نفت، تقدیم به کودتاگران!

با آغاز نهضت ملی شدن نفت، انگلستان که دست خود را از نفت ایران کوتاه می‌دید، اقدامات گوناگونی انجام داد تا جلوی ملی شدن نفت را بگیرد. تهدید به حمله نظامی، شکایت به سازمان‌های بین‌المللی و سرانجام تحریم‌های شدید اقتصادی و نفتی از جمله این اقدامات بود. در این میان، مصدق که تمام همت خود را بر حذف رقبای داخلی متمرکز کرده بود و از طرفی انگلستان را تنها دشمن خارجی می‌دانست، عجولانه و با چشمان بسته خود را به آغوش دولت آمریکا انداخت. او آمریکا را دولتی طرفدار دموکراسی و حقوق ملت‌ها می‌دانست، غافل از اینکه آمریکا چهره‌ جوان شده‌ استعمار انگلیس است.با سقوط دولت مصدق به علت كودتای ۲۸ مرداد و روی كار آمدن سرلشكر زاهدی، رژیم دست‌نشانده پهلوی در مسیر واگذاری مجدد نفت در اختیار بیگانگان در قالب کنسرسیوم نفتی قرار گرفت. دولت کودتایی ایران در روند تدوین و تنظیم قرارداد، که در واقع تقسیم غنایم نفت ایران از طریق شرکت‌های نفتی آمریکایی، انگلیسی و دو شرکت نفتی هلندی و فرانسوی بود، هیچگونه نقشی نداشت.

نمایندگان ایران فقط باید توافقات شرکت‌های نفتی و نمایندگان سیاسی آمریکا و انگلستان بر سر نفت ایران را تأیید و امضا کرده و برای تصویب نهایی به مجلس شورای ملی (دوره هجدهم) و مجلس سنا می‌فرستادند، که قریب به اتفاق نمایندگان آن دو مجلس را دولت زاهدی و شخص شاه برگزیده بودند و بیشتر آنها روابط پیدا و پنهان دیرپایی با سیاست دو کشور آمریکا و انگلستان در ایران داشتند. در کتاب «تاریخ سیاسی معاصر ایران» نوشته دكتر مدنی به نقل از «فواد روحانی» که در جمع نمایندگان دولت کودتایی زاهدی با نمایندگان کنسرسیوم مذاکره می‌کرد، درباره نقش بلااثر نمایندگان ایران در جریان عقد قرارداد کنسرسیوم آمده است: «علی امینی شخصاً از تورکیلد ریبر، نماینده دولت آمریکا که در مذاکرات حضور داشت، در مورد خط مشی‌ای که دولت ایران در قبال مسئله نفت بایستی دنبال کند نظرخواهی نمود. آقای تورکیلد اظهارداشت: دولت شما از سه راه یکی را باید انتخاب کند. یا نفت را به مقدار ناچیزی به شرکت‌های مستقل بفروشد، یا وام گرفته و غرامت شرکت نفت انگلیس و ایران را بپردازد و یا بالاخره با شرکت‌های بزرگ سازش نماید. آقای امینی گفت: ما از شما که مشاورمان هستید، می‌خواهیم نظرتان را در این باره به ما بدهید. مراجعه ما به شما همانند مراجعه بیمار به پزشک است. آقای تورکیلد ریبر جواب داد: خوب مثالی آوردید. ما معالج شما هستیم و به علت درد شما پی برده‌ایم. نسخه مداوای شما قبول شرایط کنسرسیوم است.»