انقلاب با ایران چه کرد؟/ قدرت اول منطقه

سالروز پیروزی انقلاب اسلامی زمان مناسبی است برای بازگو کردن گوشه‌ای از دستاوردهای انقلاب اسلامی. اگرچه دستاوردهای انقلاب اسلامی در شرایطی که حجم دشمنی علیه انقلاب ایران به هیچ وجه ممکن قابل مقایسه با سایر انقلاب‌ها و کشورها نیست، با یک نوشته قابل بیان نیست؛ اما در اینجا تنها به بخشی از آن دستاوردها اشاره می‌شود. بی‌شک انقلاب اسلامی ایران پدیده‌ای نوظهور در قرن حاضر است. انقلابی غایت‌گرا، آرمان‌گرا و اسلام‌گرای جهان شمول که در دل جهان اسلام به رهبری امام خمینی(ره) هدایت شد و تحولی شگرف در عرصه روابط بین‌الملل و در معادلات سیاسی دولت‌های جهان پدید آورد.

تأسیس حکومت اسلامی: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در دل انقلاب رخ داد، تشکیل حکومت اسلامی بود. اتفاقی که تا سال 1357 در هیچ جای دنیا رخ نداده بود. گفتمان اسلام سیاسی در زمانی مطرح شد که دین به شدت مورد هجمه قرار گرفته بود. در واقع در دنیای لائیسم و سکولاریسم، دین از سیاست جدا تصور می‌شد و سیاست‌مدارن دنیا نیز با اعتقاد به دخالت نکردن دین در سیاست راه هر گونه اظهار نظر دینی در سیاست را بسته بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جهانیان به این نتیجه رسیدند که دین (اسلام)، نه تنها می‌تواند در سیاست دخالت کند که خود برنامه‌های مهم و دقیقی نیز در زمینه سیاست و حمکرانی دارد. نظریه سیاسی ولایت فقیه به نظام سیاسی، به منزله طرح نوین در مجموعه نظام‌های بین‌المللی در واقع کشیدن خط بطلان بر تئوری پوچ جدایی دین از سیاست و نظریه سکولاریسم بود.

روژه گارودی، اندیشمند فرانسوی در این زمینه می‌گوید: «انقلاب اسلامی دارای معنای جدیدی بود که نه تنها حکومت سیاسی، اجتماعی و استعماری را سرنگون کرد، بلکه مهم‌تر از این تمدن و جهان‌بینی خاصی را که در مقابل دین علم شده بود، واژگون ساخت.» از این رو پیروزی انقلاب اسلامی خود دریچه‌ای جدید به روی اندیشمندان و صاحب‌نظران سیاست باز کرد و این اندیشه را که دین نباید در سیاست دخالت کند، به چالش کشاند. در واقع پیروزی انقلاب اسلامی نشان داد، برنامه الگوی دین برای زندگی نه تنها به پایان راه خود نرسیده است، بلکه اسلام می‌تواند به عنوان یک نظام سیاسی در جهان قد علم کند و برای حکومت مبتنی بر احکام الهی برنامه عملی دقیقی نیز ارائه دهد.

الگو بودن انقلاب اسلامی برای مسلمانان: تبلیغ گسترده غرب سبب شده بود که مسلمانان خود را ضعیف قلمداد کنند. در واقع هویت اسلام در بین کشورهای اسلامی ارزش خود را از دست داده بود. با پیروزی انقلاب اسلامی، نور امید در جهان اسلام زنده شد. به نوشته هفته‌نامه آلمانی اشپیگل، انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) حیات تازه‌ای به مسلمانان در سراسر جهان بخشید و اسلام مبارزترین مذهب دنیا با انرژی انقلاب خود 1/2 میلیارد مسلمان را برانگیخت و آنان را برای تشکیل حکومت‌‌ الله در زمین به حرکت درآورد.

میشل جانسون در مقاله‌ای در نشریه «ژئوپولیتیکان استراتژیک» می‌نویسد: «جامعه مسلمین (پس از انقلاب ایران) از حالت ضعف و ناتوانی خود خارج شد و به یک قدرت تبدیل شد.»

نکته بعدی این است که تا قبل از انقلاب اسلامی بیشتر حرکت‌های اسلامی خاموش بود؛ ولی با پیروزی انقلاب اسلامی حرکت‌های اسلامی جان دوباره گرفت. پیش از آن گروه‌هایی، مانند اخوان‌المسلمین و گروه‌های انشعابی آن در جهان عرب و در مصر وجود داشتند، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در کشورهایی چون تونس، الجزایر، فلسطین، عراق، لبنان، عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، مراکش، مالزی، اندونزی، و حتی در پاکستان گروه‌های سیاسی تازه‌ای با خط و روش و ایدئولوژی اسلام‌‌گرایانه شکل گرفتند. در این میان، فعالیت گروه‌های اسلامی در کشورهایی چون مصر، سوریه و سودان تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران شدت بیشتری یافت. در لبنان که بیش از هر کشوری تحت تأثیر نهضت امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی قرار گرفته، جنبش‌های شیعی اَمل، اَمل اسلامی و حزب‌الله و گروه سنی جنبش توحید اسلامی تحت تأثیر نهضت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی رشد کرده یا تأسیس شدند. در عراق نیز فعالیت حزب الدعوه الاسلامی که از حمایت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر برخوردار بود، در اثر وقوع انقلاب اسلامی گسترش یافت. در فلسطین نیز دو گروه اصلی جهاد اسلامی و سازمان مقاومت اسلامی یا حماس متأثر نهضت امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت. در افغانستان به دلیل اشتراک زبانی، همجواری و فرهنگی اثربخشی انقلاب اسلامی نیز آغاز شد و در مقاومت مردم دربرابر کودتای کمونیستی طرفدار شوروی نمود کاملی یافت، در زمان اشغال افغانستان به دست ارتش سرخ شوروی نیز گروه‌های شیعه و سنی یعنی مجاهدین افغانی از انقلاب اسلامی تأثیر می‌گرفتند. در پاکستان نیز پیروزی انقلاب اسلامی ایران باعث ارتقای سطح فکری و بینش سیاسی نسل جوان شیعی شد.

