مسئله کم آبی بایدها و نبایدها

یکی از مهم‌ترین رخدادهای اخیر پیش آمده در کشور، مسئله مربوط به مطالبات کشاورزان شرق استان اصفهان برای تأمین آب مورد نیاز کشت دوم سال است. در پی آن تجمعات مختلف از ناحیه کشاورزان در بستر زاینده‌رود برگزار شد که طی آن کشاورزان خواسته‌های خود را بیان کردند. در نهایت از پنج‌شنبه هفته‌ای که گذشت، کشاورزان پس از 16 روز برپایی تجمع، با استانداری اصفهان به توافق رسیدند و با صدور و انتشار یک بیانیه به تجمعات خود خاتمه دادند. اما در روز جمعه 5 آذر ماه عده‌ای دیگر که از کشاورزان نبودند، در مقابل پل خواجو جمع شده و با طرح شعارهای سیاسی فضا را به سمت تشنج و تنش‌آفرینی پیش بردند. از ابتدا نیز پیش‌بینی می‌شد رسانه‌های مغرض و افرادی ماجراجو به این تجمعات رنگ و لعاب سیاسی ببخشند و قضیه ابعاد امنیتی به خود بگیرد. با در نظر گرفتن تجربیات گذشته، اینجا دقیقاً همان نقطه‌ای است که همه مردم، خاصه کشاورزان و نیز بخش امنیتی کشور لازم است مراقبت کنند تا زمینه سوء‌استفاده دشمنان در این مقطع حساس فراهم نشود.

اما موضوع اصلی این متن توجه به نکته مهم دیگری است. برگزاری تجمعات بخشی از ماجراست که در پی آن مطالبات کشاورزان شنیده شد و هم اکنون طبیعی و منطقی آن است که از این مقطع عبور کرد. بخش مهم‌تر اما پیدا کردن راهکارهایی برای عبور از شرایط و مسائل ناشی از کم آبی است که نه تنها ایران، بلکه کشورهای گوناگون دنیا را درگیر خودش کرده است. در این زمینه تلاش برای درک همگان از مسئله‌ای که ممکن است تبعات ناخوشایندی در آینده داشته باشد، یک وظیفه مهم و اساسی به حساب می‌آید. آنچه در اینجا می‌تواند مشکل ایجاد کند، آن است که متأثر از فضاسازی‌های رسانه‌ای و وارد شدن برخی از موضوعات حاشیه‌ای، نقطه کانونی مسائل که همانا در پیش گرفتن سازوکارهایی برای حل مسئله است، مورد غفلت واقع شود. در این باره توجه به الزامات تحقق این نقطه کانونی و مراعات برخی بایدها و نبایدها از اهمیت بنیادین برخوردار است.

برای یافتن راه حل‌هایی که کشور را از شرایط کم آبی برهاند، باید رویکردهای علمی را در پیش گرفت و تجربیات موفق بشری را مورد توجه عملی قرار داد. باید این باور عمومی شکل بگیرد که کشور به دلایل گوناگون در وضعیت کم‌آبی قرار دارد. بر این مبنا مردم بخشی از راه‌حل و از قضا مهم‌ترین بخش راه‌حل به شمار می‌روند. این نکته را باید در نظر داشت که هر پروژه‌ای مربوط به پیشرفت کشور و از جمله مسئله گذر از شرایط کم آبی بدون همراهی مردم به ثمر نمی‌نشیند. در اینجا وظیفه همه رسانه‌ها و نخبگان کشور و خاصه استان‌هایی که بیشتر درگیر مسئله کم آبی هستند، آن است که وضعیت و شرایط موجود را برای مردم تبیین کنند. در این خصوص گفت‌وگوی صادقانه و واقعی با مردم یک اقدام ضروری و فوری به شمار می‌آید. در این زمینه یکی از مزیت‌ها و رویکردهای مهم و صحیح دولت کنونی از ابتدای شکل‌گیری تاکنون، ارتباط مؤثر و سازنده با مردم بوده است. لذا انتظار می‌رود دولت آقای رئیسی از این مزیت استفاده کند. توضیح بیشتر آنکه در پی اصلاح برخی رویکردها و اقدامات صورت گرفته از سوی دولت جدید که در نتیجه آن اعتماد آسیب‌دیده بین دولت و ملت در مسیر بازسازی قرار گرفته است، باید به خوبی و به‌هنگام برای حل مسائل از جمله مسئله کم آبی بهره برد. هر چند قسمت دیگری از راهکارهای موضوع کم‌آبی بر عهده متولیان و مسئولان کشور است. برای نمونه، طبق گزارش‌های مستند 92 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و بخش زیادی از این عدد نیز به هدر می‌رود. در این باره اصلاح الگوهای کشت یک اقدام علمی اجتناب‌ناپذیر به حساب می‌آید.

درباره حل مشکلات ناشی از کم آبی آنچه می‌تواند مسیر رفتن به سمت حل مسئله را با موانع رو‌به‌رو کند، حاکم شدن بحث‌های قومی و منطقه‌ای است. مسئله کم آبی که علت اصلی آن خشکسالی های پی در پی است، اثر خود را بر بیشتر مناطق کشور گذاشته و فقط مسئله اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری نیست. مردم منطقه جنوب شرق کشور سال‌هاست با اوضاع نامناسب آبی دست و پنجه نرم می‌کنند. جنوب غرب و خاصه خوزستان نیز از این قاعده خارج نیست. بنابراین در این باره طراحی برنامه اقدام جامع و ملی و پرهیز از القائات محلی و بخشی‌نگری و برانگیختن احساسات مردم مناطق کشور علیه یکدیگر و تحریک قومیت‌ها، نتیجه مستقیم آن انباشت مشکلات و تأخیر در اجرای اقدامات لازم برای عبور از وضعیت دشوار کنونی است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که این موضوع به عقیده و باور عمومی تبدیل شود که حل مسئله کم آبی جز با طراحی‌های علمی، تفاهم، آرامش و همراهی مردم همه مناطق کشور امکان تحقق نمی‌یابد. در پایان این نکته را نیز باید در نظر داشت که برنامه‌ریزی‌ها برای حل مسئله آب کشور باید در سطوح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و طولانی‌مدت طراحی و اجرایی شود. بسیار طبیعی است که ضرورت دارد معضلات کنونی کشاورزان که تنها راه گذران معیشت آنها در رونق بخش کشاورزی نهفته است، در پرتو تدبیر و توزیع و مصرف صحیح و عادلانه آب‌های موجود برطرف شود و متولیان امر با اقدامات کوتاه‌مدت از نگرانی‌های کشاورزان بکاهند.