اجرای موفق ۶۴۰۰ کیلومتر خط انتقال آب در 15 استان کشور

شاید امروز کمتر کسی باشد که در ایران زندگی کند و از کمبود منابع آب در کشور آگاه نباشد. نه تنها ایران، بلکه کل منطقه غرب آسیا در حال حاضر با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند و شاید به جرئت بتوان گفت، با توسعه جمعیت و صنایع در کل دنیا، تا چند سال آینده، معضل کمبود آب تجدیدشونده به مشکلی جهانی تبدیل خواهد شد. برای بیان بخشی از دستاوردهای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص)، مصاحبه‌ای با مهندس محمد رستمی، مدیرعامل هلدینگ تخصصی نیروی قرارگاه انجام شد تا مهم‌ترین اقدامات این مجموعه را در حوزه سد و بند انحراف، کانال و شبکه‌های آبیاری و زهکشی از زبان او بشنویم.

لطفاً در خصوص لزوم ورود قرارگاه به حوزه آب و سدسازی در کشور توضیح دهید.

امروزه کمبود آب، توجه همه جوامع بشری را به خود جلب کرده است تا جایی که کمبود این منبع راهبردی می‌تواند علاوه بر ایجاد مشکلات اجتماعی، در برخی موارد امنیت ملی کشورها را نیز دستخوش تهدید کند. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) نیز با درک اهمیت عرصه آب و با توجه به بند 40 سیاست‌های کلی نظام و نیز سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مبنی بر توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی، سیاسی و زیست‌محیطی آب در استحصال، عرضه، نگهداری و مصرف آن، عنایت ویژه‌ای به این عرصه داشت و در چهار حوزه اصلی سدسازی، كانال‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، خطوط انتقال آب، تونل انتقال آب، احداث آب‌شیرین کن‌ها و بازچرخانی آب با احداث تصفیه‌خانه‌ها به این مهم پرداخت.

امروز قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به یک پیمانکار شناخته‌شده در حوزه سدسازی تبدیل شده است. بفرمایید در این زمینه چه تعداد سد در کارنامه کاری قرارگاه وجود دارد؟

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به عنوان یکی از پیمانکاران وزارت نیرو، در حوزه سدسازی کارنامه پرافتخاری از خود برجای گذاشته و توانسته است به یکی از سدسازان بزرگ منطقه تبدیل شود و کشور را در این حوزه خودکفا کند. ساخت 62 سد خاتمه ‌یافته و در دست اجرا با حجمی بالغ بر 25 میلیارد مترمکعب ذخیره آب از موفقیت قرارگاه در این حوزه حکایت دارد. اهمیت این احجام هنگامی مشخص می‌شود که بدانیم ذخیره‌سازی کل سدهای کشور حجمی بالغ بر 49 میلیارد مترمکعب است که از این مقدار حدود 25 میلیارد مترمکعب، یعنی 50 درصد کل حجم مخازن از سوی قرارگاه احداث شده یا در دست ساخت است. از مهم‌ترین پروژه‌های خاتمه‌یافته و در دست اجرای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- سد عظیم کرخه به ظرفیت مخزن 7.3 میلیارد متر مکعب؛

- سد و نیروگاه گتوند به ظرفیت مخزن 4.5 میلیارد متر مکعب؛

- سد و نیروگاه رودبار لرستان، سد هایقر، سد مخزنی بافت، سد مخزنی دریک، سد مخزنی آغ‌چای، سد مخزنی نرماب، سد مشمپا، سد ایوشان، سد صفا، سد سبلان، سد حسنلو، سد زابل، سد زولا، سد سهند، سد سیرجان و... .

در زمینه اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای و مشکلات بین‌استانی که در وضعیت کنونی در کشور وجود دارد، قرارگاه چه نقشی دارد؟

