در دهه 40 شمسی که دوران اوج مبارزات امام خمینی(ره) با حکومت پهلوی بود، 15 خرداد 1342 به نقطه عطف تاریخی پیش از وقوع پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل شد. در آن روزگار، کمتر کسی گمان میبرد به میدان آمدن مردم پس از سخنرانی عصر عاشورای امام خمینی(ره) در مدرسه فیضیه قم و به شهادت رسیدن جمعی از آنها، به ویژه کفنپوشان سینهزن حسینی روی پل پیشوا در ورامین، 14 سال بعد معادلات سیاسی در منطقه و جهان را برهم میزند. بزرگداشت شهدای پانزدهم خرداد ۴۲ از سوی طلاب و فضلا در روز پانزدهم خرداد ۱۳۵۴ به حماسهای سه روزه تبدیل شد و همراهی برخی از مردم رژیم پهلوی را با شوکی سخت روبهرو کرد. در همین راستا، نوزدهم دیماه ۱۳۵۶ سرآغاز حرکتی شد که نگاه و نظریه امام خمینی(ره) به «مردم» را بار دیگر در کانون توجه تحلیلگران قرار داد.
وقتی حضرت امام (ره) به مردم اعتماد کردند
امام خامنهای در تبیین شاخصههای شخصیتی این مردم «منیعالطبع، باگذشت، با ایمان، عازم و دارای شجاعت و آماده برای فداکاری» میگویند:«... قبل از انقلاب هیچ کسی اینها را به خوبی امام نمیفهمید. از شخصیتهای برجسته، نخستین کسی که این خصوصیات را در مردم ما شناخت و روی آنها تکیه کرد، امام بزرگوار ما بود. همان وقت من با بعضی از بزرگان تماس میگرفتم و چیزی میگفتم، اما آنها تقصیر را گردن مردم میانداختند و میگفتند: «مردم نمیآیند. مردم نمیکنند. این مردم را ول کنید.» امام در نقطه مقابل آنها این مردم را شناختند؛ به این مردم اعتماد کردند، با این مردم صادقانه حرف زدند؛ منتظر نشدند مردم راه بیفتند و اول خودشان راه افتادند. رهبر یعنی این.»
وقتی طومار رژیم پهلوی درهم پیچید
به روایت اسناد تاریخی، روز شنبه هفدهم دیماه ۱۳۵۶ برابر با ۲۷ محرم ۱۳۹۸ هـ. ق، روزنامه «اطلاعات» در مقالهای توهینآمیز با عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» به قلم رشیدی مطلق به ساحت مقدس امام خمینی(ره) توهین کرد. نگارش این مقاله موجب شد تا در روز ۱۸ دیماه ۱۳۵۶ طلاب و فضلای حوزه علمیه قم درس و نماز جماعت و منبر را تعطیل کرده و به همراه مردم از مدرسه «خان» بهسوی منزل آیات عظام حرکت کنند و در تجمعی در همان شب در مسجد اعظم قم با سر دادن شعار «درود بر خمینی» و «مرگ بر حکومت پهلوی» غیرت دینی خود را برای توهینکنندگان به مقدسات به نمایش بگذارند؛ اما کار به همینجا ختم نشد و در روز نوزدهم دیماه تجمع مردم به همراه طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در اعتراض به این توهین در مدرسه «خان» و میدان «آستانه» حماسهای را آفرید که تا ساعت ۹ شب ادامه پیدا کرد و آغازی شد تا طومار رژیم ظرف یک سال در هم بپیچد.
