دیدار آیت‌الله رئیسی با پوتین برای منطقه حیاتی بود/ترجیح شرق بر غرب در راستای منافع ملی است

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بصیرت، سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه واکنش ها و تحلیل های متعددی در بر داشته است که برخی از آنها مغرضانه و برخی نیز بر اثر نداشتن اطلاعات کافی در این حوزه صورت گرفته است. متاسفانه جمهوری اسلامی ایران در طول هشت سال گذشته با یک سیاست یک جانبه مبنی بر نگاه به غرب مواجه بود که تمام مشکلات امروزی ناشی از آن نشأت می گیرد. سیاستی که نه تنها منافع جمهوری اسلامی را تامین نکرد بلکه در راستای اهداف غرب با روحیه استعمارگری بوده است.

اینکه نگاه به غرب یا نگاه به شرق، مورد تایید است، نباید باعث اختلاف در کشور باشد. بلکه این موضوع باید کاملا با منطق و براساس منافع ملی مورد بررسی قرار گیرد.  اصولا در بحث سیاست خارجی، تامین منافع حرف اول و آخر را میزند و تنظیم سیاست خارجی همه کشورها بر اساس منافع آن می باشد. منافع برخی از کشورهای به معنی نفی کشور دیگر است مثل آمریکا و منافع برخی دیگر در راستای همگرایی تعرف می شود.

بعنوان مثال ایالات متحده براساس خوی استعماری خود، همواره با نگاه از بالا به پایین با کشورهای مختلف ارتباط برقرار می کند. در واقع حذف و تلاش برای عقب مانگی کشورها در راستای منافع آمریکا است.

اگر آمریکا با عراق، با عربستان و ... رابطه برقرار می کند، هیچگاه این ارتباط با در نظر گرفتن منافع دو کشور صورت نمی گیرد، بلکه ایالات متحده درصدد آن است که چگونه نفت و دلارهای عربستان را در جهت اهداف خود بگارگیری کند، یا چگونه در عراق حضور نظامی خود را تداوم بخشد، همه اینها صرفا با نگاه آمریکا تنها به خود و منافع خود انجام میشود.

در مورد ایران نیز همین موارد صدق می کند. یعنی اگر آمریکا با ایران مذاکره کرد صرفا تلاش برای تهی سازی قدرت بازدارندگی جمهوری اسلامی انجام می گرفت. در قضیه برجام آمریکا حتی یک نمونه از تعهدات خود را انجام نداد و حتی پس از آنکه جمهوری اسلامی ایران تمام تعهدات خود را انجام داد، از برجام خارج شد و دنبال اجرای همین مدل در قضیه موشکی شد. یعنی نگاه تک بعدی با هدف ضعیف نگه داشتن کشورهای به اصطلاح جهان سومی و عدم اجازه دادن به آنها برای رسیدن به توسعه و پیشرفت درونگرایی از خصوصیت آمریکاست.

چین و روسیه نیر دربرخی موارد قربانی همین سیاست آمریکا شده اند. گرچه اینجا هدف بررسی سیاست آمریکا در قبال کشورهای شرق بخصوص چین و روسیه نیست، اما رفتار آمریکا با ایران، روسیه، چین و ... باعث ایجاد همگرایی بین کشورها شده است. لذا نگاه به شرق در وضعیت فعلی و تداوم رفتارهای استعمارگرانه آمریکا، به معنای شکست آمریکا و تامین منافع ملی محسوب می شود. سفر آیت الله رئیسی به روسیه نیز باعث همگرایی و تلاش برای به چالش کشاندن سیاست های آمریکاخواهد شد. سفر به روسیه نشان داد که ایران یک کشور منزوی نیست و تلاش های آمریکا در به انزوا کشاندن ایران قطعا شکست خورده است. نشریه میدل ایست ای در یک مطلبی به بررسی ابعاد دیدار آیت الله رئیسی و پوتین پرداخته است که البته مطالب نشریه مورد اشاره نه رد و نه تایید مشود.