«ابا آبان» نظریه‌پرداز صهیونیستی و وزیر خارجه وقت رژیم صهیونیستی می‌گوید: «انقلاب اسلامی، کوته‌اندیشی نیست؛ بلکه فصل جدیدی در تاریخ ایده است. من احساس می‌کنم این ایده در منطقه خاورمیانه شیوع یافته و پیروزی انقلاب اسلامی بیانگر این پدیده‌هاست.»

انقلاب اسلامی الگوی جهانیان برای مبارزه: پروفسور جیمز بیل، محقق آمریکایی در این خصوص می‌گوید: «موجی از هیجان توده‌ای، اسلام را فراگرفته است، از یوگسلاوی و مراکش تا اندونزی و مالزی و فیلیپین در شرق، این اسلام نوظهور که به لحاظ ایدئولوژیک منسجم است، در انقلاب 1979 ایران، در اشغال مسجد الحرام در مکه، ترور انور سادات در نوامبر 1981، در مقاومت لبنان و... انعکاس یافت. این نیروی توده‌ای که غالباً به عنوان اسلام بنیادگرا توصیف می‌شود، از مرزهای جغرافیایی گذشته، ایدئولوژی سیاسی و رژیم‌های ملی را نیز فراگرفته است.»

هربر، روزنامه‌نگار سوئیسی درباره تأثیر انقلاب اسلامی و شعار حمایت از مستضعفین می‌نویسد: «به دنبال انقلاب اسلامی، آمریکای لاتین شاهد ده‌ها کشیش بود که با انتقاد از پاپ خواستار تجدید نظر در آیین کلیسای واتیکان بودند.» اوج چنین روندی در احیای مسیحیت سیاسی در نیکاراگوئه خود را نشان داد. چند سال پس از انقلاب نیز صدها کتاب در مورد نقش مذهبی در صحنه سیاست و اجتماعی نوشته شد و بسیاری از دانشگاه‌ها درباره مذهب تحقیق کردند.

فروپاشی نظام دوقطبی: انقلاب اسلامی ایران به مثابه یک انقلاب بزرگ در تحولات نظام بین‌الملل اثرگذار بوده است. انقلاب اسلامی ایران در یک نظام بین‌الملل دوقطبی مبتنی بر جنگ سرد روی داد که در آن ایران از اعضای حساس اردوگاه غرب به سرکردگی ایالات متحده به شمار می‌آمد. اولین منازعه جنگ سرد بین ابرقدرت‌ها بر سر موضع ایران اتفاق افتاد و ایران به عنوان عضو مرکزی پیمان مرکزی سنتو، حلقه وصل دو پیمان نظامی دیگر غرب، یعنی ناتو و سیتو در برابر شرق به حساب می آمد. با پیروزی انقلاب اسلامی کمربند امنیتی‌ـ نظامی غرب در برابر شرق فرو پاشید، دکترین دو ستونه نیکسون در خاورمیانه فرو ریخت و محور اصلی سیاست آمریکا در منطقه، یعنی رژیم صهیونیستی مورد تهدید جدی واقع شد. انقلاب اسلامی از اردوگاه غرب خارج شد؛ ولی به اردوگاه شرق نپیوست، باعث تحکیم و تقویت جنبش عدم تعهد و شکل‌گیری عدم تعهد واقعی شد، ایده بلوک اسلامی مستقل را مطرح کرد، الگوی جدیدی برای انقلاب در کشورهای جهان سوم ارائه کرد و عملاً دو قطبی را به چالش کشید.

تبدیل شدن ایران به قدرت برتر در منطقه: یکی از دستاوردهای مهمی که امروز بعد از چهار دهه از آن صحبت می‌شود، تبدیل شدن جمهوری اسلامی ایران به قدرت اول منطقه است. جمهوری اسلامی ایران در سایه انقلاب اسلامی، هر روز نسبت به دیروز قدرتمندتر می‌شود. پین هاس اینباری، تحلیلگر مرکز «جروزالم» در رژیم صهیونیستی، از احتمال تبدیل شدن ایران به یک ابرقدرت سخن می‌گوید. راشل آوراهام، سردبیر «جروزالم آنلاین» نیز می‌گوید: «ایران سلطان جدید خاورمیانه است.» سناتور راند پال، نامزد سابق جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، معتقد است: «ایران در سراسر منطقه نفوذ و هژمونی دارد.» یوشکا فیشر وزیر خارجه اسبق آلمان ایران را «بزرگ‌ترین برنده‌ رقابت برای گستره‌ نفوذ در منطقه غرب‌ آسیا می‌داند.» کیسینجر از «شکل‌گیری امپراتوری ایران در منطقه‌ غرب‌ آسیا» می‌گوید و برژینسکی اعتبار و نفوذ ایران در منطقه را بسیار بیشتر و قوی‌تر از دوره پهلوی می‌داند. بنابر این تبدیل شدن ایران به یک قدرت منطقه‌ای موضوعی است که با پیروزی انقلاب اسلامی حاصل شده است.