نگاهی به آخرین وضعیت روند سیاسی عراق

 با گذشت بیش از هشت ماه از برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، این کشور همچنان در بن بست سیاسی قرار دارد و به دلیل اختلافات حاد بین جریان های سیاسی، دولت جدید متولد نشده است.
آخرین نشست پارلمان عراق برای معرفی رئیس جمهور جدید (و به تبع آن معرفی نخست وزیر و کابینه) در فروردین ماه گذشته برگزار شد، اما به دلیل عدم حد نصاب دو سوم اعضا (220 نفر) جلسه از رسمیت قانونی افتاد.
پس از آن مقتدی صدر که در انتخابات مهر ماه گذشته بیشترین کرسی های مجلس را کسب کرده بود به مخالفان (هیات هماهنگی شیعه و متحدان آن) 40 روز فرصت داد تا دولت جدید را تشکیل دهند، اما به دلیل عدم توافق و حد نصاب کافی کرسی ها در پارلمان چنین اتفاقی نیفتاد.
نهایتا مقتدی صدر از نمایندگان خود خواست به نشان اعتراض از پارلمان استعفا دهند. با خروج 73 نماینده این جریان، نامزدهای جایگزین بر جای آنان نشستند، اما ترکیب مجلس تغییر زیادی نکرد و بلکه بر اختلافات و پیچیدگی های آن افزوده شد.

ظاهرا مقتدی صدر که می داند تشکیل دولت توسط رقبا کار ساده ای نیست، با این کار در صدد برگزاری انتخابات مجدد می باشد؛ به ویژه آن که از پایگاه مردمی خود مطمئن بوده و اخیرا با اقدامات چون مصوبه جرم انگاری عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی در پارلمان عراق بر محبوبیت خود افزوده است.

با این حال حتی در صورت برگزاری انتخابات جدید ضمانتی نیست که وضعیت جریان صدر بهتر از گذشته شود؛ زیرا با توجه به تعدد و تکثر قوای سیاسی و احزاب مختلف در عراق، هیچ جریانی قادر به کسب اکثریت کرسی های مجلس نیست و بلکه در سایه تشتت و شکاف های اخیر (شکاف در درون ائتلافات سنی و از هم پاشیدگی ائتلاف نجات میهن) آرایش و ترکیب سیاسی جدید متضمن واگرایی های بیشتر خواهد بود.

با این حال به رغم بن بست سیاسی و اختلافات عمیق در صحنه سیاسی داخلی عراق، هیات هماهنگی شیعه متشکل از جریان های همسو با مقاومت دست از تلاش و رایزنی برای تشکیل دولت جدید برنداشته و آخرین نشست خود را با ائتلاف سنی عزم (به رهبری خمیس خنجر) و اتحادیه میهنی کردستان برگزار کرده است.
در این راستا «غضنفر البطیخ» عضو ائتلاف الفتح در پارلمان عراق ضمن مثبت ارزیابی کردن مذاکرات هیئت هماهنگی با سایر فراکسیون‌ های سیاسی، تاکید کرده است مذاکرات در زمینه تشکیل دولت جدید ادامه دارد و به احتمال فراوان پس از عید قربان شاهد تشکیل دولت در عراق باشیم. این ائتلاف حتی به اسامی مختلفی برای نخست وزیری اشاره کرده که «هادی العامری» رهبر ائتلاف الفتح نیز در میان آن ها دیده می شود.

شایان ذکر است هیات هماهنگی شیعی در شرایط فعلی پس از استعفای نمایندگان جریان صدر، با دارا بودن حداقل ۴۰ کرسی پارلمانی جدید، بزرگترین فراکسیون پارلمانی محسوب می ‌شود. بر همین مبنا این فراکسیون دست برتر را در مساله تشکیل دولت، انتخاب نخست وزیر و اعضای هیات وزیر داراست؛ هر چند برای دستیابی به اکثریت دو سوم نیازمند ائتلاف با سایر جریان های سیاسی و نامزدهای مستقل در پارلمان می باشد.
مقدمه خروج از بن بست، انتخاب رئیس ‌جمهور و توافق بر سر آن میان احزاب کرد است. رقابت اصلی میان دو حزب اصلی کرد یعنی حزب دموکرات و اتحادیه میهنی است که اولی قائل به نامزدی «ربیر احمد» است و دومی برهم صالح (رئیس جمهوری کنونی) را مد نظر دارد.

با توجه به هجمه سنگینی که از سوی مقتدی صدر علیه برهم صالح (به دلیل عدم امضای مصوبه جرم انگاری روابط با اسرائیل) صورت گرفته، اتحادیه میهنی جایگزین های دیگر از جمله «لطیف رشید» وزیر سابق منابع آب را در نظر گرفته است.
اما به رغم نشست ‌های متوالی میان دو حزب اصلی اقلیم کردستان عراق طی سه هفته گذشته برای رایزنی درباره پرونده منصب ریاست جمهوری عراق، هنوز این تلاش ‌ها به نتیجه ای نرسیده و میانجیگری‌ طرف ‌های خارجی و داخلی به خصوص هیات هماهنگی گروه‌ های شیعی پس از استعفای نمایندگان جریان صدر از پارلمان،‌ در حل این بحران بی ‌ثمر بوده است.

نکته دیگری که در رسانه های عراقی نسبت به آن هشدار داده شده زمزمه های اردوکشی خیابانی مقتدی صدر است که بعید نیست برای اعمال فشار بر رقبای خود از این ابزار بهره بگیرد.
اشاره‌های تلویحی رهبران برجسته جریان صدر و حساب‌ های کاربری نزدیک به صدر از جمله «محمد صالح العراقی» که معروف به «وزیر صدر» است درباره این که خروج این جریان برای تحویل عراق به فاسدان و سرسپردگان نبوده و بلکه به خاطر تحویل کشور با اراده و تصمیم ملت بوده، افزایش یافته است.
«ابراهیم الجابری الموسوی»، از رهبران جریان صدر نیز در فیسبوک نوشت: «در آمادگی کامل باشید» که به قریب الوقوع بودن برگزاری اعتراضات خیابانی از سوی طرفداران جریان صدر اشاره دارد.
«ابودعاء العیساوی»، از مشاوران برجسته صدر هم هشتک «ما آماده هستیم» را به همراه صدها کاربر دیگر در توئیتر منتشر کرد.
با این که صدر تاکنون اشاره مستقیمی به آغاز اعتراضات خیابانی نکرده، اما به گفته کارشناسان، توسل جستن به اعتراضات خیابانی یکی از شیوه هایی است که صدر برای اعلام مخالفت با ساز وکار کنونی برای تشکیل دولت به آن می اندیشد.
صدر با آن که به ظاهر از روند سیاسی کنار کشیده است، اما در صدد تسلیم قدرت به رقبا نبوده و به هر طریق سعی می کند هیات هماهنگی گروه های شیعی را در ضعف و انزوا قرار دهد.
با این وضعیت، انسداد سیاسی عراق تا اطلاع ثانوی استمرار داشته و در افق جاری، راهی جز بازگشت به توافقات سیاسی و نهایتا برگزاری انتخابات پارلمانی مجدد دیده نمی شود.