مدیریت یک شرکت، اداره، گروه یا سازمان بیش از آنکه یک سمت باشد، یک امتحان و وظیفه است. مدیریت فارغ از شایستگیهای ابتدایی، مانند علم و آگاهی، توان جسمی، ایمان خالص، دوری از ظلم، سعه صدر، پاکدامنی و امانتداری، به یک سری فوت و فنهای تجربی نیاز دارد؛ یعنی یک مدیر خوب از تجارب مدیران خوب و کارآمد در جهت رشد و اداره بهتر وظیفه مدیریتی خود استفاده میکند.
شما فرض کنید مدیری به سبب ناآگاهی از وظیفه مدیریتی چه ضربه مهلکی میتواند به بدنه ارگان و سازمان تحت مدیریت خود وارد کند. نخستین ضربه او تصمیمگیریهای نامطلوب و بیهدف است و در این صورت مدیر تیرانداز چشم بستهای است که هر لحظه امکان دارد نیروهای خودی را هدف قرار دهد. بنابراین، کسب علم مدیریت باید یکی از مهمترین برنامههای یک مدیر باشد.
در کشور ما مهمترین رکن برای یک مدیر این است که بداند این کشور و حکومت، اسلامی است و بنابر برنامه اسلامی هر فرد مدیری که زعامت و هدایت یک گروه را بر عهده میگیرد، باید پاسخگو باشد. از طرفی هم یک مدیر اسلامی باید بداند ما با دشمنانی روبهرو هستیم که در هر ثانیه خود را به برنامهها و حربههای جدید مجهز میکند. بنابراین نباید از علم روز و روشهای مدیریتی غافل باشد. به قول مرحوم شهید صدر، «کسی که توطئهها و دسیسهها و تبانیها بر ضد اسلام و تهمتها و دروغپردازیهایی را میبیند که درباره مبانی اسلامی میشود، چگونه دلش میآید که مطالعه و کار جدی و بیوقفه را رها کند؟!»
مسلم است که مدیریت اسلامی تنها به حرف نیست و یک سری برنامهها و الگوهای راهبردی برای آن در اسلام تعبیه شده است؛ چرا که در مدیریت اسلامی هدف تحقق عدالت اجتماعی و تحصیل رضای خداست و در مدیریت غیراسلامی، اهداف صرفاً مادی است. موضوع در مدیریت اسلامی انسان است، اما در مدیریت غیر اسلامی ابزار و امکانات مادی است و حتی به انسان به مثابه یک ابزار نگریسته میشود. در نتیجه به تناسب متفاوت بودن اهداف و موضوعات، روشها نیز تغییر میکند.
بنابر آیه 17 سوره انفال، از جمله برنامههای اسلام برای مدیریت اعتقاد به این جمله است: «آنچه خدا بخواهد همان میشود»؛ چرا که خداوند در این آیه میفرماید: «ای مؤمنان نه شما، بلکه خدا کافران را کشت و ای رسول، چون تو تیر یا خاک افکندی نه تو، بلکه خدا افکند تا کافران را شکست دهد.» این آیه به معنای آن است که اگر کار کوچک یا بزرگی انجام داد و موفقیتی به دست آورد، به اراده خداوند بوده است. از همینرو شهید علیرضا ناهیدی این تکیه کلام را همیشه بر زبان داشت: «آنچه خدا خواست همان میشود». توجه داشته باشیم که این نکته به معنای فعالیت نکردن نیست. همانطور که ابتدا عرض کردیم صحبت ما در خصوص مدیریت اسلامی است. مدیریت اسلامی در خودش فعالیت شبانهروزی و تا پای جان رفتن را دارد. سخن ما درخصوص نتیجه کار است که شخص با تمام تلاشهایی که کرده است، نتیجه را از آن خداوند بداند.