کوکب دُری

یکی از آیات درخشان قرآن کریم آیه نور است، سوره نور به سبب وجود این آیه چنین نام گرفته است: «اللّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَوةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ، الْمِصْبَاحُ فىِ زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ...»؛ (خدا نور و روشنايى (آشكاركننده، يا هادى و راهنماى اهل) آسمان‌ها و زمين است، مثل و داستان نور او مانند چراغدانى است كه در آن، چراغ روشن است، آن چراغ در چراغدان در آبگينه و بلورى است، آن آبگينه (از بسيارىِ درخشندگى و روشنى) دارد، گوییا ستاره‏اى است درخشنده. (نور/ 35)

براساس این آیه شریفه، خدا نور آسمان‌ها و زمین است. این نور مانند مشکاتی است که چراغی در آن است و این چراغ درون شیشه‌ای قرار دارد که نور چراغ را منتشر می‌کند. این شیشه چنان درخشان است که گویا «کوکبی درّی» یا ستاره‌ای درخشان است.

کوکب، ستاره روشن، ستاره بزرگ یا عام است. (منتهی‌الارب، معین، دهخدا) ویژگی ستاره آن است که از خود نور دارد، چنانکه «سراج» هم چنین است. قرآن کریم از رسول اکرم(ص) به عنوان سراج (احزاب/ 46) و خورشید (نوح/ 16) یاد کرده است. تعبیر سراج یا نور، نشان‌دهنده این حقیقت است که وجود مقدس پیامبر(ص) همچون خورشید نورافشان است و نور از درون آن می‌جوشد و این به سبب جایگاه ویژه ایشان است که بی‌واسطه به مقام احدیت و مقام جامع اسمای حق مرتبط است. اما وجود مقدس امیرالمؤمنین(ع) مانند ماه است که نور، درخشش و علم خود را از خورشید وجود نبی اعظم(ص) دریافت می‌کند.

امام باقر(ع) در تأویل آیه نور، مشکات را به نور علم در سینه نبی‌اکرم(ص) و زجاجه را به سینه امیرالمؤمنین تأویل کرده‌اند که علم پیامبر(ص) در سینه امام علی(ع) درخشیده و منتشر می‌شود. (مجمع‌البیان، ج 7، ذیل آیه نور)

امام صادق(ع) نیز کوکب درّی را به وجود مقدس فاطمه‌ اطهر(س) تأویل کرده‌اند: «الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ: فاطمة کوکبٌ دُرّیّ بینَ نساءِ أهلِ الدنیا.» (نورالثقلین، ج 3، ذیل آیه نور)

با این وصف، وجود مقدس صدیقه طاهره(س) همچون نبی‌اکرم(ص)، نور علم را مستقیماً از حقیقت نور الهی کسب کرده و خود منشأ نور و هدایت است.

تمثیل آیه لطیف و حیرت‌آور است: «الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ»؛ زجاجه‌ـ حضرت امیر(ع)ـ گویا همان کوکب درّی‌ـ صدیقه طاهره(س)‌ـ است؛ یعنی وجود مقدس حضرت امیر(ع) در پرتوافشانی به صدیقه طاهره(س) تشبیه شده است. با این تفاوت که حضرت علی(ع) افشاننده نور علم پیامبر(ص) است، اما حضرت زهرا(س) خود منبع و منشأ نور است.

امام خمینی(ره) می‌فرمایند: «او [فاطمه زهرا] موجود ملکوتی است که در عالم انسان ظاهر شده است، بلکه موجود الهی جبروتی در صورت یک زن ظاهر شده است. معنویات، جلوه‌های ملکوتی، جلوه‌های الهی، جلوه‌های جبروتی، جلوه‌های ملکی و ناسوتی همه در این موجود است. زنی که تمام خاصّه‌های انبیا در اوست؛ زنی که اگر مرد بود، نبیّ بود؛ زنی که اگر مرد بود، به جای رسول‌اللّه(ص) بود.»