روابط چین و ایران چیز تازه ای نیست بلکه دو کشور منافع اقتصادی مشترکی دارند که آنها را کنار یکدیگر قرار می دهد هرچند این روابط سال هاست برای ایران که زیر سایه تحریم های بین المللی و آمریکا قرار دارد، اهمیت بیشتری دارد.
دولت ابراهیم رئیسی که سیاست نگاه به شرق را در سیاست خارجی در پیش گرفته است، به روابط با چین اهمیت زیادی می دهد. ایران حتی تلاش می کند خود را بخشی از محور شرق که مخالف سیطره غرب بر سیاست بین المللی است معرفی کند. به عبارت دیگر، تهران تلاش می کند از جدی تر شدن رویکرد کشورهای بزرگ برای برپایی نظام جدید بین المللی و جهان چند قطبی، بهره برداری کند.
روابط با روسیه به عنوان عضو دائم شورای امنیت و عضو اصلی برجام و همچنین حامی اصلی نظام سوریه، برای ایران اهمیت زیادی دارد. در مقابل، روسیه ایران را بازیگری مهم در مقابله با سازمان های تندرو می داند. علاوه بر این، روسیه تامین کننده اصلی تسلیحات متعارف برای ایران و صادر کننده اصلی فناوری موشکی به این کشور است. بازگشت روسیه به خاورمیانه، موجب تقویت نقش ایران در جنگ سوریه شد و این کشور را به عنوان طرفی اصلی برای حل بحران سوریه مطرح کرد.
چین نیز به عنوان عضو دائم شورای امنیت و امضا کننده برجام روابطی نزدیک با ایران دارد و بزرگترین خریدار نفت ایران و تامین کننده سلاح برای این کشور است و با تحریم های آمریکا علیه تهران مخالفت کرده است. اخیرا ایران و چین روابط خود را به سطح راهبردی ارتقاء دادند و چین بر اساس قراردادی 25 ساله پذیرفت بیش از 400 میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کند.
به رغم اهمیت روابط اقتصادی بین چین و ایران برای دو کشور، ظهور چین به عنوان یک قدرت جهانی و تمایل این کشور برای به چالش کشیدن سیطره آمریکا بر نظم جهانی، موجب شده است روابط با تهران اهمیت بیشتری برای پکن پیدا کند.
ایران نیز برای بهبود بخشیدن به جایگاه منطقه ای خود و خروج از انزوای بین المللی و دور زدن تحریم های آمریکا در صورتی که برجام احیا نشود، به کمک چین نیاز دارد. در همین راستا ایران سیاست رویکرد به شرق و تقویت حضور در آسیای میانه در کنار تقویت روابط با چین و روسیه را به سرلوحه سیاست خارجی خود تبدیل کرده است.
موقعیت جغرافیایی ایران برای چین که به دنبال اجرای طرح «کمربند و جاده» است اهمیت دارد و به همین علت است که چین دیپلماسی پویایی در خاورمیانه در پیش گرفته و با ارائه ابتکار امنیت منطقه ای، به دنبال کاستن از تنش بین ایران و همسایگانش در جنوب خلیج فارس است.
با این همه، ایران همچنان هم پیمانی کوچک برای چین محسوب می شود و پکن با دستیابی ایران به سلاح هسته ای مخالف است هرچند امکان دارد از پرونده هسته ای ایران به نفع خود بهره برداری کند همانطور که روسیه در ابتدای جنگ اوکراین تلاش کرد از این پرونده به عنوان اهرم فشار بر غرب استفاده کند. روابط ایران و چین به گونه ای است که فضایی برای مانورهای سیاسی و دیپلماتیک برای هر دو طرف فراهم می کند.
روابط چین و ایران به رغم استحکام آن، همچنان تحت تاثیر روابط واشنگتن با پکن و روابط واشنگتن با تهران باقی خواهد ماند. شاید این تقدیر نظام ایران است که از زمان تشکیل خود تلاش کرده است پیامدهای دشمنی خود با آمریکا را با پناه بردن به آغوش قدرت های رقیب آمریکا، جبران کند.
منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11
