تغییر به نفع ایران

پنجم مهرماه سال جاری، قیمت نفت به پایین‌ترین قیمت 9 ماه اخیر سقوط کرد! بهای نفت برنت 7/1 درصد و وست تگزاس اینترمدیت 8/1 درصد کاهش یافت؛ البته این روند از 25 خرداد با افت و خیزهای جزئی همواره ادامه داشته است. در حالی که بسیاری از کارشناسان حوزه نفت، بالا بودن و حتی افزایش قیمت نفت طی این ماه‌ها را به دلیل نزدیک شدن به فصل سرما و ادامه جنگ روسیه و اوکراین پیش‌بینی می‌کردند؛ اما در عمل واقعیت چیز دیگری بود.
طی ماه‌ها اخیر و به ویژه پس از جنگ روسیه و اوکراین، ارزش دلار رو به کاهش نهاد و دولت آمریکا برای بالا بردن ارزش دلار و کاهش تورم، اقدام به افزایش نرخ بهره کرد. افزایش ارزش دلار سبب شد که خریداران نفت در عمل نفت را با قیمتی بالاتر از آنچه خریداری می‌کردند، دریافت کنند. این روند در کنار رکود اقتصادی در برخی حوزه‌های اقتصادی، تقاضای نفت را کاهش داد و این کاهش در طول ماه‌های اخیر باعث شد که قیمت نفت به کمترین میزان خود در 9 ماه گذشته برسد. سرانجام بیست و سه کشور عضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت و متحدانش (ائتلاف اوپک ‌پلاس) در سی‌وسومین نشست خود با کاهش روزانه ۲ میلیون بشکه‌ای تولید برای ماه نوامبر (آبان‌ و آذرماه) به اجماع رسیدند. این تصمیم روند تغییرات قیمت نفت را افزایشی کرد و بار دیگر نقش‌آفرینی مؤثر اوپک پلاس در بازار نفت را نشان داد.
در 9 ماه اخیر آمریکا بارها با آزادسازی بخش‌هایی از ذخایر استراتژیک خود، باعث کاهشی شدن قیمت نفت شده بود. ادامه روند کاهشی قیمت نفت با آغاز فصل سرما چشم‌انداز بسیار نامناسبی را برای کشورهای تولیدکننده نفت دارد؛ تا قبل از برگزاری این نشست با توجه به عضویت هم‌پیمانان آمریکا در این گروه، شکل‌گیری توافق در این زمینه با تردید جدی همراه بود؛ اما این توافق با وجود فشار آمریکا و دیگر کشورها برای تولید بیشتر حاصل شد که تاحدی باعث بهبود قیمت نفت نیز شد. آمریکا با این بهانه که اصول بازار از اقدام اوپک حمایت نمی‌کند، این سازمان را تحت فشار قرار داده بود تا تولید خود را کاهش ندهد؛ اما تلاش‌های آمریکا نتوانست مانع از این تصمیم اوپک شود.
افزایش قیمت نفت با کاهش قابل توجه تولید این محصول می‌تواند دولت بایدن را در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره با چالش جدیدی مواجه کند. دموکرات‌ها کاهش تدریجی قیمت نفت و به تبع آن بنزین را نتیجه سیاست دولت بایدن می‌دانستند؛ اما تصمیم جدید اوپک در کنار دیگر ناکامی‌های دولت بایدن می‌تواند حاکی از شکست احتمالی دولت بایدن در انتخابات میان‎دوره‌ای کنگره و حتی ریاست‌جمهوری 2024 باشد.
آمریکایی‌ها در اولین واکنش اعلام کردند، وابستگی نفتی خود به اوپک را کاهش می‌دهند. در عین حال برخی منابع مدعی شدند، در این شرایط آمریکا در حال اتخاذ تصمیمی برای عرضه 10 میلیون بشکه نفت از ذخایر استراتژیک خود در ماه آینده است. رویترز در گزارشی نوشت که تصمیم جدید اوپک باعث افزایش تولید نفت و گاز آمریکا نخواهد شد. بر اساس این گزارش، تولید صنعت شیل آمریکا که پس از ریزش قیمت‌های نفت در سال ۲۰۱۶، به سرعت بهبود یافت، اکنون محدودتر شده است. تجهیزات و کارکنان محدود، نبود سرمایه و فشار سرمایه‌گذاران برای سوددهی بالاتر، تولید این صنعت را محدود نگه داشته است. تصمیم هفته جاری اوپک پلاس، محدودیت‌های مذکور را تغییر نخواهد داد. حتی تولیدکنندگان خصوصی که تحت فشار سرمایه‌گذاران نیستند، با مشکلات زنجیره تأمین و نبود سرمایه، مواجه هستند که توانایی آنها برای واکنش نشان دادن را محدود کرده است.
با وجود محدودیت‌های آمریکا برای مدیریت قیمت نفت، البته افزایش قیمت نفت اروپا را بیش از آمریکا تحت فشار قرار می‌دهد. آمریکا در هر حال از منابع نفتی برخوردار است و نفت شیل آمریکا در قیمت‌های بالای نفت صرفه بیشتری برای بهره‌برداری دارد و آمریکا در حال حاضر یکی از صادرکنندگان نفت است؛ اما اروپا از یک طرف به دلیل تنش با روسیه با کاهش شدید منابع گازی مواجه است و از طرف دیگر افزایش قیمت نفت، بحران انرژی را در این قاره عمیق‌تر می‌کند.
اما باید یکی از بزرگ‌ترین برنده‌های این تصمیم اوپک را «ایران» دانست. افزایش درآمدهای نفتی می‌تواند کسری منابع حاصل از کاهش فروش نفت را جبران کند و از طرف دیگر، فشار وارد شده به اروپا تلاش این اتحادیه را برای احیای هرچه سریع‌تر برجام افزایش می‌دهد. تجربه سالیان گذشته نشان داد در شرایطی که اروپا تحت فشار نبود، نه تنها هیچگونه تحرکی برای احیای برجام نداشت؛ بلکه با ایفای نقش پلیس بد، هزینه مقاومت ایران را بالاتر می‌برد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود تحرکات اروپا برای احیای برجام و ورود نفت ایران به بازار اروپا افزایش یابد.
چین و روسیه نیز از برندگان تصمیم جدید اوپک هستند. روسیه در شرایط فعلی نیز عملاً با کاهش فروش مواجه است و این کاهش تأثیری بر درآمدهای نفتی‌اش ندارد؛ ولی از طرف دیگر این دو کشور از فشار اقتصادی به رقیب استقبال می‌کنند. این تقابل نشان داد همانگونه که آمریکا از سازوکارهای اقتصادی، مانند سوئیفت به عنوان سلاح برای فشار بر رقبایش استفاده می‌کنند، روسیه و چین نیز می‌توانند از ابزار انرژی برای فشار به رقبا استفاده کنند.