«حلم» و «صبر» صفات مشترک پیامبر(ص) و امام حسن(ع)

یکی از ویژگی‌های مشترک رسول گرامی اسلام(ص) و امام حسن‌مجتبی(ع) صبر و حلم است. این صفت، ایشان را زبان‌زد خاص و عام کرده است که نشان می‌دهد برای نشر معارف و حقایق دین و برای جذب مردم به‌سمت خدا باید به تأمل و تحمل بالای مشکلات و ناملایمتی‌ها، بصیرت و دوراندیشی، کوشش، حلم و صبر مزین بود. البته نباید فکر کنیم که این صفات خارج از ذات اهل ‌بیت(ع) بوده‌اند و آنها به آن متصف شدند، بلکه اهل ‌بیت(ع) خودشان مظهر همه این اوصاف هستند؛ همانند آن بیان معروف که می‌فرماید: «علی مع الحق و الحق مع علی»؛ این همراهی صفات عالیه ممزوج است با ذات اهل‌ بیت(ع) و قابل جدا کردن و تفکیک کردن نیست.
خداوند هنگامی که پیامبر(ص) را مبعوث گردانید، ایشان را به صبر امر فرمود. جابر می‌گوید: رسول خدا(ص) فرمودند: «یک ماه به کوه حرا مى‌رفتم، صدایى از اطراف خود شنیدم، به اطراف خویش نگریستم. کسى را ندیدم سپس سر خود را بلند کردم، فرشته‌اى دیدم که نزد من مى‌آمد. ترسیدم، برگشتم و گفتم: مرا به جامه و گلیمى بپیچانید. سپس آیات «یا أَیهَا الْمُدَّثِّرُ، قُمْ فَأَنْذِرْ» نازل گردید.»(تفسیر نور) در ادامه این سوره آمده است: «وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ»؛ و به‌خاطر پروردگارت شکیبایی کن!
صبر از ملزوماتی است که باید در وجود رهبران و مسئولان جوامع اسلامی باشد؛ زیرا همراه کردن مردم با دین خدا به صبر، حلم و شکیبایی نیاز دارد. در خصوص صبر داشتن مسئولان همانند اولیای خدا و پیامبران و اهل بیت(ع) اول باید به بیان امام صادق(ع) اشاره کرد که شیعیان را ملازم آموزه‌های خداوند به پیامبر(ص) و ائمه(ع) کرده است و شیعیان باید در این آموزه‌ها که یکی از آنها صبر است؛ همانند اهل‌بیت(ع) رفتار کنند.(تفسیر اهل ‌بیت، ج۱۴، ص۳۰۴) و دوم باید به فرمایش امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرد که در ذیل آیه 35 سوره احقاف می‌فرمایند: «شکیبایی بر والیان امر واجب شده است، «فَاصْبِرْ کَما صَبَرَ أُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ» حق‌تعالی این شکیبایی را بر دوست‌داران و فرمانبران خود نیز واجب کرد و فرمود: برای شما در زندگی رسول خدا(ص) سرمشق نیکویی بود.»(بحارالأنوار، ج۹۰، ص۱۱۴)
پیامبر اسلام(ص) و امام حسن(ع) نه‌تنها در صبر، بلکه در حلم هم دارای اشتراک بودند. «حِلم» معنایی خاص‌تر از صبر دارد؛ زیرا حلم به‌معنای خویشتن‌داری هنگام هیجان غضب است و از آن‌جا که این ‌حالت از عقل و خرد ناشی می‌شود، گاه به‌معنای عقل و خرد نیز به‌ کار رفته است.(المفردات) شاید بتوان گفت جلوگیری از عصبانیت و غیظ را در لحظه‌ای که واقعا جای عصبانیت هست؛ باید همان حلم دانست. چنانکه در روایتی آمده، شخصی از امام حسن‌مجتبی(ع) پرسید: حِلم چیست؟ ایشان فرمودند: «کظم الغیظ و ملک النفس»، فرو بردن خشم و تسلط بر خویشتن است.(بحارالانوار، ج78، ص102)
جامعه در زمان حیات ظاهری اهل‌ بیت(ع) به اصلاح نیاز داشت که ایشان بهترین راه را برای دفع ضرر و جلب منافع متعدد صبر و حلم دانستند. این شخصیت عالی بارها توانست مردم و جامعه اسلامی را از چالش‌های گوناگون نجات دهد و همان‌طور که در بالا آمد اگر شیعیان همراهی با اهل ‌بیت(ع) را می‌خواهند، باید خود را متصف به صفات اهل‌ بیت(ع) کنند و ایشان را الگوی خود قرار دهند وبا صبر و حلم جامعه اسلامی را بسازند.