واردات بازار خودرو را رقابتی نمی کند

عضو هیئت علمی‌ دانشگاه علم و صنعت گفت: «هر گونه وارداتی که شائبه رانت در آن وجود داشته باشد، تأثیری در تعدیل یا کاهش قیمت‌ها در بازار خودرو نخواهد داشت. بنابراین نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم بازار خودرو در میان‌مدت به سمت رقابتی شدن حرکت کند، ضمن اینکه واردات خودرو به کشور نه تنها به کاهش رانت در این حوزه کمک نمی‌کند؛ بلکه بسترها را برای افزایش رانت در این حوزه افزایش می‌دهد.»
به گزارش صبح صادق، «امیرحسین کاکایی» کارشناس خودرو در گفت‌وگو با صبح صادق در خصوص توسعه نیافتن صنعت خودروسازی، به گلوگاه‌هایی اشاره کرد که منجر به جلوگیری از واردات خودرو و ایجاد تحول در این صنعت شده‌اند و گفت: «مسائل بسیاری از جمله دولتی بودن صنعت خودروسازی، قیمت‌گذاری‌های دستوری، اعمال سیاست‌های غلطی، مانند قرعه‌کشی خودرو که منجر به ایجاد رانت‌های بزرگی برای عده معدودی می‌شود در کنار تأثیرات تحریم‌ها و... از جمله دلایلی است که مانع رشد و رونق در صنعت خودروی کشور شده است. هر چند می‌توان با قطعیت گفت، نقش سال‌ها سیاست‌گذاری غلط و تأکید بر تکرار آنها از نقش تحریم‌ها در توسعه نیافتن صنعت خودروسازی کشور بیشتر بوده است.»
وی در ادامه بحث در پاسخ به این پرسش که اگر واردات خودرو به سرعت انجام شود، آیا چنین امکانی برای خروج خودروسازی از انحصار ایجاد شده میسر است، اظهار داشت: «در خصوص واردات خودرو بدون شک دو گلوگاه مهم وجود دارد که مانع تحقق این موضوع تا کنون شده است. یکی از این موضوعات تحریم‌ها و رفع نشدن فشارهای تحریمی‌بر اقتصاد ایران است. برای توضیح بهتر درباره این موضوع می‌توان یادآوری کرد که در سال 1397 با آغاز تحریم‌ها، حتی چینی‌ها نیز به دلیل پیامدهای تحریم‌ها و نگرانی از فشارهای اقتصادی تحریم بر آنها از ایران رفتند، بنابراین امروز هیچ خودروساز معتبر بین‌المللی به صورت مستقیم حاضر به همکاری یا معامله با ما نیست.»
وی در این باره خاطر نشان کرد: «همکاری نکردن گسترده خودروسازان بزرگ با ما معضلی بزرگ است، البته خودروهای چری بنا به دلایلی همچنان با کرمان خودرو کار می‌کند؛ اما سایر خودروسازان معتبر بین‌المللی حتی از نوع چینی به دلیل جرایم مالی آمریکا کار کردن با صنعت خودروسازی ایران را چالش‌زا می‌دانند. در خصوص واردات باید گفت، کسانی که در وضعیت فعلی امر واردات خودرو به کشور را عهده‌دار می‌شوند، قطعاً با شرکت‌های تجاری به شکل واسط و دلال کار می‌کنند و این طور نیست که این خودروها از سوی دولت به صورت رسمی‌خریداری شوند.»
کاکایی در این باره توضیح داد: «واسطه‌هایی که واردات خودرو خارجی به ایران را انجام می‌‌دهند، قطعاً هزینه‌های دیگری را برای مردم ایجاد می‌کنند. بنابراین این موضوع به خودی خود به یک چالش تبدیل می‌شود؛ چرا که قیمت خودری خارجی را افزایش می‌دهد، ضمن اینکه افزایش حقوق گمرکی و عوارضی که دولت از این محل تعریف می‌کند نیز مانع آن می‌شود که حتی با آزاد شدن واردات خودرو، خودروهایی اقتصادی و ارزان به دست مردم برسد، بنابراین عملاً مردم عادی که توان خرید خودرو داخلی را ندارند، از خرید خودرو خارجی هر چند به اصطلاح اقتصادی نیز محروم خواهند بود.»
این کارشناس صنعت خودرو در ادامه خاطر نشان کرد: «از این چالش‌ها که بگذریم، چالش اصلی که از سال 1396 مانع بزرگی در برابر واردات خودرو قرار داد، بحث مهم مصرف ارز بود. به گونه‌ای که با توجه به محدودیت‌های ارزی در کشور، دولت به یکی از مخالفان واردات خودرو خارجی به کشور تبدیل شد. حال این سؤال مطرح می‌شود که مگر در حال حاضر مشکل محدودیت منابع ارزی کشور حل شده است که دولت قصد دارد واردات خودروهای خارجی را از سر بگیرد؟ حتی اگر وزارت صنایع هم بتواند واردات خودرو به کشور را تسهیل کند، با توجه به بحث مهم محدودیت‌های ارزی و اینکه تا کنون بانک مرکزی مانع بزرگی در برابر این موضوع بوده، قطعاً در امر واردات خودرو همچنان با چالش‌های بزرگی روبه‌رو خواهیم بود.»