در مطلب میدل ایست ای آمده است: "سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران و ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در طی دیداری که در مسکو برگزار شد، توافق نامه جدید برای توسعه روابط دوجانبه را مورد بررسی قرار دادند. این توافق نامه می‌تواند محصول ملاقات مستقیم آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران و ولادیمیر پوتین در روزهای پایانی سال گذشته باشد. به گفته کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، سند جدید، نسخه به روز شده معاهده ۲۰۰۱ قانون مبانی روابط متقابل و اصول همکاری جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه است. کاظم جلالی خاطرنشان کرد: « این سند با قرارداد 25 ساله ایران و چین متفاوت است و برخلاف قرارداد اخیر، مجلس ایران باید آن را به عنوان یک معاهده تصویب کند.
ایران، توافق جدید را به عنوان مهم ترین محصول سفر سید ابراهیم رئیسی به روسیه و ادامه روندی که با الحاق ایران به سازمان شانگهای (SCO) شد، در نظر می گیرد. در واقع، ایران می‌خواهد نشان دهد که کشوری منزوی نیست و تلاش‌های دیپلماتیک آن همچنان می‌تواند در موفقیت تهران مؤثر باشد. اما این دیدار را نباید صرفاً یک اقدام تشریفاتی تلقی کرد. سید ابراهیم رئیسی، به احتمال زیاد تنها برای مذاکره درباره این توافق نامه به روسیه سفر نکرده است، بلکه این توافق نامه بهانه‌ی مناسبی برای بحث در مورد طیف گسترده‌ای از موضوعات و هماهنگی مواضع در موضوعات مختلف دوجانبه و منطقه ای مانند بازسازی سوریه، آشتی ملی در افغانستان و وضعیت شکننده امنیتی در قفقاز جنوبی خواهد بود.
اگرچه توافق جدید احتمالاً چارچوب جدیدی برای توسعه روابط دوجانبه ایجاد خواهد کرد، اما روابط روسیه و ایران فراتر از قراردادها، شرایط حقوقی و مبانی استراتژیک نانوشته ای است که رهبران دو کشور گذاشته اند. از زمان به قدرت رسیدن پوتین، تاریخ روابط روسیه و ایران حول محور همکاری‌های امنیتی، خنثی سازی تهدیدات مشترک و معاملات تسلیحاتی شکل گرفته است. امنیت حوزه ای بوده است که دو کشور معمولاً نسبتاً سریع به درک متقابل می رسند. از آنجایی که روسیه تمدید یکجانبه تحریم تسلیحاتی ایران را به رسمیت نمی‌شناسد، دستیابی به تسلیحات روسی، به ویژه جنگنده های جت مدرن، برای تهران بسیار مهم است. تهران و مسکو قرار است قرارداد همکاری امنیتی و دفاعی 10 میلیارد دلاری از جمله خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ و سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ امضا کنند.
اگر این توافق نامه در طی سفر سید ابراهیم رئیسی به روسیه منعقد شود، تسلیحات تهاجمی و تدافعی جدید روسیه قدرت بازدارندگی تهران را در برابر تهدیدات اسرائیل تقویت خواهد کرد. همچنین این قابل توجه‌ترین مورد در سرپیچی از تحریم های ایالات متحده خواهد بود. اگرچه تردیدهایی در مورد توانایی ایران برای خرید تسلیحات روسی وجود دارد، اما این مانع جدی نخواهد بود. ایران می‌تواند قرارداد مبادله نفت در برابر اسلحه را پیشنهاد دهد یا از درآمدهای نفتی بدهی چین به ایران که در حال حاضر پرداخت نشده و مجموعا بیش از 20 میلیارد دلار است، پرداخت کند.
با این وجود، اقتصاد و تجارت همچنان یک حوزه مشکل ساز باقی مانده است. روسیه هرگز در اقتصاد ایران بازیگر ذی نفع و موثر نبوده است و معمولا سعی می کند از نقض تحریم های اعمال شده علیه ایران اجتناب کند. اما مسکو گه‌گاه مایل است به تهران برای دور زدن و تضعیف تحریم های غرب کمک کند.
جدای از قراردادهای تسلیحاتی که مسلم به نظر می رسد، یکی از خواسته‌های کلیدی سید ابراهیم رئیسی در مسکو، تشویق پوتین برای تقویت تجارت دوجانبه و تقویت تعامل اقتصادی روسیه با بخش های مختلف اقتصاد ایران خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران امیدوار است که تشدید تنش‌های کنونی بین روسیه و غرب بر سر اوکراین، کرملین را تشویق کند تا روابط خود را با ایران تقویت و به این کشور برای بهبود وضعیت اقتصادی نا به سامان کمک کند.
دیدار با سید ابراهیم رئیسی در مسکو نیز مناسبت مهمی برای پوتین خواهد بود. رئیس جمهور روسیه نیاز به گفتگوهای جدی پشت درهای بسته با رئیس جمهور ایران در مورد گام های هسته ای آینده ایران، جهت گیری های سیاست خارجی و اقتصادی پس از لغو احتمالی تحریم‌ها و فرصت‌های اقتصادی ایران برای روسیه دارد. ارائه معاملات تسلیحاتی و اقتصادی به ایران، فرصتی را برای پوتین فراهم می کند تا چهره کشورش را در افکار عمومی ایران ترمیم کند. نکته اخیر باید فعالانه‌تر مورد توجه قرار گیرد و دو طرف اعتماد و احترام متقابل را در سطح دولتی به حداکثر برسانند و بسترهایی را برای گسترش روابط غیردولتی ایجاد کنند.
رئیسی در کوتاه مدت امیدوار است که سفرش به روسیه موجب ارتقای سرمایه سیاسی و اجتماعی دولتش شود اما در درازمدت، تحقق توافق و معاملات جدید به این بستگی دارد که تهران و مسکو تا چه اندازه بتوانند بر مداخله عوامل ثالث - مانند تحریم ها و روابط با غرب - غلبه کنند و اهداف خود را واقع بینانه تعیین کنند."

