شش فرمان برای خانه ملت

«مجلس امید و انتظار مردم»؛ این عبارت کوتاه را می‌توان عصاره برداشت و نگاه کلی جامعه به مجلس یازدهم دانست. مجلسی که انتخابات آن در شرایطی ویژه برگزار شد و در شرایطی ویژه‌تر کار خود را آغاز کرد. مجلس شورای اسلامی اگر چه مسئولیت و ابزار اجرایی در دست ندارد، اما اختیارات و اهرم‌های آن از منظر کارکردی به گونه‌ای است که حتی می‌توان گفت تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی آن می‌تواند از نهادهای دارای قدرت اجرایی نیز بیشتر باشد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار تصویری با نمایندگان مجلس رهنمودهای مهمی را خطاب به ساکنان خانه ملت بیان فرمودند. ایشان ضمن تمجید از مجلس یازدهم، نسبت به برخی مسائل نیز هشدار دادند و از نمایندگان خواستند از همین ابتدای کار مراقب باشند در دام برخی حواشی و انحرافات نیفتند.

در این گزارش، خطوط اصلی حرکت مجلس جدید را ناظر به رهنمودها و هشدارهای رهبر معظم انقلاب بررسی می‌کنیم؛ مجلسی که ایشان آن را از قوی‌ترین و انقلابی‌ترین مجالس دوران انقلاب اسلامی خواندند. راز هجمه‌های سنگین علیه این مجلس حتی پیش از شروع به کار آن نیز شاید در همین نکته مهم نهفته باشد. مجلسی که مواضع نمایندگانش برای «بی‌بی‌سی» و «صدای آمریکا»، «ایران اینترنشنال» و... خوراک تهیه کند و نطق‌هایش با کف و سوت ضدانقلاب همراه باشد، نه تنها مورد حمله و هجمه قرار نمی‌گیرد، بلکه حمایت هم می‌شود و در مقابل، مجلسی که از آن بوی مواضع انقلابی به مشام برسد، حتی پیش از تشکیل، متهم به ناکارآمدی می‌شود و باید پاسخگوی مشکلات کشور باشد‍!

گفتنی است، به محورهای شش‌گانه زیر می‌توان موارد دیگری نیز افزود، اما به نظر می‌رسد توجه به همین موارد موجب خواهد شد مجلس یک بار دیگر به جایگاه واقعی خود، یعنی «رأس امور» بازگردد.

1-فرصت چهارساله و لزوم زمان‌بندی

یکی از مسائل مهمی که نمایندگان مجلس باید مد نظر داشته باشند، فرصت چهارساله‌ای است که مردم با رأی خود در اختیار آنها قرار داده‌اند. چهار سال از منظری بسیار کوتاه و زودگذر است و از منظری دیگری فرصتی قابل توجه. اگر عمر مجلس به روزمرگی بگذرد و برنامه و نقشه راهی وجود نداشته باشد، روزها و هفته‌ها و ماه‌ها به سرعت می‌گذرند و در چشم به‌هم‌زدنی عمر چهارساله مجلس تمام می‌شود؛ اما اگر مجلس در برنامه‌ای مدون، کارشناسی شده و دارای جدول زمانی مشخص، عزم خود را برای حل برخی از اصلی‌ترین مشکلات کشور جزم کند، چهار سال به هیچ عنوان فرصت کمی نیست. مهم‌ترین موضوع در این زمینه داشتن برنامه و جدول زمانی است. چنین برنامه‌ای به مجلس این توانایی را می‌دهد که در بازه‌های مختلف‌ـ‌ مثلاً فصلی، شش‌ماهه یا سالانه‌ـ عملکرد خود را به صورت عینی و ملموس ارزیابی کند. ارائه گزارش این ارزیابی به مردم موجب افزایش امید جامعه می‌شود و گامی در راستای آرامش‌بخشی به جامعه است؛ درست همان چیزی که دشمن در جهت معکوس آن تلاش و حرکت می‌کند.

