فارین پالیسی: بایدن دین خود به برجام را ادا نکرد

«کالوم لينچ» خبرنگار نشريه «فارين پاليسي» در سازمان ملل در يادداشتي نوشت، «جو بايدن» رئيس جمهور آمريکا ظرف حدود دو ماهي که وارد کاخ سفيد شده، درخواست اروپايي‌ها براي کاهش تحريم‌هاي ايران را رد کرده و فرصت خوبي را براي احياي برجام به هدر داده است.
لينچ به نقل از دو ديپلمات اروپايي که نمي‌خواستند نامشان فاش شود نوشت، از همان ماه ژانويه که بايدن سکان دولت آمريکا را در دست گرفت، ديپلمات‌هايي از انگليس، فرانسه و آلمان برنامه‌اي براي احياي توافق هسته‌اي با ايران را به کاخ سفيد ارائه کردند. در اين برنامه از دولت بايدن خواسته شده بود، تحريم‌هايي که پس از انعقاد برجام، از سوي دولت «باراک اوباما» رئيس جمهور اسبق آمريکا تعليق شده و «دونالد ترامپ» رئيس جمهور سابق اين کشور آن‌ها را برگردانده بود، بار ديگر برداشته شود.

به گفته اين ديپلمات‌هاي اروپايي، هدف از اين برنامه، نزديک کردن آمريکا به پايبندي به تعهدات خود در توافق هسته‌اي بود که از آن خارج شده بود. از سوي ديگر اين برنامه قصد داشت ايران را به عمل متقابل در راستاي پايبندي به برجام ترغيب کند. اروپايي‌ها به اين نتيجه رسيدند که بايدن مي‌تواند برخي تدابير اتخاذ شده عليه ايران در دوره ترامپ را حفظ کند تا همچنان اهرم فشاري را براي پيشبرد مسائل ديگر به خصوص برنامه موشک بالستيک ايران و حمايت تهران از متحدان شبه‌نطامي در منطقه، در اختيار داشته باشد.

لينچ به نقل از «ژرارد آرود» سفير سابق فرانسه در آمريکا و يکي از مذاکره‌کنندگان کليدي در توافق هسته‌اي با ايران مي‌نويسد: «توصيه اروپايي‌ها به آمريکا اين بود که اين کار را سريع و فوري انجام دهد زيرا تمام سيگنال‌هايي که از طرف ايراني دريافت مي‌کردند اين بود که به محض بازگشت آمريکا [به توافق هسته‌اي]، ما نيز به آن بازمي‌گرديم. بهترين کار اين بود که [بايدن] با يک دستور اجرايي [به برجام] برگردد اما آن‌ها اين کار را انجام ندادند».

اين يادداشت به نقل از آرود مي‌افزايد، اکنون با توجه به افزايش مخالفت‌هاي داخلي در آمريکا با معاهده‌اي که پول بيشتري در اختيار ايران قرار دهد و محدوديتي براي برنامه موشک‌هاي بالستيک و متحدان منطقه‌اي ايران ايجاد نکند، رسيدن به توافق ممکن است دست نيافتي باشد. او در ادامه گفت: «ممکن است اين مسئله پيچيده شود. ممکن است ماه‌ها به طول انجامد و در نهايت با شکست مواجه شود».

لينچ در ادامه مي‌نويسد، بايدن به‌جاي بازگشت به برجام، اصرار کرد که ايران بايد گام اول را بردارد و فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را که در پاسخ به خروج ترامپ از برجام از سر گرفته است، معکوس کند. اين اظهارات موجب شد اروپايي‌ها دريابند بايدن با همان سرعتي که در کمپين انتخالاتي خود وعده داده بود به برجام بازنخواهد گشت. همچنين اين تصميم بايدن اين نگراني را در ميان ديپلمات‌هاي اروپايي ايجاد کرد که پس از تلاشي که براي حفظ برجام پس از خروج ترامپ اتخاذ کردند، دولت جديد آمريکا اين بار با احتياط و تأخير و انفعال آينده اين توافق را به خطر اندازد.