با توجه به نبود توازن بارش‌ها در اقلیم کشور، انتقال بین‌حوضه‌ای آب یکی از راهکارهای ایجاد این توازن است که از سوی وزارت نیرو دنبال می‌شود و در این راستا برخی طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای در کشور اجرا شده و در حال بهره‌برداری است.مطابق ماده 21 قانون توزیع عادلانه آب، تخصیص و اجازه بهره‌برداری از منابع عمومی آب در کشور به عهده وزارت نیروست و تمام طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای علاوه بر اخذ مجوزهای ارزیابی زیست‌محیطی و تخصیص آب، ملزم به اخذ مجوز شورای عالی آب کشور شده‌اند. قرارگاه نیز پیمانکار دولت و وزارت نیرو است و تا طی شدن تمام این مراحل و در رأس آن رفع مشکلات اجتماعی و رعایت حقوق ذی‌نفعان، هیچ اقدامی انجام نخواهد شد. انجام طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای نیازمند طرح جامعی است که ملاحظات متعددی نظیر شرایط زیست‌محیطی، اجتماعی، رعایت عدالت در مبدأ و مقصد و... را می‌طلبد و وزارت نیرو متولی آن است. در خصوص طرح‌های انتقال آب از حوضه زاینده‌رود و کارون بزرگ که استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد، اصفهان، کرمان و یزد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، وزارت نیرو مطالعات جامع و کاملی انجام داده و در چندین مرحله آن را به‌روزرسانی کرده است. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) بنا بر رسالت مردم‌داری خود این اطمینان را به مردم شریف استان‌های مورد نظر می‌دهد که اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای که به عهده این نهاد گذاشته می‌شود، در شرایطی عملیاتی می‌شود که مجوزهای لازم زیست‌محیطی، اجتماعی و تخصیصی آن از سوی مجموعه‌های ذی‌ربط صادر شده و پیامدهای آن به حداقل رسیده باشد. در واقع اگر مردم هر استانی نسبت به طرح‌های انتقال آب آن استان رضایت نداشته باشند، قرارگاه از قبول پروژه امتناع می‌کند.

اجرای این سدهای عظیم در سراسر کشور به جز بحث مهار سیلاب‌های نابهنگام، چه اهمیت و دستاورد دیگری دارند؟

بله. ما در سیلاب ویرانگر فروردین سال 1398 شاهد بودیم که وجود سدهای کرخه، گتوند و دیگر سدهای کشور توانست حجم بالایی از سیلاب‌ها را مهار کند؛ به گونه‌ای که به زعم کارشناسان، اگر این سدها در کشور وجود نداشت، حجم ویرانی‌ها و خسارات مالی و جانی به چندین برابر وضع موجود می‌رسید. علاوه بر این، وجود این سدها توانسته در زمینه رونق کشاورزی در کشور و افزایش ظرفیت زیر كشت، کمک شایانی به کشاورزان کند. همچنین اشتغال‌زایی و کاهش میزان بیکاری و جلوگیری از مهاجرت به کلان‌شهرها و امکان مهاجرت معکوس به منطقه با توجه به فراهم شدن بسترهای مناسب از دیگر دستاوردهای وجود این سدهاست. امکان احداث صنایع تبدیلی، بهبود شرایط زیست‌محیطی، آبرسانی به منظور مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی و در نهایت ایجاد امنیت پایدار در کشور از دستاوردهای اجرای پروژه‌های این حوزه است.

قرارگاه در زمینه احداث كانال‌ها و شبکه‌های آبیاری چه اقداماتی انجام داده است؟

توسعه شبکه آبیاری و زهکشی و همچنین احداث کانال، فعالیتی در جهت رونق کشاورزی و گامی در راستای خودکفایی در این عرصه است. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با اجرای ده‌ها پروژه بزرگ و عظیم كانال و شبكه آبیاری و زهكشی به وسعت بیش از 1000 کیلومتر توانایی‌های خود را در این زمینه به منصه ظهور گذاشته است.شبكه آبیاری و زهكشی دشت قره ضیاءالدین، اجرای كانال اصلی انتقال آب سد گاران به مریوان، شبكه آبیاری و زهكشی دویرج و بازسازی سد انحرافی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان‌های کرمانشاه و ایلام و کانال انتقال آب چالوس، از جمله پروژه‌های قرارگاه در این زمینه است. اجرای پروژه بزرگ زهکشی 80 هزار هکتار از اراضی استان گلستان (حوضه گرگان‌رود و قره‌سو) از مهم‌ترین پروژه‌های در دست ‌اجرای قرارگاه است. اجرای سامانه زهکشی در این اراضی که با همکاری وزارت جهاد کشاورزی انجام می‌شود، علاوه بر کاهش سطح ماندابی و شوری اراضی، زمینه تفکیک، ذخیره‌سازی و بهره‌برداری حدود 25 میلیون مترمکعب از آب باران این منطقه را فراهم می‌کند و این در حالی است که قبلاً این میزان از آب باران، از طریق نفوذ به آب‌های زیرزمینی از دسترس خارج می‌شد.

با توجه به مشکل کمبود آب در سطح کشور و اهمیت خطوط انتقال آب، قرارگاه در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟

قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با بیش از سی سال فعالیت در عرصه سازندگی كشور، طراحی و اجرای بیش از 6400 کیلومتر خط انتقال آب را در 15 استان کشور طبق استانداردهای فنی به اتمام رسانده است.مهم‌ترین پروژه‌های خاتمه‌یافته و در دست اجرای قرارگاه در این حوزه عبارتند از:

- خط انتقال آبرسانی غدیر (24 شهر و 5 روستای استان خوزستان) به طول 891 کیلومتر؛

-خط انتقال آب یــزد به طول 455 کیلومتر؛

-خط انتقال آب زابل به زاهدان به طول 192 کیلومتر؛

-خط انتقال آب شهر مقدس قم به طول 200 کیلومتر؛

-خط انتقال آب تبریز به طول 360 کیلومتر؛

-خط انتقال آب خرم‌آباد به طول 22 کیلومتر؛

-خط انتقال آب کرمان به طول 52 کیلومتر؛

-خطوط انتقال آب از سد تالوار تا شهر همدان؛

-خطوط انتقال آب از سد گاوشان به شهر کرمانشاه؛

-خط انتقال آب شیراز از سد درودزن؛

-خط انتقال آب از سد کوثر به شهرهای حاشیه خلیج فارس؛

-خط انتقال آب زاینده‌رود به کاشان.

