اثربخش در جهش‌ها

معمولاً تغییرات و جهش(متاسیون)هایی که در ویروس‌ها اتفاق می‌افتد، به صورت متنوع در بخش‌های گوناگون ویروس رخ می‌دهد. تغییراتی که در سویه دلتا اتفاق افتاد، حدود سه متاسیون(جهش) در ناحیه (آربی‌دی) اتصال ویروس بود، واکسن نورا نیز مبتنی بر همین پروتئین که در واقع پایه اتصال ویروس است، ساخته شده است.
بر همین اساس، ما در مرحله سه مطالعات بالینی واکسن نورا، افزون بر سویه ووهان که سویه اولیه بود و نورا بر اساس آن مطالعه شد، روی سویه امیکرون که سویه قالب و در زمان موج ششم کرونا بود هم ایمنی‌زایی واکسن را بررسی کردیم. ایمنی‌زایی ۱۰۰ درصد در مقابل سویه ووهان و ۷۰ درصد در مقابل امیکرون داشتیم، البته این مطالعه روی افرادی بود که دوز اول و دوم را از سایر واکسن‌ها دریافت کرده بودند و دوز سوم نورا تزریق کردند.
در کل باید گفت در سویه‌های جدید واکسن‌های قبلی اثربخشی خود را از دست نمی‌دهند، ولی این اثربخشی مبتنی بر روش ساخت واکسن کمتر خواهد بود که در مورد واکسن‌های پروتئینی کمترین کاهش اثربخشی اتفاق می‌افتد که در مورد نورا ۷۰ درصد اثربخشی خیلی بالاست.
علت این موضوع را که در واکسن‌های نو ترکیب کمترین کاهش اثربخشی در جهش‌های ویروس اتفاق می‌افتد، باید اینگونه توضیح داد که این در تولید این واکسن‌ها ناحیه اختصاصی ویروس انتخاب می‌شود، به عبارتی بخش‌های محافظت شده ویروس را انتخاب می‌کنند، ممکن است اسپایک یا کل ساختار محافظت شده باشد یا پایه‌های اتصال ویروس، کمترین تغییرات هم در جهش‌های ویروس در همین بخش ویروس اتفاق می‌افتد. لذا واکسن‌های مبتنی بر این روش ساخت اثربخشی خود را حفظ می‌کنند، اما ممکن است این اثربخشی کم شود. هیچگاه این اثربخشی صفر نمی‌شود، اما در مورد سایر روش‌های ساخت واکسن ممکن است در جهش‌های جدید اثربخشی واکسن‌های غیر از پروتئین نو ترکیب حتی به صفر هم برسد.
مثلاً اگر ویروس در جهشی هزار تغییر پیدا کند کمترین تغییر در همین ناحیه حفاظت شده اتفاق می‌افتد، مثلاً ده تغییر از هزار تغییر، در واقع اگر تغییر زیادی در جهش جدید ویروس در این ناحیه اتفاق بیفتد، دیگر کلا ویروس کارایی خود را از دست می‌دهد و بی‌اثر می‌شود و عملا نمی‌تواند به میزبان متصل شود، در واقع اینها پایه اتصال ویروس به سلول میزبان هستند.
امروز در دنیا فایزر و مدرنا که به آپارتاید واکسن هم متهم هستند، واکسن‌های مبتنی بر امیکرون تولید کردند که مطالعات بعدی نشان داد تفاوتی در اثربخشی نسبت به واکسن ووهان نداشته است.
در کشور ما هم گروه برکت مبتنی بر روش ساخت واکسن برکت که ویروس کشته شده است، برای او میکرون واکسنی را تولید کرده که سازندگان آن می‌گویند اثربخشی بالایی داشته و به عنوان واکسن دوز بوستر یا یادآور قابل استفاده است، اما مقالات معتبر که در مجلات مختلف علمی در رابطه با واکسن منتشر شده، همگی اذعان دارند که میزان اثربخشی واکسن‌های نوترکیب در دوز بوستر یا یادآور بسیار خوب است و سطح آنتی‌بادی بدن را به نحو مطلوبی بالا می‌برد.