فراموش کردن خدا، انسان را به حضیض ذلت می‌رساند. خداوند در سوره عصر می‌فرماید[...]
فراموش کردن خدا، انسان را به حضیض ذلت می‌رساند. خداوند در سوره عصر می‌فرماید: «همه انسان‌ها در زیان هستند جز کسانی که تقوای الهی و عمل صالح و... دارند.» هیچ‌کسی نمی‌تواند برتر از کسی دیگر باشد جز در رعایت تقوا که تشخیص آن هم با خود خداست. «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ»؛ رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «در نزد خداوند متعال تو از سرخ‌پوست و سیاه‌پوست بهتر نیستی، جز آنکه از او در تقوا برتر باشی.»(اصول کافی، ج2) در قرآن و روایات بالاترین عذاب فراموش شدن از سوی خداوند دانسته شده است؛ یعنی دوری از نگاه و توجه خداوند و فراموش شدن. خدا از کسی مراقبت می‌کند که اهل تقواست، به یاد خداست و به دستورات او عمل می‌کند.(بقره/93) این از خصوصیات عالم و جزء نظم موجود در آن است.
برخورد خداوند با اهل تقوا: «سلامٌ قولاً من ربّ رحیم»(یس/۵۸) است و با کسانى‌که رابطه‌ای با خداوند ندارند: «لا یکلِّمهم اللّه»(آل‌عمران/77) است تاجایی‌که اگر نالهاى سر دهند، با جمله «اخسئوا فیها و لا تکلمون»(مؤمنون/۱۰۸) مواجه مىشوند؛ یعنی نه تنها خداوند با آنان سخن نمی‌گوید، اگر بخواهند با خداوند هم سخن بگویند جوابی نمی‌گیرند. اما اینکه ایمان چیست و چه چیزهایی نشان ایمان دانسته شده است بحث خاص خود را دارد. در یک مورد می‌بینیم که رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «لا ایمان لِمَن لا اَمان له و لا دین لِمَن لا عهد له»؛ کسى که مراعات امانت نکند، ایمان ندارد و آن کسى که به عهد خویش وفادار نباشد بى‌دین است.(تفسیر مراغى و نورالثقلین) روزی پیامبر اعظم(ص) فرمودند، هر کس با سوگند، مال و ثروت برادرش را به ناحق بخورد، مورد غضب الهى است. سپس این آیه(مؤمنون/108) را تلاوت فرمودند.(نورالثقلین) پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در تبیین اینکه چه چیزهایی نشان ایمان است، احادیث زیادی دارند که می‌توان از آن استخراج کرد که اهل ایمان را باید در کار‌هایی شناخت که ریاکاری، نمایش و فریب در آن راه ندارد. اگر بخواهیم بیشتر با مسائلی که ما را به سمت تقوای الهی می‌برد، آشنا شویم، باید «خطبه همام» را مطالعه کنیم. در این خطبه امیرمؤمنان علی(ع) 60 مؤلفه و خصوصیت اهل تقوا را معرفی می‌فرمایند که باید مورد توجه ما قرار بگیرد.
تقوای الهی منشأ رزق مادی و معنوی الهی است. خداوند در قرآن می‌فرمایند: «وَ مَنْ یتَّقِ اللَّهَ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لا یحْتَسِبُ»(طلاق/۲و۳) که بالاترین نعمت را باید توجه و لطف خداوند ببینیم. نگاه رحمت خداوند در دنیا و آخرت بالاترین آرزوی بندگان است که اگر کمی از آن فاصله بگیرند، دچار بدترین عذاب می‌شوند. حضرت علی(ع) فرمودند: «مراد از نگاه خداوند (لاینظر الیهم، آل‌عمران/77) در قیامت، نگاه رحمت است.»(البرهان، ج۱، ص۲۹۳) آری دوری از رحمت خدا در دنیا و آخرت بدترین بلا و مصیبت و عذاب برای انسان است؛ زیرا کافی است خداوند نگاهش را از انسان بردارد تا دیگر نه زمین او را تحمل کند و نه آسمان و نه مخلوقات دیگر. وقتی می‌شنویم اقوامی، مانند قوم لوط، عاد و ثمود با زلزله، طوفان و... دچار عذاب الهی شدند، باید به دلیل آن، که فراموش شدن است، توجه کنیم. برای نمونه، در آیه41 سوره روم می‌خوانیم: «به سبب اعمال مردم، فساد در خشكى و دریا آشكار شد تا به آنان جزاى بعضى از كارهای‌شان را بچشاند، باشد كه بازگردند.»
به‌عبارتی همین‌که خداوند نگاه خود را از انسان یا قومی بردارد زمین او را می‌بلعد، طوفان او را دربرمی‌گیرد یا گرفتاری و مشکلات و رنج او را احاطه می‌کند تا به کار خود فکر کند. اگر عبرت گرفت که بازمی‌گردد و نجات پیدا می‌کند و اگر عبرت نگرفت، دچار عذابی سخت می‌شود.
آنان که خدا را فراموش می‌کنند، خدا گاهی با اعطای نعمت‌های زیاد و گاهی با گرفتن نعمت‌ها به دنبال هدایت آنان است. در آیه44 سوره انعام آمده است: «چون همه اندرزهایى را كه به آنها داده شده بود فراموش كردند، همه درها را به روی‌شان گشودیم تا از آنچه یافته بودند شادمان گشتند، پس به ناگاه فروگرفتیم‌شان و همگان نومید گردیدند.» شخصی در مورد آیه «وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوى»(طه/81) از امام باقر(ع) سؤال کرد که منظور از غضب خدا چیست؟
حضرت در جواب او فرمودند: «غضب خدا همان عقاب الهی است (که آثار گناهان خود شخص است) و هرکس که بگوید خدا از حالتی به حالت دیگر تغییر کرده است، صفت مخلوق را به خداوند نسبت داده است.»(اصول کافی، ج1، ص110) ضمن آنکه تقوای الهی ذکاوت و هوشیاری هم به‌همراه دارد؛ یعنی کسانی که اهل تقوا و اهل عمل صالح هستند و خود را برای خدا خالص می‌کنند، فریب شیاطین انس و جن را نمی‌خورند و با این هوشیاری خود را در امان نگاه می‌دارند. در آیه 29 سوره انفال آمده است: «ای مؤمنین! اگر شما تقوا داشته باشید ما هم برای شما فرقان قرار دهیم.» فرقان، یعنی قدرت تشخیص و تمیز حق و باطل. پس چیزی جز تقوا و اطاعت از دستورات خداوند نمی‌تواند برای انسان نجات‌بخش و سودمند باشد.
