انتخاب نخست‌وزیر در بن‌بست

به دنبال منتفی شدن نخست‌وزیری جلال‌الدین فارسی و حاج سیداحمد خمینی، نام سیدمصطفی میرسلیم سرپرست وقت شهربانی و معاونت سیاسی وقت وزارت کشور که عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی بود، مطرح شد. در مقابل هواداران بنی‌صدر عبارت «دولت تفاهم» را مطرح کردند، اما سرانجام در پنجم مرداد 1369 رئیس‌جمهور طی نامه‌ای سیدمصطفی میرسلیم را برای کسب رأی اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد و نوشت:‌ «به مقتضای جو موجود و برای آنکه استعدادهای کارآمد و مسلمان و مؤمن به انقلاب اسلامی در راه بیرون کشیدن کشور از بحران‌های ناشی از سلطه قدرت‌های بیگانه در دوران رژیم پیشین متحد و بسیج شوند، آقای مصطفی میرسلیم را به عنوان نخست‌وزیری پیشنهاد می‌نمایم.» این نامه همان روز در مجلس قرائت شد تا بعدازظهر آن روز در نشست خصوصی مجلس با حضور رئیس‌جمهور، موضوع انتخاب نخست‌وزیر بررسی شود؛ لذا بنی‌صدر در زمان مورد اشاره در مجلس حاضر شد و در جلسه خصوصی به طور مفصل با نمایندگان مجلس درباره انتخاب نخست‌وزیر صحبت کرد؛ با این حال جلسه به نتیجه مطلوب نرسید. البته هدف بنی‌صدر از استفاده از عبارت «ملاحظه جو موجود، عامل مؤثری در انتخاب بوده است.» این بود که در آینده اگر مشکلی پیش آمد، بگوید که میرسلیم را به تنهایی و با اراده کامل انتخاب نکرده، بلکه مجبور شده انتخاب کند و در واقع بر او تحمیل شده است. بنی‌صدر پس از آگاهی از نقطه نظرات نمایندگان مجلس در روز 6 مرداد 1379 طی نامه‌ای خطاب به نمایندگان مردم در مجلس درخواست کرد که طرح مسئله نخست‌وزیری میرسلیم را مسکوت بگذارند. بنی‌صدر در نامه خود نوشت: «بعد از حضور در آن مجلس محترم و پیشنهادی که در جلسه خصوصی به تصویب رسید، ناگزیر عقلا اخذ رأی تمایل نسبت به نامزد نخست‌وزیری بی‌وجه به نظر می‌رسد. بنابراین تا اطلاع ثانوی موضوع را مسکوت بگذارید.» از محتوای این متن چنین بر می‌آید که ضمن اینکه درباره میرسلیم به توافق نرسیدند؛ بلکه روش معرفی نخست‌وزیر نیز به بن‌بست رسیده است و طرفین مجاب شده‌اند روش دیگر را پیش بگیرند. بنی‌صدر در یادداشت‌های روزانه در این باره نوشته است: «هر گروه که می‌خواهند عهده‌دار دولت بشنوند به طور واضح و روشن مسئولیت‌ها را برعهده بگیرند و در قبال مردم پاسخگو باشند.»
پس از منتفی شدن نامزدی میرسلیم، شهید بهشتی، نام شش نفر را ‌که حزب جمهوری اسلامی برای نامزدی مقام نخست‌وزیری در نظر داشت، اعلام کرد که عبارت بودند از: «جلال‌الدین فارسی، ‌محمدعلی رجایی، ‌مصطفی میرسلیم، محمد غرضی،‌ حسن عباسپور و موسی کلانتری». آیت‌الله شهید بهشتی در این مصاحبه اعلام کرد، اگر نخست‌وزیر و وزیران دارای معیارهای اسلامی و انقلابی بوده و حتی هیچکدام عضو حزب جمهوری اسلامی نیز نباشند، با تمام وجود فراکسیون اکثریت مجلس از آنها حمایت خواهند کرد. ایشان درباره عدم گروه‌گرایی و حزب‌گرایی مجلس نیز گفت: «حزب روی مسائل گروهی تکیه ندارد.» اما در مقابل بنی‌صدر در سخنرانی‌ای ‌در اجتماع جامعه زنان انقلاب اسلامی و همچنین در روزهای بعد از آن حمله خود را علیه جناح مقابل ادامه داد و آنها را به ایجاد کارشکنی و انحصارطلبی متهم کرد تا تعیین مسیر نخست‌وزیر به بن‌بست کشیده شود.