موضع حکیمانه در قبال تحولات افغانستان

در نخستین دیدار هیئت دولت سیزدهم با رهبر معظم انقلاب، معظم له بخش پایانی بیاناتشان را به موضوع افغانستان اختصاص و حوادث آن اختصاص دادند و طی سخنان مهمی، چارچوب اقدام جمهوری اسلامی ایران در این موضوع را مشخص کرده و فرمودند: «در مورد افغانستان ما طرفدار ملت افغانیم؛ دولت‌ها می‌آیند و می‌روند... آن‌که باقی می‌ماند ملت افغانستان است؛ ما طرفدار ملت افغانستان هستیم. نوع رابطه ما با دولت‌ها هم به نوع رابطه آن‌ها با ما بستگی دارد».

گزاره‌های تحلیلی: 1- برخلاف برخی‌ها که می‌گویند جمهوری اسلامی ایران موضع مشخصی در قبال آنچه در افغانستان می‌گذرد، ندارد، رهبر معظم انقلاب به‌طور دقیق، منطقی و هوشمندانه در این خصوص موضع‌گیری نموده و ضمن تعیین جهت‌گیری سیاست خارجی کشور، به ابهامات و شبهات موجود دراین‌باره هم پاسخ می‌دهند؛ موضعی که نگارنده آن را مدارا و «سکوت هوشمندانه» می‌نامد. 2- تمرکز و تأکید رهبر معظم انقلاب در مواجهه با تحولات افغانستان بر دو گزاره کلیدی است: نخست، «مردم» و دوم، «نوع رابطه دولت و حاکمیت آتی افغانستان» با ایران. این موضع نشان می‌دهد، در قبال وضعیت سیاسی به‌شدت «سیال» جامعه افغانستان ‌که یکی از همسایگان بزرگ ایران به شمار می‌رود، مرکز اتکا و سرمایه‌گذاری باید مردم باشند؛ لذا باید از هرگونه موضع و اقدام شتاب‌زده، احساسی و غیرواقع‌بینانه به‌شدت اجتناب نمود. معظم له بدون اینکه نامی از طالبان ببرند، به‌روشنی تفهیم کردند که هیچ «فوریتی» به ترسیم خطوط و چهارچوب‌های سیاست خارجی کشور در قبال طالبان ‌که هنوز موقعیت سیاسی آن معلوم نیست و نیز تحولات افغانستان ‌که فعلاً سمت‌وسوی مشخصی به خود نگرفته است، وجود ندارد. 3- اتخاذ موضع شفاف جمهوری اسلامی در شرایط کنونی تحولات افغانستان و آینده آن‌که یک حالت «گذار» و «ابهام‌آلود» دارد، به معنای پیش‌دستی در جلوگیری از هزینه‌تراشی سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک برای کشور است. سایر کشورهای ذینفع، حتی آمریکا نیز هنوز بنایی بر اعلام موضع شفاف در قبال طالبان ندارند. به عبارت ساده‌تر، هنوز افغانستان تکلیفش با خودش روشن نیست، چگونه انتظار هست که جمهوری اسلامی ایران بخواهد تکلیفش را با طالبان روشن کند.

نکته پایانی: موضع اخیر رهبر معظم انقلاب نه به معنای «رد» طالبان و تقابل با آن است و نه «تأیید» و همکاری با آن، به معنای متداولی که وجود دارد. فعلاً سیاست منطقی و کم‌هزینه که عقل سلیم نیز بر آن حکم می‌کند و رهبری هم به طرز حکیمانه‌ای آن را اعلام کردند، سکوت هوشمندانه در قبال تحولات افغانستان است، تا زمانی که وضعیت افغانستان تعیین تکلیف شود و ماهیت و مدل نظام سیاسی و حاکمیتی آن مشخص گردد.