«خوف» و «رجا» از احوال عرفانی است که مانند دو بال سالک را هم از خواهش‌های نفسانی دور می‌کند و هم باعث امید او به وصال باریتعالی می‌شود. خوف، مترادف فارسی ترس و بیم و به معنای احساس و احتمال ناخوشایند برای انسان در آینده بر اساس نشانه‌های قطعی یا ظنی ناشی از بروز خطر، ناامنی از روی دادن نامطلوب یا تصور آنها، و هراس است که به طور طبیعی، دردمندی و نگرانی را در پی خواهد داشت. «رجا» عبارت است از احساس راحتی قلب در نتیجه انتظار تحقق امری که محبوب و خوشایند است؛ البته در صورتی که بیشتر اسباب و موجبات آن امر محبوب، محقق باشد؛ ولی هرگاه وجود یا عدم اسباب آن معلوم نباشد، به چنین انتظاری تمنا و آرزو گفته می‌شود. اگر اسباب و علل پیدایش امر محبوب فراهم نبود و در عین حال شخص انتظار تحقق آن را دارد، به چنین انتظاری حماقت می‌گویند و هرگز مفهوم «رجا و امید» بر آن صادق نیست.
از الزامات مهم در جهاد تبیین، بیان واقعیت به گونه‌ای است که در مورد مشکلات جاری هم خوف و احساس خطر داشته باشیم تا برای آن تلاش کنیم و دچار خوشخیالی نشویم و هم با بیان نقاط مثبت، رجا و امید را در دل جامعه نسبت به آینده زنده نگه داریم. در حقیقت، باید در جهاد تبیین از سیاه‌نمایی و سفیدنمایی محض پرهیز کرد. یک سویهنگری و فقط نقاط منفی یا مثبت را دیدن، فهم انسان را دچار اختلال می‌کند و باید هر دو نگاه در کنار هم برای اصلاح و رشد و توسعه کشور بیان و در نظر گرفته شود. رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 1390/5/16 در باره آفت یکجانبهنگری می‌فرمایند: «اگر این نقطه مثبت را بیان کنیم، یک جور مسائل کشور را می‌فهمیم؛ اگر این نقطه مثبت را بیان نکنیم، مسائل کشور را جور دیگری خواهیم فهمید. اگر فقط نقاط منفی را مشاهده کنیم‌ـ که البته نقاط منفی وجود داردـ این طبعاً واقع‌بینی نیست؛ این برآورد درستی از اوضاع کشور به ما نخواهد داد؛ منجر به ناامیدی می‌شود؛ ضرر اجتماعی‌اش هم این است. بنده روزها ده بیست تا روزنامه را معمولاً همین طور یک مروری می‌کنم. بعضی از روزنامه‌ها هر روزی چهار تا، پنج تا تیتر دارند که هر کدام از این تیترها کافی است دل یک آدم ضعیف را بلرزاند؛ منفی، منفی، منفی، منفی! این کار را دوست می‌دارند... نقطه مقابلش هم همین جور است. یعنی غلبه دادن نگاه مثبت، بدون دیدن نقطه منفی، این هم گمراه‌کننده است؛ موجب یک رضایتی در انسان می‌شود که احیاناً این رضایت، رضایت کاذب است؛ این هم درست نیست. نقاط منفی را هم باید در کنار نقاط مثبت دید.» بنابراین، زمانی که مجاهد عرصه جهاد تبیین به گونه‌ای متعادل و با لحاظ واقعیت و دیدن هم نقاط منفی و هم نقاط مثبت یک موضوع را بررسی کرد، تبیینش اثربخش و اعتماد جلب کن خواهد بود.