این کارشناس و تحلیلگر بازار خودرو در خصوص اینکه به لحاظ قانونی منعی در برابر ورود خودرو خارجی به کشور وجود ندارد، گفت: «در زمینه واردات خودرو خارجی به کشور هیچ مشکل قانونی‌ای وجود ندارد که برای رفع آن بخواهیم وقت مجلس را بگیریم؛ یعنی لزومی‌ برای مطرح شدن این بحث در مجلس شورای اسلامی‌ یا حتی وزارت صمت نیست و اگر مشکلات ارزی نباشد، می‌توان خودرو وارد کرد. اصل ماجرا این است که بانک مرکزی به دلیل محدودیت منابع ارزی تا کنون مانع واردات خودرو خارجی به کشور شده است؛ لذا تا زمانی که این معضل حل نشود؛ یعنی به لحاظ ورود ارز به کشور و تأمین ارز مورد نیاز مطمئن نشویم، هر گونه خروج ارز از کشور برای واردات خودرو از نظر بانک مرکزی مخاطره‌آمیز است، لذا به نظرم در شرایط فعلی دولت به صورت جدی نمی‌تواند به دنبال واردات خودرو باشد.»
عضو هیئت علمی ‌دانشگاه علم و صنعت در این باره بیان داشت: «هر چند ممکن است وزیر صمت بیان کند که در این موضوع با شرکت‌های خارجی صحبت کرده‌ایم و ارز مورد نیاز این کار نیز تأمین شده است که در این جا باید عرض کنم، قطعاً این نوع واردات رانتی و بسیار محدود خواهد بود. بنابراین، نمی‌توان منتظر ورود خودرو خارجی در تعداد زیاد به کشور بود که منجر به شکستن انحصار و کاهش قیمت‌ها و دسترسی راحت عموم مردم در خرید خودرو خارجی شود.»
کاکایی با انتقاد از این رویه گفت: «آنچه باید مدنظر یا به اصطلاح هدف دولت باشد، این است که همه مردم با شرایط مالی مختلف به بازار خودرو دسترسی داشته باشند و بتوانند خودروهایی اقتصادی و ایمن خریداری کنند. بنابراین، هر گونه وارداتی که شائبه رانت در آن باشد، تأثیری در کاهش قیمت‌ها در بازار خودرو نخواهد داشت، لذا نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم بازار خودرو در میان‌مدت به سمت رقابتی شدن حرکت کند، ضمن اینکه این موضوع نه تنها به کاهش رانت در این حوزه کمک نمی‌کند، بلکه بسترها را برای افزایش رانت در این حوزه بالا می‌برد.»
کاکایی با انتقاد از سخنانی که پیرامون آن توضیحات لازم به مردم داده نمی‌شود، اظهار داشت: «وزیرصمت به مردم گفت می‌خواهیم ۱۰۰ هزار خودرو ده هزار دلاری وارد کشور کنیم؛ در حالی که به مردم توضیح نداد قرار است این خودروها از کدام کشورها وارد شود یا قرار است دارای چه استانداردها و تعرفه‌هایی باشند؟ چرا که به هرحال وقتی تعرفه واردات خودرو به صورت موقت پایین آورده شود، آن هم در زمانی که دولت به شدت نیازمند تأمین بودجه و افزایش درآمده است، قطعاً خودروسازان داخلی از دولت انتظار خواهند داشت که مالیات پرداختی آنها حذف شده یا به شدت کاهش یابد، بنابراین اگر چنین خودرویی وارد کشور شود، شک نداشته باشید که این خودروها، خودروهایی خواهند بود که برای خودروسازان رانت ایجاد خواهد کرد، به خصوص که اگر انحصار واردات خودرو خارجی به خودروسازان داده شود!»
وی در این باره توضیح داد: «این ماجرا عیناً مانند توزیع رانتی است که در فروش اینترنتی و قرعه‌کشی خودرویی، مانند پژو پارس وجود دارد؛ چرا که سود 50 درصدی خالص برای خریدار این خودرو با قیمت دولتی دارد، به همین دلیل است که شاهد صف چهار میلیونی برای نام‌نویسی خرید این خودرو هستیم، در حالی که اگر این خودرو به قیمت عادی و آزاد فروخته شود، قطعاً با مشتریان بسیار کمی‌که آن هم خریداران و مصرف‌کنندگان واقعی هستند، رو به رو خواهیم بود و خبری از این صف‌ها نخواهد بود.»
امیرحسین کاکایی در پایان گفت‌وگوی خود با صبح صادق خاطر نشان کرد: «به دلایل عنوان شده در حال حاضر واردات خودرو خارجی با چالش‌های جدی روبه‌روست، لذا تا چالش‌های موجود حل نشود، حتی اگر هم وارداتی صورت بگیرد، وضعیت بازار خودرو در کشور به سمت رقابتی شدن پیش نمی‌رود و بازار مناسب و خوبی در پی نخواهیم داشت؛ بلکه شاهد بازار رانتی خواهیم بود که آن زمان باید داستان‌های مربوط به بازار را تجزیه و تحلیل کنیم که این بازار رانتی چگونه پیش خواهد رفت.»