2-جوزدگی ممنوع

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مسیر حرکت خود باید از اسیر شدن در جو و احساسات بپرهیزند. عالم سیاست عالم عقلانیت است؛ هر چقدر یک سیاستمدار و کارگزار حکومتی از این شاخص فاصله بگیرد، ارزش، اعتبار و کارآمدی خود را فروکاسته است.

عوامل متعددی می‌توانند عقلانیت یک فرد یا نهاد را دچار تزلزل کنند؛ جوسازی‌ها و جنجال‌های رسانه‌ای که سرریز آن را در میان جامعه نیز می‌توان مشاهده کرد، یکی از این عوامل است. گسترش فضای مجازی به دغدغه فوق دامن زده و آن را به خطری جدی تبدیل کرده است. گروهی اندک با انواع و اقسام روش‌های عملیات روانی حتی فنی می‌توانند خود را صدایی بزرگ یا حتی اکثریت جا بزنند و یک موضوع حاشیه‌ای و کم‌اهمیت را به مسئله اصلی کشور تبدیل کنند.

نماینده‌ای که از عمق و بصیرت کافی برخوردار نباشد و نتواند واقعیت‌های جامعه را از جوسازی‌های سطحی و زودگذر تشخیص دهد، در دام می‌افتد و از هدف و مأموریت اصلی خود دور می‌شود.

ارتباط مستمر و چهره به چهره نمایندگان با اقشار مختلف مردم و سرکشی‌های میدانی در حوزه‌های مختلف، راهی برای دسترسی مستقیم به عمق جامعه است که نمایندگان نباید از آن غفلت کنند؛ البته مرز میان رابطه مستقیم با مردم و کارهای نمایشی، خطی باریک و ظریف است که مراقب آن نیز باید بود.

3-اولویت‌ها به جای حواشی

مردم و کشور با ده‌ها، مسئله و مشکل مواجه هستند، اما وقت و توان مجلس محدود است و بی‌شک نمی‌تواند به همگی به یک‌باره و به یک اندازه توجه کند. یک مجلس هوشمند و قوی، انرژی و توان خود را هدر نمی‌دهد؛ راه هدر ندادن انرژی و استفاده بهینه از ظرفیت مجلس، اولویت‌بندی مسائل است. همگان متفق‌القول هستند که مسئله اصلی امروز کشور و جامعه، مشکلات اقتصادی و معیشتی است؛ مسئله‌ای که از فوریت بسیار زیادی برخوردار است و هرگونه تأخیر و تعلل در رسیدگی به آن خسارت‌بار است. در میان مسائل گوناگون اقتصادی نیز برخی مسائل از اهمیت و فوریت بیشتری برخوردار هستند؛ مسئله مسکن و گرانی اقلام ضروری زندگی دو نمونه از این مسائل هستند. نمایندگان در تصمیمات و اقدامات خود باید همیشه این مسائل اصلی و فوری را در نظر داشته باشند و از خود بپرسند حرکت آنها چه نسبتی با این موضوعات دارد و آیا کمکی به رفع یا کاهش مشکلات در این زمینه می‌کند؟ نگفته پیداست که توجه به حواشی و حاشیه‌سازی در این میدان، خلاف عقل و منطق است و نه تنها به حل مسائل کمکی نمی‌کند، بلکه به احتمال قوی بر عمق و گستره آنها نیز می‌افزاید. نکته مهم دیگر پیامی است که به جامعه منتقل می‌شود؛ مجلسی به دنبال حواشی، یا مجلسی در راستای حل مسائل اصلی کشور؟

4-هم‌افزایی با سایر قوا

یکی از مسائل اصلی مجلس، نحوه نگاه و تعامل با سایر قوا، به ویژه دولت است. رابطه دولت و مجلس، رابطه‌ای خاص و درهم‌تنیده‌ است. مجلس قانون‌گذار، یا به عبارت دیگر ریل‌گذار است و دولت نهادی اجرایی است که باید در این ریل حرکت کند. نبود هماهنگی و همراهی میان این دو نهاد، به اتلاف توان و وقت می‌انجامد. هماهنگی میان مجلس و دولت به معنای تبعیت 100 درصدی این دو از یکدیگر نیست. مجلس یازدهم رویکردی خاص دارد و دولت دوازدهم نیز نگاه خاص خود را دارد؛ این دو نگاه با یکدیگر متفاوت هستند، اما این تفاوت نباید به اصطکاک و درگیری منجر شود.

