تدبیر انتخاباتی صفتی اسلامی و الهی

یک مرحله دیگر از انتخابات در جمهوری اسلامی هم تمام شد و این حضور مردم به فضل الهی رشد و بالندگی سیاسی، اجتماعی و خصوصاً همدلی و مودت را به‌دنبال خواهد داشت. انتخابات فلسفه‌ای دارد که هر عقل سلیمی به راحتی آن ‌را می‌پذیرد. یکی از دلایل این نوع انتخاب، نگاه به آینده و تصمیم‌گیری برای آینده است؛ یعنی اقدام در یک روز و به‌جریان انداختن یک فکر و هدف برای مدتی طولانی‌.

البته برخی افراد در طول هر انتخاباتی اشکالاتی به اصل وجود و عدم وجود رأی‌گیری در اسلام وارد می‌کنند که بیشتر به انکار عقل شباهت دارد تا یافتن حقیقت؛ زیرا همه می‌دانند اسلام هر امر عقلانی را تأیید می‌کند و هر موضوع غیرعقلانی را مردود می‌شمارد. دین اسلام نگاه به آینده و برنامه‌ریزی برای آینده را در زمان حال، یک اصل عقلانی می‌داند و آن ‌را «تدبیر» می‌نامد.

تدبیر به‌قدری مهم است که خداوند در قرآن به آن قسم خورده و در آیه 5 سوره مبارکه نازعات فرموده است: «فَالْمُدَبِّراتِ أَمْراً»؛ و سوگند به آنها كه تدبير كارها مى‌كنند. خداوند با ذکر چند آیه در قرآن، انسان را به تدبیر فرامی‌خواند تا با نگاه به گذشته و حال خود برای آینده تصمیم صحیح بگیرد. اهل بیت(ع) در احادیث بسیار زیادی درباره تدبیر داشتن در زندگی تذکر داده‌اند. پیامبر بزرگوار اسلام(ص) می‌فرماید: «هیچ عقلی همانند تدبیر نیست.»(وسائل‌الشیعة، ج12، ص39) صفت «مدبّر» یک صفت خدایی بوده و فعلی است مخصوص خداوند، پس کسی که اهل تدبیر امور است، عملی الهی انجام می‌دهد. خداوند انسان را اهل تدبیر آفریده است تا بتواند در زندگی از آن برای رشد اخلاقی، معنوی و مادی بهره‌ بگیرد. پس اینکه هر انسانی برای آینده خود به یک انتخاب متوسل شود، امری الهی است و نشان فراوانی عقل.

امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: «أدَلُّ شَيءٍ عَلى غَزارَةِ العَقلِ حُسنُ التَّدبيرِ»؛ بهترين دليل بر فراوانى عقل، حسن تدبير است. (ميزان‌الحكمه، ج7، ص544) مردم جهان برای اداره امور جامعه کسی را می‌خواهند که بتوانند با استفاده از بهترین روش‌ها و عمل به آن با بهترین شیوه امور آینده کشور و زندگی‌شان را مدبرانه پیش ببرد و آسایش و آرامش بیشتری برای آنها ایجاد کند.

به‌عبارتی، تدبیر مردم در یک روز به تدبیر افرادی در مدتی طولانی متصل می‌شود؛ یعنی پس از انتخابات کسانی که انتخاب می‌شوند باید هم برای خود و هم برای مردم کشور خود بهترین تدبیر را به‌کار ببندند. کسانی که قصد دارند تدبیر امور را در دست بگیرند، دربارۀ معنویاتی که می‌تواند زندگی مردم را الهی کند هم باید برنامه داشته باشند. متأسفانه بحث‌های انتخاباتی همیشه از مسائل معنوی خالی است و کسانی که خود را مدبر امور معرفی می‌کنند، به هویت معنوی، معرفتی و روانی مردم کمتر توجه می‌کنند. سمت‌وسوی اظهارات، سخنان و برنامه‌ها اخلاق جامعه را دربرنمی‌گیرد و به روح افراد، اخلاق و معنویات آنها توجه خاصی نمی‌شود.

مسلم است که هر انسانی در ورای رفتار خود یک استدلال معنوی و اخلاقی دارد که اگر آن استدلال چینش درستی نداشته باشد، رفتار و زندگی گذشته، حال و آینده او دچار دگرگونی و تلاطم می‌شود و گاهی آن را نابود می‌کند.

بنابراین یک مسئول باید ابتدا زیرساخت‌های ذهنی مردم را بشناسد، بعد برنامه بریزد و اجرا کند. قبل از هر تصمیم و عملی باید به اندیشه‌ها، انگیزه‌ها، انگیزش‌ها، خواست‌ها و روحیات مردم توجه شود. مردم با سخن مسئولان برای زندگی خود برنامه می‌ریزند، تدبیر می‌کنند و در آن جهت حرکت می‌کنند.

برای نمونه، مسئولان نباید سخن و رفتاری داشته باشند که مردم را ناامید و مأیوس کند یا هیجان در آنها ایجاد کند و ایشان را عصبانی کند؛ زیرا هر یک از این تغییرات روحی می‌تواند در تدبیر زندگی‌شان اثر مستقیم داشته باشد و آینده آنها را به‌خطر بیندازد. از مهم‌ترین تذکرات امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر درباره مسائل معنوی است. هنگامی که مالک برای ولایت مصر مأمور می‌شود، حضرت علی(ع) او را به کنترل نفس خود، مهربانی با مردم، عفو و بخشش خطاکاران، توجه اکید به نگاه مردم و ذهنیت مردم از مسئولان قبلی، میانه‌روی، عدالت، کسب خشنودی مردم، توجه به اطرافیان، پوشیدن خطای افراد، تجسس نکردن در زندگی مردم، احترام به آنها و... فرمان می‌دهند.

بسیاری از اتفاقات و تحولات در جامعه قابل مشاهده نیست و در آمار نمی‌آید، اما اثر زیادی در رشد و عدم رشد جامعه دارد. ضمن آنکه مردم باید از نگاه مسئولان اطمینان حاصل کنند و باور داشته باشند که یک مسئول آنها را دوست می‌دارد و برای زندگی راحت آنها تلاش می‌کند، به آنها اهمیت می‌دهد و آینده‌ای روشن برای ایشان در نظر دارد. یک مسئول نباید پس از رسیدن به قدرت فکرش، نگاهش و رفتارش تغییر کند که اگر این اتفاق بیفتد، نشان از بی‌ثباتی و ضعف عقل و سستی نفس دارد. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: «انسان در سه جا عوض مى‌شود: نزديكى به شاهان، زمامدارى و توانگر شدن بعد از نادارى؛ هر كه در اين سه‌جا عوض نشود، از خردى استوار و خويى راست و درست برخوردار است.» (همان، ح۱۳۶۸۰)