کابوس مجازی

طی هفته گذشته کلید واژه «چالش مومو» و اخبار مرتبط با آن به یکی از پر بازدیدترین اخبار رسانه‌های کشورمان بدل شد؛ به گونه‌ای که حتی رسانه‌های رسمی کشورمان نیز برای جذب مخاطب بیشتر هر روز بخشی از خروجی خبری خود را به انتشار اخبار و گمانه‌زنی‌های گوناگون مربوط به این مسئله اختصاص داده‌اند، با وجود این هنوز بخش قابل توجهی از افکار عمومی کشورمان به ویژه والدین دانش‌آموزان، پاسخ پرسش مهم خود، یعنی «چالش مومو چیست؟» را دریافت نکرده‌اند!

برای پاسخ به این پرسش در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که چالش مومو یک پدیده خاص و محدود به فضای مجازی کشورمان نیست و از دو سال قبل، یعنی تابستان سال 2018 این پدیده در سطح رسانه‌های جهان مطرح بوده است.

ماجرای مومو در کشورهای اروپایی از جایی شروع شد که رسانه‌های زرد این قاره در سلسله خبرها و گزارش‌هایی مدعی شدند، در پیام‌رسان واتس‌آپ یک چالش مرگبار رواج یافته و کاربرانی که از سوی یک شماره ناشناس پیام «بیا با هم بازی کنیم» را دریافت می‌کنند، هر روز با چالش‌های مختلفی روبه‌رو شده و در نهایت به خودکشی دست خواهند زد.

این قبیل ادعاها اگر چه حساسیت افکار عمومی را بر انگیخت؛ اما در عمل ادعاهای مطرح شده در رابطه با این چالش هیچ گاه مورد تأیید نهادهای رسمی قرار نگرفت؛ چرا که عمده اخبار منتشر شده در رابطه با این چالش تنها بخش کوچکی از دریای شایعات تولید شده درباره آن است. البته باید به این نکته اشاره کرد که از همان بدو مطرح شده این چالش در فضای رسانه‌ای غرب سرویس‌های امنیتی زیادی به دنبال ریشه‌یابی این چالش و کشف ماهیت واقعی آن بودند.

بر اساس این دست تحقیقات که یک نمونه آن را نشریه لوموند فرانسه به چاپ رسانده، این چالش و شایعات مربوط به آن اولین بار از آمریکای لاتین و کشور ونزوئلا سرچشمه گرفته‌اند.

بر این اساس چالش مومو اولین بار از سوی یک واینر معروف ونزوئلایی که در حوزه تهیه کلیپ‌های ترسناک و مخاطب‌پسند فعالیت داشته، به فضای مجازی معرفی شده است. این واینر در یک اقدام خلاقانه با بهره‌گیری از تصاویر یک عروسک ترسناک ژاپنی به نام «momo» یک ویدئوی ترسناک تهیه می‌کند، از قضا این ویدئو با استقبال کاربران روبه‌رو شده و به طور گسترده در فضای مجازی منتشر می‌شود، بعد از این ماجرا تصویر مومو به عنوان یک شخصیت ترسناک؛ اما محبوب به سوژه سوء استفاده تبهکاران فضای مجازی بدل می‌شود؛ به این صورت که تصویر مومو به عنوان عکس پروفایل انتخاب شده و از طریق آن به کاربران مختلف پیام‌های نامتعارفی داده می‌شود که این پیام‌ها می‌تواند در راستای سرقت اطلاعات و وادار کردن کاربران ناآگاه به انجام اقداماتی مانند ارسال عکس‌های خصوصی یا وارد کردن شماره کارت بانکی و رمز آن باشد.

البته ادعای خودکشی کودکان و نوجوانان پس از دریافت پیام‌های مومو، نخستین بار در یک روزنامه آرژانتینی مطرح شد. این روزنامه مدعی بود یک دختر 12 ساله پس از انجام چالش مومو خودکشی کرده است؛ اما تحقیقات پلیس مشخص کرد این نوجوان قربانی تعرض و تجاوز شده و هدف از ارتباط دادن چالش مومو به مرگ وی سرپوش گذاشتن بر دلیل اصلی این جنایت بوده است.

با توجه به آنچه بیان شد، مهم‌ترین تهدید چالش مومو را می‌توان ماهیت ناشناخته آن و قابلیت ویژه‌اش در برانگیختن حس کنجکاوی کودکان و نوجوانان دانست که این مسئله می‌تواند به نوبه خود زمینه سوءاستفاده تبهکاران اینترنتی از کاربران کودک و نوجوان ناآگاه را فراهم کند، لذا برای مقابله مؤثر با این تهدید نهادهای آموزشی و والدین باید در فضایی صمیمی و دوستانه هشدارهای آگاهی‌‌بخش لازم را به کودکان و نوجوانان ارائه کنند.