باید اصلاحات ساختاری رخ دهد

معاون ارزی اسبق بانک مرکزی گفت: «اگر کسری بودجه، رشد نقدینگی و افزایش پایه پولی نداشته باشیم یا به عبارتی این شاخص‌ها و پارامترها در اقتصاد ایران مهار شود، طبیعتاً با عنوان افزایش نرخ ارز نمی‌شویم. پس مسائلی که اقتصاد را ملتهب می‌کند و در نهایت به افزایش نرخ ارزهای خارجی، به ویژه دلار دامن می‌زند، مسائل تو در تویی است که برای حل مشکل بازار ارز باید همه آنها حل شوند. در واقع، نمی‌توان فقط با اصلاح یک موضوع یا بخش انتظار داشت مابقی مسائل خود به خود درست شوند.»
به گزارش صبح صادق، «سیدکمال سیدعلی» معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و کارشناس بازار ارز در گفت‌وگو با صبح صادق درباره موضوعات مرتبط با افزایش نرخ ارز و مؤلفه‌های تأثیرگذار بر روند افزایش قیمت دلار در هفته‌های اخیر معتقد است، نباید بار تمام آنچه در حوزه افزایش نرخ ارز اتفاق می‌افتد، به گردن بانک مرکزی انداخت؛ بلکه مجموعه‌ای از عوامل منجر به این موضوع می‌شوند. وی در این باره گفت: «خبرهای مربوط به افزایش نرخ ارز، این موضوع را بیش از پیش مطرح کرده که اشکال کار و بالا رفتن نرخ ارز به خصوص دلار ناشی از ضعف مدیریت بانک مرکزی و ناآشنایی با این بازار و مدیریت این بخش است؛ در حالی که برداشت بنده این است که دلیل ایجاد مشکلات مربوط به افزایش نرخ ارز تماماً مربوط به مدیریت بانک مرکزی نیست؛ لذا نباید این موضوع را در این حد محدود کرد و همه را به نوع مدیریت بانک مرکزی ربط داد.»
وی در این باره خاطر نشان کرد: «درست است که مدیریت بانک مرکزی در تثبیت و کنترل نرخ ارز مؤثر است؛ اما باید گفته شود تنها درصدی از سیاست‌گذاری‌هایی که بانک مرکزی در بازار ارز صورت می‌دهد، در این موضوع مؤثر است و تنها دلیل نوسانات نرخ ارز سیاست‌های اعمالی بانک مرکزی نیست؛ چرا که تعیین نرخ ارز و کاهش ارزش ریال و افزایش ارزش نرخ ارزهای خارجی به عوامل و متغیرهای بسیار زیادی در سطح مدیریت کلان اقتصادی وابسته است که بخش قابل توجهی از آنها در حیطه اختیارات و مدیریت بانک مرکزی نیست.»
سیدعلی خاطر نشان کرد: «بخش مهمی از آنچه امروز به افزایش نرخ ارز و بی‌ثباتی و نوسان نرخ ارز در بازار انجامیده، باید به فاکتورهای اقتصاد کلان کشور ربط داد. باید بپذیریم و این موضوع را بی‌طرفانه و منصفانه در تحلیل‌های خود قرار دهیم که بین افزایش نرخ دلار و تورم ارتباط دو سویه و مستقیمی برقرار است. پس تا وقتی تورم داریم، این مسئله نیز رخ خواهد داد و این تورم خودش را در نرخ دلار نشان می‌دهد. البته در مرحله بعد افزایش نرخ دلار نیز تورم را از خود متأثر می‌کند.»
وی در این باره توضیح داد: «نباید فراموش کنیم که افزایش نرخ دلار معلول تورم افسارگسیخته‌ای است که برای کاهش آن فکری نشده است. اگر کسری بودجه، رشد نقدینگی و افزایش پایه پولی نداشته باشیم، قیمت ارز افزایش پیدا نمی‌کند. پس مسائلی که اقتصاد را ملتهب می‌کند و در نهایت به افزایش نرخ ارزهای خارجی، به ویژه دلار دامن می‌زند، مسائل تو در تویی است که برای حل مشکل نوسانات ارزی در کشور باید همه آنها حل شود. نمی‌توان یک موضوع یا بخش را اصلاح کرد و انتظار داشت مابقی مسائل خود به خود درست شوند؛ بلکه در کنار هم با توجه به جزئیات و تغییراتی که در همه بخش‌ها باید صورت داده شود، می‌توان به راهبرد و راهکار مشخصی رسید.»
این کارشناس ارزی درباره عوامل دیگری که بر افزایش نرخ ارزهای خارجی، مانند دلار تأثیر می‌گذارند، گفت: «در تحلیل این موضوع باید به فاکتورهای دیگری، مانند صادرات و واردات، قیمت نفت و میزان فروش نفت نیز اشاره کرد که کاهش یا افزایش هر یک از این مؤلفه‌ها تغییر محسوسی در کاهش یا افزایش ذخایر ارزی و به تبع آن قیمت ارز دارد.»
