سبدی که از کتاب خالی شد!

آمارهای رسمی حاکی از افزایش 50 درصدی قیمت کتاب از ابتدای امسال تاکنون است؛ این در حالی است که از سال 1396 تا ابتدای سال 1398 قیمت کتاب حدود دو برابر شده و این گرانی، سهم کتاب از سبد خانوارهای ایرانی را که چند سالی است کوچک شده، کوچک‌تر کرده است.

رهبر معظم انقلاب در اردیبهشت ماه امسال و در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، به موضوع گرانی کاغذ و تأثیر آن بر قیمت کتاب اشاره کردند و به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تذکر دادند برای گرانی کاغذ فکری بکنند. اما به این هشدار، خیلی توجه نشد.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد، از ابتدای سال 1396 تاکنون، تعداد عناوین کتاب‌ها و همچنین تعداد شمارگان هر کتاب کاهش یافته، اما در مقابل قیمت میانگین کتاب‌ها افزایش چشمگیری داشته است. در اردیبهشت ماه 1396، هفت هزار و 906 عنوان کتاب، با میانگین شمارگان 1274 نسخه و متوسط قیمت 17 هزار تومان روانه بازار شده است؛ اما دو سال بعد در سال 1398 و در همین ماه، هفت هزار و 250 عنوان کتاب با متوسط شمارگان 1175 نسخه و میانگین قیمت بیش از 33 هزار تومان منتشر شده است.

بیشتر ناشران کتاب، افزایش قیمت کاغذ از بندی 70 هزار تومان در سال 1396 به بندی 500 هزار تومان در سال 1398 را علت گرانی کتاب‌ها می‌دانند؛ ولی سؤال اساسی اینجاست که در این وضعیت، آیا ناشران مجازند هر قیمتی را برای کتاب‌ها تعیین کنند؟ و آیا چاپ همه کتاب‌ها در این وضعیت اولویت دارد؟

موضوع قیمت‌‌گذاری بی‌ضابطه کتاب‌ها از یک سو و چاپ کتاب‌های بی‌کیفیت از سوی برخی ناشران دو مشکلی هستند که به آشفتگی بیش از حد بازار کتاب دامن زد‌ه‌اند. هیچ مرجعی برای قیمت گذاری کتاب‌ها در کشور وجود ندارد؛ تا جایی که ناشران به راحتی کتب چاپ قدیمی را با زدن برچسبی، با قیمت‌های گزاف به فروش می‌رسانند. درباره کتاب‌های چاپ جدید هم قانون خاصی وجود ندارد.

از سوی دیگر، داستان غم‌انگیزتر، تعداد زیاد رمان‌های خارجی و معروف است که با ترجمه‌‌های ضعیف و البته چاپ بی‌کیفیت روانه بازار می‌شوند. کتاب‌هایی که نه تنها شوق مخاطب به مطالعه را جلب نمی‌‌کند او را از کتاب زده کرده  و سبب دوری بیشترش از آن می‌شود. در عین حال، این‌گونه عرضه کتاب، نه تنها حیف کردن کاغذ در این وضعیت است، بلکه زمینه فعالیت برای ناشران، نویسندگان و مترجمان قوی را هم از بین می‌برد.

سهم مطالعه در جامعه ایرانی بسیار اندک است؛ حالا با گرانی کاغذ، اندک سهمی که کتاب‌خوانان به خرید کتاب اختصاص می‌دادند هم کمتر شده است و در وضعیتی که نهادهای فرهنگی برای توسعه کتاب‌خوانی تبلیغ می‌کنند، گرانی کتاب، همه رشته‌ها را پنبه خواهد کرد.