یک ویروس و  سه نکته اقتصادی

ویروس کرونا در حوزه‌های مختلف آثار زیان‌باری داشته است؛ یکی از پیامدهای عینی و ملموس آن تبعات اقتصادی است که برای بسیاری از کشورها ایجاد کرده است. از آنجا که خسارت‌های اقتصادی بلافاصله در زندگی، معیشت مردم، اشتغال، تولید و فضای کسب‌وکار خودش را نشان می‌دهد، بسیار حائز اهمیت است. اگرچه در برخی کشورها این خسارت بیشتر و در بعضی دیگر کمتر است، ولی روند رو به رشد این وضعیت برای اقتصاد جهانی سنگین خواهد بود. تاکنون آمارهایی در حد سه تریلیون دلار خسارت برای اقتصاد جهانی را برآورد کرده‌اند که رقم‌های بیشتر از این هم در بورس‌های جهانی کاهش داشته است که در این بین تجارت، صنعت توریسم، کسب‌وکارهای آنلاین و خدمات بیشترین آسیب را دیده‌اند.

نکته اول، رئیس صندوق بین‌المللی پول گفته اقتصاد چین در اثر گسترش ویروس کرونا در فصل اول سال جاری میلادی ضربه خواهد خورد؛ با توجه به اینکه چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است، این سؤال در ذهن تداعی می‌شود که این موضوع چه اثری بر روند روابط اقتصادی و تجاری دو کشور ایران و چین دارد؟ در جواب باید گفت ما اولین کشوری بودیم که موضع گرفتیم و با دولت چین همدردی کردیم، با اینکه کشور ما تحت تحریم‌های ظالمانه نظام سلطه است سه میلیون ماسک به چین فرستادیم. سخنگوی وزارت امور خارجه چین تاکنون چند بار از ملت ایران نام برده است. سفیر چین به سبب رفتاری که ایرانی‌ها کردند عکس‌العمل‌های مثبت نشان داده است. ابراز همدردی و همکاری ایران با چین در زمان شیوع ویروس کرونا از یک سو و برخورد بد سیاسی آمریکایی‌ها که وزیر بازرگانی‌شان گفته بود «این شرایط یک فرصت برای ماست» از سوی دیگر، می‌تواند بعد از غلبه و فروکش کردن کرونا یک فرصت اقتصادی برای همکاری‌های گسترده‌تر بین دو کشور را فراهم کند. برآوردهای میدانی و گزارش‌های واصله حکایت از آن دارد طی یک ماه اخیر که موضوع ویروس کرونا شیوع پیدا کرده است، قیمت نفت، فرآورده‌های نفتی، مواد پتروشیمی، مواد معدنی، مواد خام و سایر کالاهای صادراتی ایران به چین افت ۱۰ تا ۲۰ درصدی را تجربه کرده است؛ افت یادشده به این معناست که درآمدهای ارزی کشور به نوعی کاهش می‌یابد؛ برای جبران عقب‌ماندگی ۲۰ درصدی، به سبب فضای تعاملی بهتر با چین می‌توان تلاش مضاعفی کرد و در باقی‌مانده سال کسری تراز بازرگانی دو کشور را به وضعیت مطلوبی رساند.

نکته دوم، بحران ناشی از کرونا به ویژه به علت ماه پایانی سال که خرید و فروش‌ها و گردش‌های مالی بیشتری در بازار به وجود می‌آورد، شوکی را به بازار ایران وارد کرده است. آثار اولیه گسترش ویروس کرونا را عمدتاً در قالب هراس و اضطراب عمومی و افت شدید فعالیت‌های خدماتی در حمل‌ونقل، خدمات خرده‌فروشی، رستوران و هتل‌داری و خدمات گردشگری می‌بینیم. در چنین وضعیتی عادی‌سازی، اطمینان‌بخشی و هراس‌زدایی با اطلاع‌رسانی دقیق برای آحاد جامعه یکی از اصول اساسی است که از سوی متولیان هر بخش باید در دستور کار قرار گیرد تا آشتی با بازار که به دلیل ترس ایجاد شده است، به وضعیت عادی برسد.

نکته پایانی، پس از اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران، از هفت همسایه‌ای که با ایران مرز مشترک زمینی دارند، پنج همسایه، یعنی عراق، ترکیه، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان تدابیری را برای محدودیت رفت‌وآمد با ایران به اجرا گذاشتند که از بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی تا توقف پروازها به مبدأ و مقصد ایران در نوسان بوده است. از آنجاکه تجارت زمینی ایران با عراق بعد از تحریم اهمیت بیشتری پیدا کرده است، بستن مرزها یعنی کند شدن تجارت با این کشور و تأثیر آن بر اقتصاد کشور. در حقیقت بسته شدن مرز این کشورها به نوعی درآمد‌های ارزی کشور را دچار مشکل می‌کند. در این بخش دست‌اندرکاران با محوریت وزارت خارجه، برای عادی شدن روند تجاری در مرزهای مشترک با کشورهای همسایه، وارد فاز دیپلماسی همه‌جانبه شدند.