تحلیل رهبر معظم انقلاب از دی ماه سال ۱۳۵۶
رهبر معظم انقلاب در تحلیل این حرکت غیورانه مردم در نوزدهم دی میفرمایند: «... اشکال کار ملتها و اشخاصی که توسریخور زمانه باقی میمانند و مغلوب حوادث دوران خود میشوند، این است که زمان و جریانات خود را نمیشناسند. آنچه را که اقتضا و نیاز زمان است، درک نمیکنند. اگر هم درک کنند، گاهی شجاعت ابراز آن را ندارند؛ لذا زمانه و عوامل مخالف و معاند بر آنها غلبه میکنند. اگر مردم قم در نوزدهم دیماه ۱۳۵۶ قیام نمیکردند و آن حوادث عظیم را پیدرپی به وجود نمیآوردند، احتمالاً حوادث به سمتوسوی دیگری میرفتند؛ اما آنها ابتکار به خرج دادند و مرد و زن و جوان و پیر و روحانی و غیرروحانی در این حرکت سهیم شدند. البته نقطه اصلی ثقل این کار بر دوش جوانها بود؛ چون فطرت پاک و پایبند نبودن به تعلقات مادی جوان را راحتتر به وسط میدان انجام وظیفه میبرد همه ملت ایران در دوران انقلاب این منش و کار بزرگ را نشان دادند، یکی زودتر یکی دیرتر، اما جلوتر از همه قم بود. نتیجه این شد که دژ تسخیرناپذیر حکومت ایران که دربست در اختیار دشمنان ملت ایران و غارتگران و زورگویان و راهزنان بینالمللی بود، بهوسیله مردم از دست آنها خارج شد و مردم آن را فتح کردند.»
تعبیر شهید بهشتی چه بود؟
به خونخفتگان ۱۹ دی در دفاع از حریم مقدس دین، پیکر خونین کفنپوشان مردم پیشوا را در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در اذهان تداعی کردند؛ اما این بار پرچم بر زمین نماند و مردم قهرمان و غیرتمند تبریز با برگزاری چهلم شهدای ۱۹ دی قم با خون خود ثابت کردند که شعله فروزان غیرت دینی در دلهای آنان افسانه نیست و حماسه ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ را به نام خود در سرزمین غیرتمندان در تاریخ ثبت کردند. نهم و دهم فروردین پرچم چهلم شهدای تبریز را مردم دیندار یزد به دوش کشیدند. مردم ایران به تعبیر شهید بهشتی، به کمال «نترسیدن از مرگ» رسیده بودند و جوهره دینی را به تماشا گذاشتند و در نهایت محوریت مساجد و حسینیهها و حرکت دستهجات و هیئتهای مذهبی در راهپیماییها که روحانیت پیشاپیش آنان در حرکت بود و شعارهای دینی و مطالبهگری مردم در برقراری جمهوری مبتنی بر اسلامیت را سر میدادند، انقلاب اسلامی را در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی رساند.
نتیجه اینکه...
رأی ۹۸ درصدی مردم در فروردین 1358 به رفراندوم جمهوری اسلامی نوع حکومت را مشخص کرد و از آن روز به بعد غیرت دینی مردم به منزله اصلیترین شاخص ایستادگی به امامت ولیفقیه همه بحرانها و فتنهها را از سر راه حرکت اصیل انقلاب برداشت. قله این غیرت دینی در هشت سال دفاع مقدس در قاب نگاه جهانیان نشست. قطع به یقین یکی از مقاطع مهم و سرنوشتساز تجلی غیرت دینی مردم، فتنه سال ۱۳۸۸ بود که نزدیک به هشت ماه نظام اسلامی را درگیر خود کرد. این فتنه که با افرادی شناسنامهدار و سابقهدار در نهضت و انقلاب و با ظاهری دینی به میدان آمد، با رهبری حکیمانه امام خامنهای و بصیرت دینی و انقلابی مردم، که در جوهره دینی آنان ریشه داشت، خنثی شد. در نهم دی ماه ۱۳۸۸، مردم بار دیگر غیرت دینی خود را به نمایش گذاشتند و حماسهای دیگر را خلق کردند؛ حماسهای که درست، مانند حماسه ۱۹ دی دوباره با همت مردم با بصیرت تکرار شد و انقلاب را پس از ۳۲ سال از آن واقعه به سمت و سویی هدایت کرد که ائتلاف بزرگ ضدانقلاب و گروهکها و از نفس افتادهها با نظام سلطه را در یک روز در هم شکست. مردم ثابت کردند، غیرت دینی نهتنها ضامن بقای دین و ارزشهای دینی است، بلکه تنها عنصر حاکمیت ملی و امنیت اجتماعی به شمار میآید.