نتیجه گیری

سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه دارای ابعاد مختلفی است که به اهمیت آن افزوده شده است. از لحاظ اقتصادی کاملا در راستای منافع جمهوری اسلامی ایران می باشد و به گفته اتاق بازرگانی ایران و روسیه، این سفر می تواند به میزان صادرات محصولات ایرانی به روسیه تاثیر مثبت بگذارد. موانع صادراتی در این سفر برداشته شده است. روسیه بهترین و باصرفه ترین بازار مصرفی برای کالاهای ایرانی به خصوص محصولات کشاورزی می باشد. نکته بعدی این است که با این سفر، کریدور شمال به جنوب فعال تر می شود و با اعتراف روسها، جمهوری اسلامی ایران بهترین، امن ترین و آسانترین مقصد ارتباط گیری روسیه با هند و حلیج فارس و ... می باشد. 

امضای قرارداد سوآپ گازی موفقیت دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. این قرارداد که نشان دهنده اهمیت راهبردی این سفر است، گاز روسیه از طریق ایران به عراق خواهد رسید و حق ایران نیز در این قرارداد مشخص است. 

نکته اخر اینکه ترجیح شرق بر غرب کاملا در راستای منافع جمهوری اسلامی مطرح شده است و تجربه هشت سال گذشته اهمیت این موضوع را دوچندان کرده است. البته هیچ گاه نباید با دلخوشی به بیرون و با نگاه آرمانگرایی( رفتاری که در زمان برجام اتفاق افتاد) انتظار معجزه و حل مشکلات داخلی را داشت.  مشکلات کشور با فعال سازی طرفیت های داخلی حل می شود و اتخاذ سیاست خارجی منافع محور باعث تسهیل و جذب سرمایه گذار خارجی خواهد شد.