در اين يادداشت آمده است: «کاخ سفيد ظرف ماه‌هاي اخير در برابر تشديد تقاضاي اروپايي‌ها براي برداشتن تحريم‌هاي اعمال شده بر روي کالا‌هاي بشردوستانه و آزادسازي منابع مالي ايران در بانک‌هاي خارجي به‌عنوان اقدامي براي جلب اعتماد تهران مقامت کرده است و اصرار دارد که ابتدا تهران بايد از اقدامات ناقض توافق سال ۲۰۱۵ از جمله غني‌سازي اورانيوم با خلوص بالاتر بازگردد».

لينچ نوشت: «اروپايي‌ها همچنين از واشنگتن درخواست کردند معافيت‌هايي تحريمي را برقرار سازد که به دولت‌هاي خارجي اجازه دهد در برنامه‌ هسته‌اي صلح‌آميز ايران مشارکت کنند. اين تمهيدات يکي از قسمت‌هاي اساسي توافق ۲۰۱۵ با هدف محدود کردن برنامه هسته‌اي ايران از جمله بازطراحي رآکتور آب سنگين اراک جهت تضمين عدم استفاده از آن براي ساخت پلوتونيوم بود. ايران به نوبه خود [در واکنش به تصميمات بايدن اعلام کرد] از شرکت در گفت‌وگو با امضاکنندگان توافق هسته‌اي تا زماني که آمريکا تحريم‌ها را لغو نکند، امتناع خواهد کرد».

وي در ادامه نوشت: «يکي از مقامات ارشد دولت بايدن گفته است که اروپايي‌ها هرگز اين پيشنهاد را مطرح نکردند که ايالات متحده بدون برداشتن گام متقابل از سوي ايران، به تمام تعهداتش ذيل معاهده هسته‌اي بازگردد و حتي چين و روسيه که از امضاکنندگان آن هستند نوعي از بازگشت هماهنگ به تعهدات اين توافق را مطرح کرده‌اند».

لينچ به نقل از اين مقام ارشد دولت بايدن که نمي‌خواست نامش فاش شود نوشت: «اما اين صحت دارد که برخي اروپايي‌ها اين احساس را داشتند که ما بايد گام‌هاي اول را برداريم. اروپايي‌ها، روس‌ها و چيني‌ها همگي اين احساس را داشتند که آمريکا ابتدا از اين توافق خارج شده و بايد اولين گام را بردارد. فکر مي‌کنم منصفانه باشد که بگويم برخي اروپايي‌ها معتقد بودند موضع‌گيري زودهنگام ما مي‌تواند لحن متفاوتي را ايجاد کند. اين کار مي‌توانست چاره‌ساز باشد و ممکن بود نباشد. آنچه ما به اروپايي‌ها گفتيم اين بود که ما آماده برداشتن برخي گام‌ها هستيم اما نه به‌صورت يکجانبه».

در اين يادداشت آمده است: «اگر اروپايي‌ها انتظار اقدام سريع در قبال تحريم‌ها را داشتند به اين خاطر بود که بايدن آن را در کمپين‌هاي انتخاباتي خود وعده داده بود. اما اروپايي‌ها مخالفت‌ سياسي داخلي گسترده دربرابر اين توافق را که از سوي دو قانون‌گذار قدرتمند دموکرات و جمهوري‌خواه، باب منندز رئيس کميته روابط خارجي سنا و ليندسي گراهام رهبري مي‌شود دستکم گرفته بودند. آن‌ها در نامه‌اي از بايدن خواسته‌اند با متحدان کليدي آمريکا از جمله منتقدان توافق هسته‌اي در اسرائيل و کشورهاي حاشيه خليج [فارس] همکاري کرده و توافقي جديد را دنبال کند که نه‌تنها چشم‌انداز دستيابي ايران به بمب اتمي را محدود کند بلکه توان اين کشور در بي‌ثبات کردن منطقه و پيشبرد برنامه موشک بالستيک را نيز در نظر گيرد».

لينچ به نقل از اين نامه که علاوه بر منندز و گراهام به امضاي ۴۱ سناتور جمهوري‌خواه و دموکرات ديگر نيز رسيده است نوشت: «بايد با اين واقعيت روبه‌رو شويم که ايران فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را در مقياسي نگران‌کننده شتاب بخشيده است از جمله اينکه تحقيقات درباره ساخت سانتريفيوژ را افزايش داده و توليد اورانيوم با غناي بيست درصد را آغاز کرده است. ايران با صادرات تسليحاتي نظير موشک‌هاي بسيار دقيق، حمايت از شبه‌نطاميان شيعه که نظاميان آمريکايي را هدف قرار مي‌دهد و حمايت از سازمان‌هاي تروريستي و ديگر عاملان خرابکار در سرتاسر منطقه، همچنان تهديدي براي آمريکا و امنيت جهان محسوب مي‌شود».

