به 127 هزار میلیارد تومان تقلیل یافت؛ اما در لایحه بودجه سال 1399 به مبلغ 195 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و از این میزان، 20 هزار میلیارد تومان درآمد گمرک است و نشان از رشد 13 درصدی دارد. تحقق این رقم در شرایط کنونی اقتصاد کشور که بیش از 41 درصد تورم دارد و در عین حال دچار رکود است، موضوع این نوشتار نیست و باید به صورت مستقل بررسی شود. آنچه در این میان اهمیت ویژه‌ای دارد، این است که نگاه دولت به حوزه مالیات همچنان به صورت کسب درآمد پایدار و مطمئن است، ولی نه به شیوه‌ای که به اقشار کم‌درآمد و گرفتار در شرایط رکود تورمی اقتصاد داخلی، فشار مضاعف وارد نشود.

تمرکز بر کسب درآمدهای پایدار و مطمئن به عنوان راه برون‌رفت از چالش‌هایی که نظام سلطه به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند، تدبیری به‌جا و قابل ستایش است که باید با درایت و برنامه‌ریزی دقیق، کمترین پیامدهای منفی اقتصادی را بر اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه داشته باشد. برنامه‌ریزی و تعریف عناوین جدید مالیاتی که مخاطب آن عموم مردمی هستند که در شرایط کنونی پرداخت مالیات به شیوه‌های گوناگون، معیشت آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سفره آنها را روز به روز کوچک‌تر می‌کند، می‌تواند به ایجاد مشکلات و چالش‌های مضاعف اقتصادی منجر شود.

راهکار برون‌رفت از این شرایط و جلوگیری از بروز مشکلات مضاعف برای مردم و اقتصاد بیمار کشور، توجه دولت به اخذ مالیات از افراد متمولی است که به شیوه‌های گوناگون از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. دریافت مالیات بر عایدی سرمایه نیز به قشر ضعیف جامعه فشار وارد نمی‌کند. راهکار دیگر توجه بیشتر به دریافت مالیات از شرکت‌های دولتی است، شرکت‌هایی که بیش از دوسوم بودجه کل کشور را در اختیار دارند و در مقابل کمتر از 4 درصد درآمد مالیاتی از آنها تأمین می‌شود؛ در صورتی که اگر دولت به میزان لازم برای دریافت مالیات از این شرکت‌ها تلاش کند، ضرورتی برای فشار مضاعف در دریافت مالیات از عموم مردم وجود نخواهد داشت. 

دولت در کنار توجه جدی به ایجاد شفافیت در شرکت‌های خود و اهتمام به دریافت مالیات از آنها، باید در مقابل فرار مالیاتی برخی از صاحبان ثروت بایستد و با تدبیر لازم و کافی نسبت به اخذ مالیات واقعی از این افراد اقدام کند. در این صورت نزدیک به ۴۰  تا ۵۰ درصد درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی ‌شده در بودجه سال آتی تحقق می‌یابد. همچنین دولت می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب معافیت‌های مالیاتی بی‌دلیل، مانند معافیت مالیاتی هنرمندان، کلاس‌های کنکور، مناطق آزاد و... را، که برخی به صورت رانت ایجاد شده است، لغو کند تا از این راه بتواند بر درآمدهای مطمئن و  پایدار کشور بیفزاید.