دانشجوی ضد نیکسون

در دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ شمسی و پس از سقوط حکومت رضاخان، فضای جامعه کمی بازتر شد و فعالیت‌های سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه تهران (به منزله تنها مؤسسه مدرن و به‎روز آموزش عالی در ایران آن روزگار) به حد چشمگیری افزایش یافت. مدتی پس از جریان کودتای 28 مرداد 1332 اعلام شد، روابط میان ایران و بریتانیا که در زمان حضور محمد مصدق در جایگاه نخست‌وزیری قطع شده بود، بار دیگر از سر گرفته خواهد شد و ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای انجام دیداری رسمی به ایران خواهد آمد. این موارد و اتفاقات سیاسی آن روزگار، بهانه لازم برای انجام اعتراضات بیشتر از سوی جوانان را فراهم کرد و در تاریخ ۱۴ آذر به سفارش نهضت مقاومت ملی، دانشجویان فعال و سیاسی در کلاس‌ها سخنرانی کردند و از همان روز محوطه دانشگاه تهران به سمت ناآرامی رفت. دولت هم که توانایی مدیریت چنین رخداد‌هایی را نداشت، برای جلوگیری از هر گونه اقدام ادامه‌دار، این اعتراضات را سرکوب کرد.
سربازان مسلح و نیرو‌های ویژه ارتشی پس از هجوم همه‌جانبه به دانشگاه تهران، به کلاس‌های درس حمله و در اقدامی ضربتی صد‌ها دانشجو را بازداشت و زخمی کردند. این وضعیت سخت و اعتراضات و سرکوب‌ها تا دو روز بعد ادامه داشت و نیرو‌های امنیتی با حضور در دانشکده فنی دانشگاه تهران، اقدام به تیراندازی کردند و به واسطه همین مسئله موجب مرگ سه دانشجوی این دانشکده به نام‌های احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعت‌رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا شدند. با وجود این حواشی، روز ۱۷ آذر نیکسون به ایران آمد و در مراسمی تشریفاتی در دانشگاه تهران که با حضور گسترده نیرو‌های نظامی برگزار شد، دکترای افتخاری رشته حقوق را از این دانشگاه دریافت کرد.
وقایع رخ داده در آذر ۱۳۳۲، نشان‌دهنده واکنش دولت کودتا به فعالیت‌های داوطلبانه و خودجوش دانشجویی بود که در ادامه آن سرکوبی نظام‌مند روی داد و تعداد زیادی از دانشجویان در این میان آسیب دیدند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیداری که با استادان و دانشجویان در ۲۴ آذر سال ۱۳۸۷ و در دانشگاه علم و صنعت داشتند، به تاریخچه این واقعه اشاره کرده و فرمودند: «۱۶ آذر در سال 1332 که در آن سه نفر دانشجو به خاک و خون غلتیدند، تقریباً چهار ماه بعد از ۲۸ مرداد اتفاق افتاده؛ یعنی بعد از کودتای ۲۸ مرداد و آن اختناق عجیب‌ـ سرکوب عجیب همه‌ نیرو‌ها و سکوت همه‌ـ ناگهان به وسیله دانشجویان در دانشگاه تهران یک انفجار در فضا و در محیط به وجود می‌آید. چرا؟ چون نیکسون که آن وقت معاون رئیس‌جمهور آمریکا بود، آمد ایران. به عنوان اعتراض به آمریکا، به عنوان اعتراض به نیکسون که عامل کودتای ۲۸ مرداد بودند، این دانشجو‌ها در محیط دانشگاه اعتصاب و تظاهرات می‌کنند، که البته با سرکوب مواجه می‌شوند و سه نفرشان هم کشته می‌شوند. حالا ۱۶ آذر در همه‌ سال‌ها، با این مختصات باید شناخته شود. ۱۶ آذر مال دانشجوی ضد نیکسون است، دانشجوی ضد آمریکاست، دانشجوی ضد سلطه است.»