هنگامی که رخدادی ناگوار و مصیبتی پیش‌بینی‌ناپذیر بر مؤمنان یا جامعه ایمانی وارد می‌شود که آنها را گرفتار مشکلاتی کرده یا اختلافی به وجود می‌آورد، عده‌ای باید برای رفع مشکلات و مصائب وارد میدان شوند و به «اصلاح ذات‌البین» دست بزنند. مسلمانان و مؤمنان در بعد اجتماعی برادران و خواهران یکدیگر هستند و مشکلات‌شان را مشترک می‌بینند و برای حل آن با یکدیگر همراه می‌شوند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْکمْ وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»؛ مؤمنان برادر يکديگرند؛ پس بين دو برادر خود صلح و آشتى برقرار سازيد و تقواى الهى پيشه کنيد تا مشمول رحمت او شويد.(حجرات/10)
اینکه خداوند مؤمنان را برادر خطاب فرموده، نقطه عطف این آیه است؛ زیرا رابطه برادر با همو‌طن و همشهری متفاوت است. یک برادر خود را در شادی و غم برادر خود شریک می‌بیند و تمام سعی خود را به‌کار می‌گیرد تا به او کمک کند. برادری که دلسوز برادر خود است، هیچ‌گاه ناامید نمی‌شود و تا مرز جنون به تلاش خود ادامه می‌دهد. فرض کنید برادری دچار بیماری شده و پزشکان از او قطع امید کردند؛ اما آیا این نظر پزشکان می‌تواند کمک رساندن برادر را متوقف کند؟ او حتی اگر قبول کند که هیچ راهی برای درمان وجود ندارد، باز هم از تلاش خود دست برنمی‌دارد. پس اینکه خدواند مؤمنان را برادر یکدیگر خطاب می‌کند، برای این است که برطرف کردن اختلافات و سامان دادن مشکلات بدون خستگی و ناامیدی ادامه پیدا کند و اعتقادی راسخ برای آن ایجاد شود.
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: «مسلمان بر برادر مسلمانش 30 حق دارد که هر يک بايد آن حقوق را ادا کنند، از جمله: 1ـ عفو و مهربانى به او، 2ـ جبران اشتباهات او، 3ـ قبول عذر او، 4ـ دفاع در برابر بدخواهان او، 5ـ خيرخواهى نسبت به او، 6ـ عمل به وعده‌هايى که به او داده، 7ـ کوشش در يارى رسانى به او، 8ـ حفظ ناموس او، 9ـ برآوردن حاجت او، 10ـ واسطه‌گرى براى حل مشکلاتش، 11ـ او را در حوادث تنها نگذارد و 12ـ هر چه را براى خود مى‌خواهد براى او نيز بخواهد و...»(بحارالانوار، ج74، ص236) در این بیان، رسول خدا(ص) نکات بسیار مهمی را یادآور می‌شود که عمل به آن می‌تواند مدینه طیبه‌ای بسازد که مثال مردم دنیا شود. اینکه یک برادر نمی‌تواند و نباید برادر خود را در حوادث تنها بگذارد و باید برای یاری او کوشش کند، باید درس امروز ما باشد. سوای آنکه جامعه را خانواده خود ببیند و برای اصلاح آن نیز تلاش کند؛ اما مهم‌ترین نکته این است که کسانی می‌توانند به اصلاح دست بزنند که اهل دانش و فهمیده باشند تا حرف‌شان و نظرشان بتواند آرامش ایجاد کند. اصلاح‌گر بودن آنقدر مهم است که امیرالمؤمنین(ع) در لحظات آخر عمر شریف‌شان فرزندان خود را به انجام آن امر می‌فرمایند و آن را نیاز مبرم جامعه ایمانی می‌دانند.
