شرکای تجاری و رشد اقتصادی

شکی نیست که یکی از ابزارهای قدرت برای هر اقتصادی را می‌توان افزایش صادرات آن کشور دانست. افزایش صادرات نه تنها در حوزه اقتصاد و مواردی چون افزایش درآمدهای ارزی یا مثبت شدن تراز تجاری و... اهمیت دارد، بلکه در حوزه مسائل فرا اقتصادی از جمله ارتقای‌ شأن و جایگاه آن کشور در میان سایر کشورها و ورود فرهنگ و سبک زندگی کشور صادرکننده به جامعه واردکننده آن محصول از اهمیت بالایی برخوردار است. به نحوی که امروزه جایگاه سیاسی عمده قدرت‌های دنیا نشئت گرفته از قدرت اقتصادی این کشورها بوده و صادرات یکی از ابزارهای مهم و نشان‌دهنده اقتدار این کشورهاست؛ به گونه‌ای که از مثبت بودن (یا بهبود) تراز تجاری به منزله یکی از ابزارهای اقتدار هر کشوری یاد می‌شود. اگرچه دهه 80 برای اقتصاد ایران در حوزه افزایش صادرات غیرنفتی دهه درخشانی به شمار می‌رفت و اقتصاد ایران توانست از صادرات حدود 4 میلیارد دلاری در اوایل این دهه، در اواخر دهه به ارقامی بالغ بر 50 میلیارد دلار نزدیک شود، اما به واسطه برخی از مشکلات ایجاد شده در اقتصاد ایران پس از تحریم‌های ابتدایی دهه 90 و البته نگاه منفعلانه دولت‌های یازدهم و دوازدهم در حوزه دیپلماسی اقتصادی این روند نه تنها متوقف شد که کاهشی شدید یافت. کاهشی که حتی با استدلال طیف مشاوران دولت‌های یازدهم و دوازدهم مبنی بر جهش نرخ ارز منجر به افزایش صادرات خواهد شد نیز راه به جایی نبرد و با وجود افزایش بیش از 7 برابری نرخ ارز طی دولت گذشته، صادرات غیرنفتی در ایران روندی نزولی را طی کرد. با این حال، طی یک سال گذشته و بدون وجود عواملی چون اخذ تصمیم جدیدی درباره FATF، توافق برجام، جهش نرخ ارز و... که همواره از پیش‌شرط‌های دولت گذشته برای تحرک یا موفقیت در حوزه اقتصاد بود، صادرات غیرنفتی ایران با جهش قابل توجهی مواجه شده است؛ جهشی که می‌توان دلیل اصلی آن را در تغییر نگاه و رویکرد دولت حاضر نسبت به برخی از مسائل دانست.
یکی از الزامات افزایش امنیت صادراتی و تداوم رشد صادراتی در اقتصاد وجود شرکای تجاری متعدد است. موضوعی که باعث می‌شود قدرت چانه‌زنی کشورها برای صادرات افزایش یافته و تحریم‌های اقتصادی علیه آنها عملاً ناکارا شود. متأسفانه، یکی از مشکلات اقتصاد ایران در این حوزه را می‌توان نبود تنوع در شرکای تجاری دانست. برای نمونه، پنج کشور چین، امارات، ترکیه، هند و آلمان چیزی حدود 70درصد بازار وارداتی ایران را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که به لحاظ منطق اقتصادی باید تعداد کشورهای واردکننده کالا از ایران یا صادرکننده کالا به ایران افزایش یافته و بخش قابل توجهی از تجارت ایران به چند کشور محدود نشود. اتفاقی که در یک سال گذشته با شدت و کیفیت قابل توجهی دنبال شده و نگاهی به اسامی کشورهای واردکننده کالا از ایران یا بالعکس نشان می‌دهد تحول مناسبی در این حوزه در حال رخ دادن است. به نحوی که نه تنها میزان صادرات غیرنفتی ما به لحاظ وزنی و ارزشی افزایش داشته است؛ بلکه این تجارت با تعداد بیشتری از کشورهای دنیا برقرار شده و عملاً اقتصاد ایران وارد مرحله جدیدی شده است.