صورت‌بندی بازی جدید اروپا

طی روزهای اخیر، خصوصاً در پی پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، مقامات اروپایی از برقراری «مذاکراتی حیاتی» و «سرنوشت‌ساز» برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران سخن گفته‌اند. «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در تازه‌ترین موضع‌گیری خود تأکید کرده است ایران باید از امتیازات اقتصادی برجام بهره‌مند باشد و در عین حال، به تعهدات برجامی خود به صورت کامل عمل کند. در این میان، «بوریس جانسون» نخست‌وزیر انگلیس و «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه نیز ظاهراً ترجیح داده‌اند فعلاً در زمینه موضوعاتی مانند «جایگزینی برجام با توافق جدید» یا «مکانیسم ماشه» سخنی به میان نیاورند. فراتر از این موارد، «سرگی ریابکوف» و دیگر مقامات روسی که نقش فعالی در مذاکرات برجام ایفا می‌کنند، تأکید دارند مسکو نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از احیای تحریم‌های چندجانبه بین‌المللی علیه ایران به کار می‌گیرد؛ به عبارت بهتر، مقامات روسی بر لزوم توقف بازی خطرناک اروپاییان در ذیل بندهای 36  و 37 توافق هسته‌ای تأکید دارند.  به راستی چه اتفاق خاصی رخ داده است؟ آیا تروئیکای اروپایی تصمیم به تغییر بازی خود در قبال ایران و توافق هسته‌ای گرفته‌اند؟ مختصات بازی جدید اروپاییان در قبال برجام چگونه قابل ترسیم است؟ در این خصوص نکاتی وجود دارد که لازم است به آن توجه شود:

نخست اینکه هیچ یک از سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه، حاضر به بر هم ریختن پازل استراتژیک و مشترک ضد ایرانی خود و کاخ سفید نبوده، نیستند و نخواهند بود! «مهار همه‌جانبه ایران» استراتژی و هدفی است که دولت ترامپ (به صورت خاص) و تروئیکای اروپایی از ابتدای سال 2017 میلادی بر آن توافق کرده‌اند و همچنان در ذیل آن، مشغول مدیریت و هدایت بازی ضد ایرانی خود هستند. از سوی دیگر، ظرفیت اتحادیه اروپا در قبال برجام و حفظ توافق هسته‌ای، همچنان محدود مانده است! کماکان شرکت‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی در سرتاسر اتحادیه اروپا به دلیل ترس از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و از دست دادن بازار غرب، حاضر به سرمایه‌گذاری و همکاری با کشورمان نیستند. در این میان، ظرفیت اقتصاد دولتی کشورهای اروپایی (در حوزه تجارت خارجی) نیز به صورت بسیار محدود و ناچیز در مسیر حفظ توافق هسته‌ای با ایران به گردش در می‌آید؛ به عبارت بهتر، تنها ظرفیت باقی‌مانده نزد کشورهای اروپایی برای حفظ برجام، اقتصاد دولتی این کشورهاست که البته حداقل طی دو سال اخیر به فعالیت نرسیده است.

نکته دوم اینکه مقامات اروپایی طی روزهای اخیر تکیه و تمرکز ویژه‌ای بر «اینستکس» کرده‌‌اند و آن را ساختار و سیستمی راهگشا در مسیر اعمال تجارت محدود و کانالیزه‌شده با ایران قلمداد می‌کنند. نباید فراموش کرد که در این باره، حتی شاهد «بازطراحی فنی و اقتصادی اینستکس» از سوی تروئیکای اروپایی نیستیم، بلکه سه کشور اروپایی سعی دارند با مانور سیاسی و تبلیغاتی دوباره بر اینستکس و احیاناً ارائه وعده‌هایی در این زمینه، فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به مرحله قبل از اردیبهشت‌ماه امسال بازگردانند! تروئیکای اروپایی معتقدند که از اردیبهشت‌ماه امسال (1398) و در پی کاهش پنج‌مرحله‌ای تعهدات برجامی کشورمان، هزینه‌های حفظ توافق هسته‌ای (ولو به صورت ظاهری) نسبت به قبل افزایش یافته و اتحادیه اروپا ناچار است بخش اعظمی از این هزینه را پرداخت کند؛ با این حال مقامات اروپایی همچنان تلاش می‌کنند که تا بیشترین حد ممکن، این هزینه‌ها را کاهش دهند و حتی بخشی از آن را نیز متوجه کشورمان کنند.

نکته سوم اینکه بازی اروپاییان در قبال برجام و سخنان ایجابی آنها درباره لزوم حفظ توافق هسته‌ای با ایران، نه تنها حاکی از تغییر رویکرد استراتژیک و مبنایی آنها در برابر ایران و برجام نیست، بلکه نقطه آشکارساز «بازی تاکتیکی جدید» آنها در قبال کشورمان است. این بازی تاکتیکی باید به خوبی از سوی مسئولان حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران رصد و تحلیل شود. «پایین نگه داشتن هزینه حفظ برجام» و «سرمایه‌گذاری سیاسی‌ـ تبلیغاتی بر اینستکس»، دو مؤلفه و رکن بازی جدید اتحادیه اروپا در قبال توافق هسته‌ای با کشورمان را تشکیل می‌دهند. بدیهی است که در این بازی تاکتیکی، اتحادیه اروپا و خصوصاً تروئیکای اروپایی، کاملاً با کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا هماهنگ خواهند بود. هدف مشترک واشنگتن و اتحادیه اروپا، بازگرداندن ایران به همه تعهدات برجامی خود، آن هم با صرف کمترین هزینه ممکن است. راه خنثی‌سازی این بازی، قاطعیت در اتخاذ مواضع کشور در حوزه هسته‌ای و منطقه‌ای و متعاقباً، مطالبه بیشترین هزینه‌های ممکن از طرف مقابل (اتحادیه اروپا) است. در این صورت، چهره واقعی بازیگران اروپایی که طی روزهای اخیر زیر ماسک «دیپلماسی» و «لبخند» پنهان شده است، آشکارتر خواهد شد. نباید فرمایش‌های حکیمانه و واقع‌بینانه رهبر معظم انقلاب را درباره عدم اعتماد به بازیگران اروپایی و هم‌دستی سه کشور حقیر اروپایی با ایالات متحده در پروسه تقابل با جمهوری اسلامی ایران، به فراموشی سپرد.