او در ادامه اين يادداشت مي‌نويسد: «بحث بر سر ارتباط مجدد با ايران شکافي را در ميان دموکرات‌ها ايجاد کرده است. يک دستيار کنگره آمريکا که نمي‌خواست نامش فاش شود گفت، با وجود اينکه ديدگاه‌هاي افراطي منندز خارج از چارچوب‌هاي حزبي و خواست اکثريت رأي‌دهندگان که ديپلماسي را به جنگ ترجيح مي‌دهند قرار دارد، [دموکرات‌هاي] ترقي‌خواه نگران هستند که کاخ سفيد زير بار فشار سياسي او برود. اين [موضع]  نوعي محاسبه سياسي است. از آن هم بدتر است، اين يک محاسبه سياسي اشتباه است».

لينچ مي‌افزايد: «اين دستيار کنگره ابراز نگراني کرد ممکن است بايدن همين حالا فرصت عمل کردن به قول خود براي بازگشت به برجام را از دست داده باشد: "اين يکي از تعهدات واضح بايدن است. بايدن به‌عنوان يک نامزد رياست جمهوري از نياز مبرم درخصوص بازگشت به برجام سخن گفت. اين اضطرار لعنتي را احساس نمي‌کنم. بايد آن را ظرف يکي دو روز انجام مي‌دادند. در عوض نظاره‌گر اين هستيم که فرصت ديپلماسي در حال از دست رفتن است و احتمال درگيري بيشتر در حال افزايش است"».

اين يادداشت به نقل از «هنري رُم» تحليل‌گر انديشکده گروه اوراسيا مي‌نويسد اگر بايدن سريع‌تر اقدام مي‌کرد نيز محافظه‌کاران در دولت ايران قوياً با بازگشت به اين توافق مخالفت مي‌کردند. به عقيده رم با اينکه رسيدن به توافق تا قبل از انتخابات رياست جمهوري ايران بعيد به نظر مي‌رسد، طرف‌هاي برجام تا پايان سال جاري ميلادي به پايبندي نسبت به آن بازخواهند گشت.

لينچ با اشاره به مخالفت برخي کشورهاي منطقه و حاميان آن‌ها در آمريکا، به نقل از «مارک ليال گرانت» مشاور امنيت ملي سابق انگليس نوشت: «اين کار هرگز قرار نبوده آسان باشد. درست است که مخالفان [برجام] توانستند فرصت کافي براي بسيج شدن را پيدا کنند اما اين مخالفت‌ها هميشه وجود داشته است. اگر آمريکايي‌ها بخواهند توافق کنند فکر نمي‌کنم مخالفت ديگران در منطقه، مسئله‌اي باشد. اين [مخالفت‌ها] چالش محسوب مي‌شوند اما غير قابل غلبه نيستند. اروپايي‌ها براي حفظ حيات برجام در دوره ترامپ و حتي با وجود خروج ايران از مسير،کار خود را درست انجام دادند. افزايش تعداد سانتريفيوژها و ميزان غني‌سازي توسط ايران قابل بازگشت است».

در اين يادداشت به نقل از «رابرت مالي» نماينده ويژه آمريکا در امور ايران آمده است: «فشار حداکثري شکست خورده است و براي آمريکا، ايران و منطقه بد بود. آنچه مي‌خواهيم انجام دهيم اين است که در موضعي قرار گيريم که آمريکا بتواند دوباره تحريم‌ها را بردارد و ايران به پايبندي نسبت به تعهداتش ذيل اين توافق بازگردد».

لينچ در انتهاي يادداشت خود در پاسخ به مالي مي‌نويسد: «اما بسياري از حاميان توافق هسته‌اي از جمله برخي مقامات اروپايي باور دارند که دولت بايدن بايد دِين خود نسبت به نقش آمريکا تضعيف اين توافق را ادا کند، هرچند اين آسيب‌ها توسط دولت قبلي ايجاد شده باشند».