همانطور که رهبر معظم انقلاب نیز به صورت مبسوط از آن سخن گفتند، درگیری و واگرایی میان مجلس و دولت یک برنده و یک بازنده دارد؛ برنده این رابطه تنش‌آلود و خصمانه، دشمنان نظام و کشور خواهند بود. در شرایطی که کشور بیش از همیشه به اتحاد و انسجام نیاز دارد، مجلس و دولت در این زمینه نقشی مهم و اساسی دارند. بازنده نیز مردم هستند که ناامید می‌شوند و حس می‌کنند مسئولان به جای کمک و همراهی با هم برای حل مشکلات آنها، مشغول دعواهای خود هستند.

5-اول نظارت بر خود

نمایندگان برای آنکه بتوانند بر دیگران نظارت قوی و مؤثر داشته باشند، ابتدا باید نظارتی قوی‌تر و سخت‌تر بر خود داشته باشند. راه این موضوع نیز از طریق هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان پیش‌بینی شده است. نگاهی به عملکرد این هیئت نشان می‌دهد متأسفانه در دوره‌های پیشین، نتوانسته است آن‌گونه که باید و شاید به وظیفه خود عمل کند که همین مسئله لزوم تحول در عملکرد و سازوکار آن را نشان می‌دهد.

مجلسی می‌تواند با حریت و آزادگی بر دیگران نظارت کند که خود دچار کوچک‌ترین شائبه‌ای در زمینه انحراف نباشد. ماجرای تاج‌گردون نشان داد مجلس در این زمینه جدی است و انتظار می‌رود اعضای جدید هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان، در این زمینه قاطع‌تر از پیش عمل کنند. دام‌های پیش روی نمایندگان بسیار است و باید از آنان در مقابل وسوسه‌های کانون‌های قدرت و ثروت صیانت کرد.

6-استفاده درست از ابزار نظارت

یکی از وظایف اصلی مجلس، نظارت بر عملکرد دولت است. این نظارت از طرق ابزاری، مانند سؤال، استیضاح و تحقیق و تفحص اعمال می‌شود. نگاهی به عملکرد مجالس پیشین نشان می‌دهد متأسفانه گاهی این ابزار به انحراف کشیده شده و از آن برای تسویه حساب‌های سیاسی یا دست‌یابی به منافع گروهی حتی شخصی استفاده شده است. نمونه مشهور و اخیر آن نماینده‌ای بود که در دوره پیشین به ازای پس گرفتن امضای خود از استیضاح یک وزیر، آپارتمان دریافت کرده بود. نمایندگان باید ابزار نظارت را راهی برای تحقق اهداف اصلی کشور بدانند و آن را خرج بگومگوهای جناحی و شخصی نکنند. دولت نیز باید با دید مثبت به این موضوع نگاه کند. نظارت نه تنها مانع مدیریت نیست، بلکه یکی از ابعاد آن است. این نکته نیز گفتنی است که تعامل مجلس با دولت و سایر قوا باید بر اساس احترام و در فضایی صمیمانه و دور از توهین و تنش باشد. توهین و دشنام نه تنها موجب شنیده شدن نقد و اعتراض نمی‌شود، بلکه راه را برای فرار از پاسخگویی هموار می‌کند و در واقع کارکردی معکوس دارد.

ذره‌بین

رهبر معظم انقلاب در دیدار نمایندگان مجلس بر شش محور؛  لزوم زمان‌بندی‌ فرصت چهارساله، پرهیز از جوزدگی، توجه به اولویت‌ها به جای حواشی‌،  هم‌افزایی با سایر قوا، نظارت بر خود  و استفاده درست از ابزار نظارت تاکید کردند که می‌توان  آنها را به عنوان شش فرمان تلقی کرد.  توجه به همه این موارد مجلس یک بار دیگر به جایگاه واقعی خود، یعنی «رأس امور» باز خواهد گرداند