حکم‌رانی و سویه‌های اعتماد ملی

اعتماد ملی یکی از اساسی‌ترین مفاهیم سیاست و جوهر رابطه ملت‌‌ـ‌دولت است. وجود یا عدم این وضعیت در روابط دولت‌ـ‌ملت‌ها نقش قابل توجهی در افزایش یا کاهش اقتدار یک نظام سیاسی دارد. این مفهوم اغلب در جوامع مختلف از سوی نیروهای منتقد حاکمیت دست‌مایه انتقاد از دولت‌ها قرار می‌گیرد؛ موضوعی که در روزهای درگیری کشور با بحران کرونا از سوی برخی نیروهای منتقد دولت نیز مد نظر قرار گرفته شده است و کم‌توجهی مردم به درخواست «ماندن در خانه» که مقامات اجرایی کشور مطالبه می‌کنند، مبنای کاهش یا افول اعتماد ملی در ایران تلقی شده است. فارغ از درست یا نادرست بودن این ادعا، آنچه در این تحلیل‌ها نادیده گرفته می‌شود، دوسویه بودن مفهوم اعتماد ملی است هر اندازه دولت و حاکمیت به مردمانش بیشتر اعتماد کند و دایره عمومیت فرصت‌های کشور را گسترش دهد، مردم نیز بیشتر با حاکمیت خود پیوند می‌یابند و اقتدار آن را می‌پذیرند.این موضوعی است که در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه که امام علی(ع) در باب چگونگی حکم‌رانی به مالک اشتر نوشته است، به آن تأکید شده: «بدان هیچ وسیله‌ای برای جلب اعتماد والی به (وفاداری) رعیت بهتر از احسان به آنها، سبک کردن هزینه‌ها بر آنان و عدم اجبارشان به کاری که وظیفه ندارند، نیست؛ بنابراین در این راه آن‌قدر بکوش تا به وفاداری رعایا درباره خود خوش‌بین شوی؛ زیرا این خوش‌بینی، خستگی و رنج فراوانی را از تو دور می‌سازد.»همین مضمون، یعنی رسیدگی به احوال عامه مردم، در بیانات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب به فراوانی تکرار شده است و معظم له در بیاناتی ذیل تشریح عناصر مکتب امام راحل و توجه ایشان به مردم‌داری، می‌گویند: «در اسلام و نظام جمهوری اسلامی، فلسفه مسئولیت پیدا کردنِ مسئولان در کشور این است که برای مردم کار کنند.»(۱۴/۳/۱۳۸۰)مردم‌داری در این فرازها به معنای سپردن بیشترین فرصت‌ها به بیشترین درصد افراد جامعه است؛ چه اینکه مخالفت با نخبه‌گرایی در عهدنامه مالک اشتر و در بیانات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب گویای همین موضوع است. این امر مهم در زمینه مشکل بزرگی که چند سال است کشور با آن درگیر است و رهبر معظم انقلاب نیز در انتخاب عناوین سال گذشته و اکنون بر آنها یعنی رونق تولید و جهش تولید، تأکید کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند یکی از موانع مهم تولید، بروکراسی اداری پیچیده و قوانین دست‌وپاگیر کسب‌وکار برای عامه مردم و در مقابل سهولت این قوانین برای افرادی است که از حمایت نخبگان قدرت برخوردارند. آن پیچیدگی و این سهولت معنایی جز برگرفتن اعتماد از عامه مردم و منحصر کردن آن به اقلیتی از نخبگان ندارد و باز در این زمینه نامه ۵۳ نهج‌البلاغه جلب اعتماد نخبگان به هزینه بی‌توجهی به عامه مردم را خطرناک می‌داند.