معاون اسبق بانک مرکزی درباره وقایع تأثیرگذار بر ناامنی اقتصادی طی ماه‌های گذشته به صبح صادق گفت: «به دلیل مسائل بحرانی که در چند ماه گذشته پشت سر گذاشته‌ایم، تعاملات بین‌المللی اقتصادی ایران دچار ضعف‌های اساسی شده است، ضمن اینکه علامتی که قرار بود مثلا با توافقی مانند برجام به جامعه داده شود، حذف شده و امیدی به بازگشت به توافق بین‌المللی در جامعه وجود ندارد. تنش‌های داخلی نیز به مسائل بین‌المللی افزوده شده که یک به یک به افزایش نرخ ارز و بی‌ثباتی قیمت در بازار ارز دامن زده است.»
سیدعلی در پاسخ به این پرسش که آیا بانک مرکزی ابزاری برای کنترل و کاهش نرخ ارز در اختیار دارد، گفت: «در حال حاضر، بانک مرکزی ابزار چندانی برای کنترل نرخ ارز در اختیار ندارد؛ چرا که در حال حاضر حدود 15 میلیارد دلار واردات کالای قاچاق داریم. در این شرایط چندان عجیب نیست که قاچاقچی که ارز را از خارج از کشور تهیه می‌کند و کالا به داخل کشور وارد می‌کند، بتواند نرخ ارز را تعیین کند. از سوی دیگر سالانه بین 10 تا 20 میلیارد دلار خروج سرمایه داریم.»
وی در این باره تصریح کرد: «پر واضح و مبرهن است که ابزارهای بانک مرکزی برای خروج سرمایه و کالای قاچاق مناسب نیست یا بهتر بگویم برای این موارد و جلوگیری از تحقق آنها اصلاً ابزاری در دسترس ندارد؛ یعنی دو موضوع مهمی که به نوسانات ارزی منجر می‌شوند، خارج از اختیار و اراده بانک مرکزی هستند. از سوی دیگر با افزایش نرخ ارز و نگرانی نسبت به بالاتر رفتن قیمت، شاهد هستیم صادرکنندگان نیز منتظر می‌مانند و ارزهای خود را به بازار عرضه نمی‌کنند تا شاید ارز خود را با قیمت بالاتری به فروش برسانند. پس مسئله یکی دو تا نیست، وقتی واردکننده بین 8 تا 9 هزار تومان از هر دلار ارز نیمایی رانت می‌گیرد و همان دلار را با قیمت آزاد می‌فروشد، مشخص است که بازار به هم می‌ریزد. بنابراین، برای چندین موضوع از جمله ارز نیمایی باید فکری شود.»
این کارشناس ارزی در ادامه بحث خاطر نشان کرد: «با این توصیف‎ها درمی‌یابیم بانک مرکزی با توجه به مقررات و دسترسی‌هايش عوامل تأثیرگذار بر نرخ ارز را تا درصد نه چندان بالایی می‌تواند کنترل کند، به همین دلایل نباید از بانک مرکزی بیش از حد انتظار داشت؛ بلکه اقتصاد باید در بخش‌های کلان دچار تغییرات مدیریتی و اصلاحات ساختاری شود تا موضوع قیمت و ثبات ارزی نیز به صورت دلخواه مدیریت شود.»
سیدعلی در خصوص پاسخگویی سایر بخش‌های اقتصادی و وزارتخانه‌هایی که در وضعیت امروز کشور مقصر هستند، خاطر نشان کرد: «در کنار مدیریت بانک مرکزی، باید از وزارت اقتصاد و دارایی برای جذب مالیات، وزارت نفت برای فروش نفت و سازمان برنامه برای بحث رفع کسری بودجه انتظار داشت به وظایف خود درست عمل کنند. نمی‌توان این همه سازمان و ارگان مؤثر بر اقتصاد را به حال خود رها کرد و فقط بر مدیریت بانک مرکزی و کارکرد و سیاست‌های مدیران بانک مرکزی خرده گرفت.»
این کارشناس ارزی در پایان گفت‌وگو تأکید کرد: «یک‌سویه نباید به بانک مرکزی حمله کرد؛ بلکه باید عوامل مؤثر بر افزایش نقدینگی را شناخت و نقدینگی را کاهش داد و به سمت بازارهای مولد هدایت کرد. برنامه‌های اقتصادی دولت باید ناظر به کاهش انتظارات تورمی باشد و دولت باید به سمت تعاملات اقتصادی با دنیا و کاهش تنش‌ها در سطح جهانی حرکت کند تا نرخ ارز قابل کنترل باشد. در غیر این صورت نمی‌توان انتظار داشت بانک مرکزی در مدیریت و کاهش نرخ ارز معجزه‌ای کند.»