استعفای معاون جنجالی و امید به باز شدن گره‌ها

استعفای «رضا ملک‌‌زاده» معاون سابق تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و‌ آموزش پزشکی همزمان با اعمال محدودیت‌‌های سراسری کرونایی در کشور، رخدادی قابل تأمل بود که حواشی و واکنش‌‌های بسیاری را در پی داشت و موجب تعجب بسیاری از مردم، متخصصان و فعالان حوزه بهداشت و درمان کشور شد.

رضا ملک‌زاده که تخصص فلوشیپ گوارش و کبد خود را سال ۱۳۶۴ از‌ لندن گرفته، پیشتر در دولت مرحوم هاشمی‌رفسنجانی طی سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ وزیر بهداشت بود. ملک‌زاده در آن زمان از بانیان پیگیر و جدی کاهش فرزندآوری در کشور به شمار می‌آمد تا جایی که اعلام کرده بود: «امتیازات دولتی و کوپن به فرزندان چهارم به بعد که در سال 1371 متولد می‌شوند، تعلق نخواهد گرفت.» با روی کار آمدن دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲ ملک‌زاده با حکم «سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی» وزیر بهداشت وقت، به عنوان معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت مشغول به کار شد و بعدها در دولت دوازدهم نیز حتی زمانی که سعید نمکی جایگزین هاشمی شد، همچنان به فعالیت در این سمت ادامه داد.

اما آنچه باعث شد موضوع استعفای ملک‌زاده از معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت جنجالی‌‌ شود، نامه‌‌ای بود که او همزمان با اجرای محدودیت‌‌های کرونایی در کشور، به وزیر بهداشت نوشت و به مواردی تحت عنوان دلایل استعفای خود اشاره کرد. وی در این نامه ضمن غلط و پرنقص خواندن مدیریت کرونا در کشور، وضعیت کنونی را نتیجه عدم مشورت‌پذیری وزیر بهداشت و بی‌توجهی وی به هشدارهای متخصصان دانست.

در نامه استعفای ملک‌زاده که با لحنی بسیار تند خطاب به نمکی نوشته شده، شاهد حمله به وزیر بهداشت به دلیل توجه ویژه وزیر نسبت به استفاده از شیوه‌های طب سنتی در درمان کرونا هستیم.

اظهارات ملک‌زاده در نامه استعفایش در حالی مطرح شد که اسفند سال گذشته و همزمان با شیوع کرونا در کشور، وزیر بهداشت وظیفه بررسی مواردی از قبیل شیوع بیماری، اثربخشی رژیم‌های دارویی، بررسی روند اپیدمیولوژیک بیماری و... را به وی محول کرده بود.

نامه استعفای ملک‌‌زاده که نوعی بهانه برای فرار از مسئولیت او بود، با واکنش‌‌های زیادی روبه‌رو و موجب شد ابهاماتی درباره وی مطرح شود؛ از جمله ابهاماتی که مطرح شد بحث «تعارض منافع» ملک‌‌زاده بود که در چند سال اخیر، مسئولیت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت را عهده‌‌دار بود؛ یکی از مصادیق تعارض منافع وی، فعالیتش به‌عنوان عضو هیئت مدیره شرکت ساسان البرز طب و همچنین ریاست هیئت مدیره شرکت روژان دارو (تولیدکننده داروی سووداک) است. سووداک یکی از داروهایی است که طی چند ماه گذشته با عنوان «داروی مؤثر در درمان کرونا» به وفور در سطح داروخانه‌های کشور و همچنین بیمارستان‌ها یافت می‌شود.

گفتنی است، نمکی یک‌ روز‌ قبل‌ از استعفای ملک‌زاده در جلسه ستاد دانشگاهی کووید۱۹ در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان گلایه‌هایی به روند تحقیقات در زمینه ویروس کرونا مطرح کرده و گفته بود: «۹۸ درصد از تحقیقات در نظام سلامت، صرف انتشار مقالات در مجلات می‌شود که به کار نمی‌آید. نامه بنده به دکتر ملک‌زاده در روزهای نخست شیوع کرونا در کشور را مشاهده کنید که ۱۰ آیتم تعیین شد، اما یکی از آنها تاکنون جواب نداده است.» وزیر بهداشت در این نامه حداقل به ۱۳ مورد تحقیق در زمینه کووید۱۹ و آثار آن در کشور اشاره کرده و از این مسئله گلایه کرد.

پس از استعفای ملک‌زاده، بسیج دانشجویی تعدادی از دانشگاه‌‌های علوم پزشکی کشور بیانیه‌‌ای صادر کردند و چند سؤال اساسی را از معاون مستعفی وزیر بهداشت پرسیدند. در متن این بیانیه آمده است: «تأسیس شرکت دارویی و تصدی سمت ریاست هیئت مدیره آن، هم‌زمان با حضور در سمت معاونت وزیر و تجویز برخی داروهای بی‌تأثیر برای درمان کرونا از ابهاماتی است که پاسخ ملک‌‌زاده را می‌طلبد.»

در همین زمینه «زهره الهیان» نماینده مجلس به صبح‌ صادق گفت: «نامه استعفای معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در حالی رسانه‌ای شد که مجلس نسبت به عملکرد ایشان خصوصا در زمان پاندمی کرونا در کشور، انتقاد جدی داشت.»

وی با بیان اینکه این گونه رفتارهای شتاب‌زده و هیجانی از سوی شخصیت‌های علمی کشور به هیچ وجه انتظار نمی‌رود، تصریح کرد: «در شرایط بحرانی کرونا، بیش از آنکه در مسیر تلاش وزارت بهداشت، کارشکنی صورت بگیرد باید به شخص وزیر بهداشت و معاونان ایشان کمک شود تا با اراده و عزم جدی و با مشارکت نخبگان، بتوانند هرچه سریع‌تر، وضعیت بحرانی موجود را سر و سامان ببخشند.»

الهیان با بیان اینکه استعفای ملک‌‌زاده و نامه تند او به وزیر بهداشت، نوعی فرار به جلو و شانه خالی کردن از مسئولیت است، عنوان کرد: «معاون مستعفی وزیر بهداشت باید نسبت به اقدامات انجام‌شده گذشته خود، بالاخص در هشت ماه اخیر پاسخگو باشد.»

کلام آخر آنکه اگرچه در اوج محدودیت‌های سخت کرونایی در کشور، این استعفا ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد؛ اما باید امیدوار بود که با رفتن ملک‌زاده بخشی از گره کور مبارزه با کرونا که در مهم‌ترین حوزه آن، یعنی تحقیقات، با عملکردی ضعیف صدای وزیر بهداشت را هم درآورده بود، باز شود.