در زمینه تأمین آب منطقه غیزانیه استان خوزستان هم که در حال تبدیل شدن به یک تهدید ملی بود، قرارگاه وارد شد و مشکل را حل کرد. در این خصوص هم توضیح دهید.

بله. آبرسانی به بخش غیزانیه از آرزوهای دیرینه مردم این منطقه بود؛ اما طی چندین سال به دلایل مختلف معطل مانده بود. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) پس از درخواست مسئولان اجرایی و مردم برای واگذاری این پروژه به سپاه وارد عمل شد و به سرعت زیرساخت‌ها و تمهیدات مربوط به طراحی و تکمیل پروژه انتقال آب به غیزانیه را فراهم کرد.همت و برنامه‌ریزی همکاران من در هلدینگ نیرو و مؤسسه اروندان قرارگاه به گونه‌ای بود که با وجود اینکه تصور می‌شد اجرای این پروژه، به علت وضعیت آب و هوای بسیار گرم و شرایط محیطی سخت، دو ماه به طول بینجامد؛ اما در مدت زمانی بسیار کمتر از موعد پیش‌بینی‌شده، تکمیل شد و هزاران نفر از جمعیت روستایی مناطق محروم خوزستان به آب شرب مناسب دسترسی پیدا کردند. برنامه‌ریزی اصلی قرارگاه سازندگی سپاه، اجرای طرح‌های بزرگ و پروژه‌هایی است که سایر پیمانکاران به دلایل فنی یا مالی امکان بر عهده گرفتن آن را نداشته باشند، اما در کنار چنین اقدامات ملی، در هر منطقه و موقعیتی که مسئولان دولتی نیازمند همکاری و ورود سپاه به منظور حل مشکلات مردم باشند، آماده خدمت‌رسانی و تأمین نیازهای مناطق محروم هستیم.قرارگاه سازندگی سپاه، آبرسانی را یک امر مقدس می‌داند؛ چرا که سقائی در فرهنگ اسلامی و عاشورایی پاسداران انقلاب ریشه دارد و همه فرزندان ایران اسلامی در سپاه، به آن افتخار می‌کنند.

آیا قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در زمینه تونل‌های انتقال آب هم پروژه‌هایی اجرا کرده است؟

بله. وجود اختلاف سطح در نقاط مختلف کشور، نیاز فراوان و گسترده به ساخت تونل در تمام بخش‌ها از جمله راه، راه‌آهن و خطوط انتقال آب را اجتناب‌ناپدیر کرده است. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با استفاده از تجارب ارزشمند کسب‌شده در دوران دفاع مقدس، از ابتدای فعالیت خود در زمینه احداث تونل، حضور مؤثر و چشمگیری داشته است و با توجه به اجرای ده‌ها تونل با کاربری‌های خاص در مقاطع و اشکال بزرگ و پیچیده و فنی، در حال حاضر یکی از پیمانکاران بزرگ و منحصربه فرد در رشته تونل است. در حوزه تونل‌های بلند انتقال آب قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) تاکنون 450 کیلومتر تونل طویل انتقال آب طراحی و اجرا شده است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- تونل انتقال آب از سد صفارود به کرمان به طول 38 کیلومتر که در دست اجراست؛

-تونل انتقال آب سد دز به طول 9.2 کیلومتر (رکورد 38 متر حفاری مکانیزه در یک شیفت کاری 12 ساعته در این پروژه ثبت شده است. همچنین طراحی و اجرای کامل دمونتاژ دستگاه حفار برای اولین بار به صورت معکوس از داخل تونل در 135 روز در این پروژه اجرا شده است)؛

-طراحی و احداث تونل نوسود به طول 49 کیلومتر (رکورد حفاری و سگمنت‌گذاری 1078 متر در ماه با روش حفاری مکانیزه در این پروژه ثبت شده و طویل‌ترین تونل انتقال آب در غرب آسیاست)؛

-تونل انتقال آب از سد امیرکبیر به طول 30 کیلومتر به تصفیه‌خانه شماره 6 غرب تهران (رکورد 65 متر حفاری و سگمنت‌گذاری در روز با روش حفاری مکانیزه در این پروژه به ثبت رسیده است)؛